Roger Ross Williams’ documentaire Life, Animated: Het leven gezien door Disney-ogen
LIFE, ANIMATED
De coming-of-age documentaire Life, Animated volgt de ontwikkeling van een opgroeiende jonge autist met een obsessieve passie voor Disney films. Animatiefilms die Owen Suskind doen openbloeien en zijn familie een sleutel aanreiken om binnen te dringen in zijn gesloten denk- en leefwereld.
Volgens Ken Burns (The Civil War, The West, The War en The Vietnam War) zijn documentairemakers de ‘tribal storytellers’ van vandaag. Ze creëren een spanningsveld tussen kunst en realiteit en laten daarbij de grenzen tussen het persoonlijke en het collectieve, tussen fictie en non-fictie, vervagen.
Dat kan door zoals in Andrew Jarecki’s Capturing the Friedmans ‘home movies’ te gebruiken om een verhaal te vertellen dat vragen stelt bij de werking van waarneming, geheugen en verbeelding. Dat kan ook door in het spoor van Jonas Mekas (Diaries, notes and sketches) dagboekfilms te maken die volgens de maker “reageren op de realiteit waarop ik reageer maar ook mijn emoties en herinneringen bij die reactie tonen”. En dat kan natuurlijk ook door zoals Jonathan Caouette (Tarnation, Walk Away Renee) met oude en nieuwe beelden te peilen naar de eigen trauma’s, wat tegelijk therapie (louterend voor de maker) en kunst is (verontrustend voor de kijker).
LIFE, ANIMATED
Maar dat kan ook door een ‘buitenstaander’ persoonlijk materiaal in handen te geven om heel creatief het levensverhaal van een bijzondere jongeman te vertellen. Dat is wat Life, Animated op briljante wijze doet. Regisseur Roger Ross Williams creëert een soort dagboek van een autist vertrekkende van home movie opnamen en het door Owens vader Ron Suskind (een journalist bekroond met een Pulitzer prijs) geschreven boek.
We volgen Owen vanaf zijn drie jaar (toen hij nog een energieke babbelaar was), zien hem afglijden in autisme (Owen stopt plots met praten en sluit zich op in een gesloten, donkere wereld), zijn getuige van het opstarten van een behandeling tot uiteindelijk zijn eerste schuchtere poging om zelfstandig te wonen.
Life, Animated toont hoe Owens ouders het medisch verdict moeten verwerken en hoe ‘vreemd’ de jaren 90 nog leek. Maar de documentaire komt pas echt tot leven wanneer ingegaan wordt op een ontdekking die voor een doorbraak zorgde. Met name de ontdekking dat de Disney animatiefilms waar Owen zo dol op was een sleutel boden om door te dringen tot zijn emoties en psyche. De schijnbare wartaal die hij brabbelde bleek een amalgaam van Disney-dialogen te zijn. Straffer nog, die films boden Owen een manier om een voor hem onvatbare wereld te begrijpen.
LIFE, ANIMATED
De documentaire stelt vragen bij Owens identificatie met Peter Pan, Aladdin, The Lion King en The Little Mermaid (verhalen vol pijn, tegenslagen, verlangen om ergens bij te horen, solidariteit en vreugde) en volgt zijn ontwikkeling tot het punt dat zijn spraak zich niet beperkt tot Disney dialogen. Zonder uit het oog te verliezen dat hij kwetsbaar blijft. Wanneer hij verliefd wordt en zijn vriendin ‘afstand’ wil komt dit aan als een mokerslag. “Why is the world so full of pain and tragedy?” vraagt hij zijn moeder. En, “wat leert Mustafa aan Simba” werpt hij op tijdens een Disney discussie groep.
Owens vader en moeder Ron en Cornelia zorgen samen met zijn oudere broer Walt (ook hier kijkt Disney om de hoek) met dagboekaantekeningen in de vorm van herinneringen. Warme, empathische maar soms ook schrijnende herinneringen die worden geïllustreerd door home movies en creatieve animatiefilms. Animatiefilms die complexer worden naarmate Owen meer en meer in de ‘normale’ wereld binnentreedt. De in zwart-wit getekende kleine jongen in een donkere gang die de jonge Owen weergeeft wordt een Technicolor personage wanneer Owen als therapie zelf begint te tekenen en daarbij vooral Disneys (miskende en kwetsbare) nevenpersonages opvoert.
LIFE, ANIMATED
Life, Animated is respectvol en empathisch, een warm pleidooi voor liefde en begrip vanuit de omgeving, maar vooral ook eerlijk. Emotioneel zonder sentimenteel te zijn. Dit is niet zomaar een succesverhaal, wie zien hoe moeilijk alles is en hoe diep de pijn vaak zit. Het is geen toeval dat zijn ouders telkens weer emotioneel instorten wanneer ze praten over hoe Owen plots ‘verdween’ op driejarige leeftijd. Life, Animated is ook een illustratie van de kracht van film (van de vaak denigrerend behandelde Disney animatiefilm in dit geval), van de helende kracht die beelden hebben wanneer woorden herleid lijken tot klanken.
Maar Life, Animated is natuurlijk vooral het portret van een (h)eerlijke jongeman. Die wanneer zijn broer Walt een seksuele voorlichtingsspeech geeft met “when people kiss, they don’t just kiss with their lips. They kiss with their…” inpikt met “Feelings?”. Het leven gezien door Disney-ogen kan mooi zijn.
IVO DE KOCK
LIFE, ANIMATED: Roger Ross Williams, USA 2016, 89′; met 0wen Suskind, Ron Suskind, Jonathan Freeman, Gilbert Gottfried; FILM: *** / EXTRA’S: 0; dis. Dalton.