Christopher Nolans The Dark Knight: De grootsheid komt uit het verhaal
“Batman heeft geen superkrachten,” aldus Christopher Nolan, “op zijn geld na, hij kan alles ontwikkelen als het maar gebaseerd is op iets wat echt bestaat”. The Dark Knight vertaalt die ‘echtheid’ in een expressionistisch realisme gestoeld op technologie (Imax-actiescènes) en vakmanschap (stunts met weinig effecten). “Het moet groter aanvoelen en er groter uitzien,” vertelde de regisseur aan zijn medewerkers, “maar die grootsheid moet uit het verhaal komen”.
“In de Batmanfilms wil ik het gevoel overbrengen dat de gebeurtenissen mogelijk zijn” vertelt Memento– en Insomnia-regisseur Nolan op de dvd boordevol extra’s, “we wilden na Batman Begins met The Dark Knight de dingen nog meer doordrukken in de richting van een geloofwaardige realiteit”. En ook in de richting van de mentale duisternis. De titel zet de toon: donker. Batman is meer een antiheld dan een superheld. Er is een parallel tussen de kruistocht van de ‘donkere ridder’ en de ‘oorlog tegen terreur’ van George Bush; beiden gooien vooral olie op het vuur met stoere woorden en daden zonder empathie, humor en zelfrelativering.
Batmans flamboyante nieuwe vijand, de Joker, lijkt op een islamitische zelfmoordterrorist. Met zijn hightech arsenaal staat de misdaadbestrijder machteloos tegen iemand die geen regels respecteert of doodsangst kent. Daarnaast loopt het wettelijke spoor van Gotham City-procureur en Kennedyfiguur Harvey Dent dood op ego, ambitie en corruptie.
Zoveel is duidelijk, dit is een even duistere als ambigue en verontrustende film. Allesbehalve geruststellende popcorn voor de ogen. Gecamoufleerd door visuele bravourestukken, spetterend in beeld gebrachte actiescènes. Maar die actie is de spiegel van de ziel, een gruwelijk pijnlijke dodendans. Nolan serveert ons een modern Grieks drama, een nostalgische tragedie over een zieke superheld en de malaise van een samenleving die via geweld communiceert.
Zes sleutelscènes werden met Imax-camera’s gedraaid. “Je vult het hele scherm en maakt indruk op het publiek,” zegt DOP Wally Pfister hierover, “je voelt en ziet de film”. Nolan was de eerste om van Imax “een dramatisch medium” te maken. “Imax is het formaat met de hoogste resolutie ter wereld,” stelt Nolan, “het creëert een wereld waar je in opgaat”. Pfister benadrukt dat “in een tijd waar regisseurs werken met digitale camera’s, die inferieur zijn aan 35mm-camera’s, Chris achtervolgingsscènes filmde in 70mm. Hij ging helemaal de andere richting uit en bracht de allerbeste beeldkwaliteit op het scherm”.
Waarom? “Het draaide om realiteit en kracht” verduidelijkt monteur Lee Smith. Minder was vaak meer (beperking tot twee van de zes camerahoeken). “We probeerden alles zo echt mogelijk te filmen,” aldus Nolan, “omdat het publiek weet wanneer een beeld met de computer is gemaakt. Telkens we een visueel effect gebruikten, voegden we ook een stunt voor de camera toe”.
The Dark Knight werkt mede door de impact van de Joker. Heath Ledgers personage fluistert in je oor, trekt je in zijn wereld en doet je zijn ideeën voelen. “Het buitengewone, stille geluid van toenemende spanning waar ook een soort groezeligheid in zit, iets ruigs, sloot perfect aan bij wat Heath met het personage deed” zegt Nolan. Het was Hans Zimmer die het muzikale element introduceerde dat het geluid van de Joker werd.
“Ik wou geen vrolijke zomerblockbustermuziek maar iets dat mensen echt konden haten,” stelt de componist, “ik nam het idee van anarchie, iemand die een filosofie heeft en onverschrokken is. Ik dacht, ‘wat als ik een personage in één noot kan definiëren?” Het werden twee noten die prachtig met elkaar botsen”. Volgens Nolan sprak Zimmer “over scheermessen op snaren, die buitengewone spanning die alsmaar toeneemt. De punkinvloed die Heath in het personage opnam, dat gevoel moest de muziek uitademen”.
IVO DE KOCK
(Artikel verschenen in FILMMAGIE, n° 592, februari 2009)
THE DARK KNIGHT; Christopher Nolan, USA 2008; 147’; met Christian Bale, Heath Ledger; FILM: **** / EXTRA’S: **** (documentaires, Imaxscènes); dis. Warner.