Jean-Pierre Melville’s Le Samouraï: De schaduw van eenzaamheid
LA SAMOURAÏ
Honderd jaar na de geboorte van Jean-Pierre Melville en vijftig jaar na de bioscooprelease van Le Samouraï onderstrreept de Blu-ray van deze existentiële misdaadtragedie met Alain Delon dat alles draait rond hoe men een verhaal vertelt.
LE SAMOURAÏ
“Mensen worden onschuldig geboren maar dat blijft niet duren,” zei Jean-Pierre Melville (1917-1973), “de enige oplossing die ik vond om niet verraden te worden is alleen te leven.” Dat raakte een gevoelige snaar bij Alain Delon, over wie in een documentaire op de Le Samouraï Blu-ray de anekdote verteld wordt dat hij fysiek instortte bij het vernemen van Melvilles dood, vlak na hun derde (uitgespuwde) samenwerking Un Flic. Daarom klinkt het in een TV-interview opmerkelijk intens “Le Samoeraï is geen film maar een kunstwerk dat Melville al lang in zich draagt. Het thema is eenzaamheid.”
LE SAMOURAÏ
Die eenzaamheid koesterde de honderd jaar geleden geboren, en op 56-jarige leeftijd gestorven, regisseur (‘auteur’ en ‘cinema woordenboek’ preciseert Delon). Door licht te weren wanneer hij scenario’s schreef, door ’s nachts op locatiejacht te trekken maar vooral door via film te leven. Melville was, met dertien films, geen veelfilmer. Hij was zelfs niet Melville, maar iemand anders. Jean-Pierre Grumbach die “uit pure bewondering en het verlangen me te identificeren met een auteur die alles voor me betekende” de naam van de schrijver van Moby Dick als ‘nom de caméra’ koos.
LE SAMOURAÏ
Emotionele hooggevoeligheid leidde tot een staat van permanent wantrouwen en de opvatting dat een filmmaker “constant open moet staan en traumatiseerbaar moet zijn.” Dat vertaalde zich in dissectie van oorlogstrauma’s (Le Silence de la Mer, Léon Morin, prêtre, L’armée des ombres) en existentiële misdaadfilms(Bob le Flambeur, Le Doulos, Le Cercle Rouge, Le Samouraï).
Melville’s eerste kleurenfilm Le Samouraï focust op een schizofrene huurmoordenaar die niet beseft dat hij een crimineel is. Perfectionist Jeff Costello leeft volgens een code maar wordt bedrogen door zijn werkgever. Hij zwerft kriskras door Parijs, achternagezeten door de politie en op zoek naar een onbestaande uitweg. Als fan van de Amerikaanse cinema dompelt Melville zijn protagonist onder in het universum van film noir en Sam Peckinpah, gedrenkt in bedrog en een einde-van-een-tijdperk gevoel.
LE SAMOURAÏ
Costello is eigenlijk reeds dood van bij aanvang en merkt dat een pagina van de geschiedenis wordt omgedraaid. “Het belangrijkste is hoe een verhaal verteld wordt” wist Melville en puur visueel geeft hij aan hoe een schaduw van eenzaamheid over Costello hangt. Een metaalachtige fotografie en behavioristische acteursregie (emoties worden fysiek uitgedrukt) creëren een tegelijk intense en onwerkelijke gestileerde cinema. Waar het opzetten van een hoed een hypnotisch karakter krijgt. “Ik vermoed dat mijn films binnen 50 jaar verschrikkelijk verouderd zullen zijn” vreesde Melville. Dat valt best mee.
IVO DE KOCK
(Artikel verschenen in DE FILMKRANT, november 2017)
Le Samouraï ***** F, 1967 / REGIE JEAN-PIERRE MELVILLE/105 MINUTEN / MET ALAIN DELON, NATHALIE DELON, FRANÇOIS PERRIER, CATHY ROSIER / BONUS: DOCUMENTAIRE, INTERVIEW / DISTRIBUTIE PATHÉ!.
LE SAMOURAÏ