Dossier Franse Cinema. Deel 6: Nouvelle Vague icoon Jean-Paul Belmondo geëerd in Cannes

PIERROT LE FOU

Dinsdag 17 mei 2011 was Belmondo Day in Cannes. Een hommage dag die eindigde met de première van de documentaire Belmonde, Itinéraire. “De uitgebreidheid van zijn register, het charisma van zijn persoonlijkheid, de precisie van zijn spel en de vlotheid van zijn allure maken hem samen met Jean Gabin en Michel Simon tot een van de grootste Franse acteurs aller tijden”. Aldus Gilles Jacob en Thierry Frémaux op de festivalwebsite. Voor wie twijfelt aan deze stelling brengt StudioCanal op Blu Ray twee Nouvelle Vague-klassiekers met Bébel uit: À Bout de Souffle en Pierrot le Fou.

A BOUT DE SOUFFLE

“Godard filmde zoals ik acteerde: ontspannen” zegt de 77-jarige Jean-Paul Belmondo. Door die cool werd Bébel vaak omschreven als het Franse antwoord op Humphrey Bogart of Steve McQueen. Zijn referentiekader was echter ook Frans. Als prototype van de nieuwe vrouw lanceerde en belichaamde Brigitte Bardot (Et Dieu Créa La Femme) de Nouvelle Vague. Belmondo, die zijn bekendheid en vedettestatus dankt aan À Bout de Souffle (FILM: **** / EXTRA’S: ****, dis. Universal) van Jean-Luc Godard werd haar tegenhanger.

LE DOULOS

Hij groeide uit tot mannelijk symbool van de sixtiesgeneratie dankzij een personage dat zijn imago werd. Zijn ontspannen anti-held was een romantische rebel en een verleidelijke schoft. Maar géén woedende revolutionair. Belmondo transformeert Pierrot le Fou (FILM: **** / EXTRA’S: ****, dis. Universal) van opnieuw Godard in een mythisch icoon, een moderne noirheld die zweert bij vrijheid en liefde maar botst op materialisme. De spontaniteit en schaamteloosheid die hij uitstraalt neemt Belmondo mee naar de auteurfilms van François Truffaut (La Sirène du Mississippi), Claude Chabrol (Docteur Popaul), Alain Resnais (Stavisky), Louis Malle (Le Voleur) en Claude Sautet (Classe tous Risques).

CLASSES TOUS RISQUES

Die laatste film verkoos Belmondo boven À Bout de Souffle, die hij omwille van Godards nonchalante werkwijze en het flinterdunne verhaal op het moment zelf onderschatte. Pas jaren later legt hij de vinger op de (blijvende) populariteit van zowel deze film als Pierrot le Fou: “Ik denk dat Godard voor was op zijn tijd en dat viel mensen op. Ook vandaag nog hebben zijn films iets moderns, iets unieks. Wist hij het of niet? Hij had in ieder geval een kijk op dingen die verschilde van die van anderen. Hij was een visionair”.

A BOUT DE SOUFFLE

In À Bout de Souffle speelt Belmondo een kruimeldief die achtervolgd wordt wanneer hij na een autodiefstal een politieagent neerschiet. Hij vermomt zich – met sigaret, hoed en zonnebril – als een (Bogart)filmgangster die, samen met een Amerikaanse journaliste (Jean Seberg), van Parijs naar het platteland en terug vlucht. Ook in de kleurrijke film noir Pierrot le Fou vlucht Belmondo voor de politie, ditmaal richting Zuid-Frankrijk. Pierrot en zijn wispelturige echtgenote Marianne (Anna Karina) verblijven eerst aan zee, stelen om te overleven en geraken betrokken bij een bendeconflict.

L’HOMME DE RIO

Belmondo legt opnieuw via cinema (hij is de tragische noirheld die naar de ondergang geleid wordt door liefde voor een bad woman) de link tussen Frankrijk en de VS, tussen Frans en Amerikaans geweld. Godard voert actieregisseur en Rimbaudfan Sam Fuller op om de vraag “wat is cinema?” te beantwoorden. Zijn woorden werden legendarisch: “A film is like a battleground: there’s love, hate, action, violence, death. In one word: emotion”. Terwijl het beeld van de met blauw gezicht (samen met het alomtegenwoordige rood en wit een verwijzing naar de Franse vlag) rondrennende Belmondo iconisch werd.

PIERROT LE FOU

Het belette Belmondo niet om de in zijn ogen films de minorités achter zich te laten en resoluut voor populaire cinema te kiezen. Samen met Philippe de Broca (L’Homme de Rio), Gérard Oury (Le Cerveau), Georges Lautner (Le Professionel), Jean Becker (Tendre Voyou), Henri Verneuil (Le Corps de mon ennemi) en Jacques Deray (Le Solitaire) laat hij zalen vol lopen. Daarbij verliest hij zich wel in stereotiepen.

A BOUT DE SOUFFLE

Meer nog, hij wordt zèlf een karikatuur. De Belmondo-grimas weerspiegelt geen persoonlijkheid meer en zijn personage is veranderd van een rebel in een conformist. Soms zelfs in een reactionair. Zijn hits laten geen harten meer harder slaan. Ondanks de nauwelijks verhulde ‘hou van mij’-boodschap in het sentimentele Itinéraire d’un enfant gâté van Claude Lelouch verdween Jean-Paul Belmondo lang in de vergetelheid. Cannes rolt de rode loper uit voor zijn comeback.

IVO DE KOCK

(Artikel verschenen in FILMMAGIE, n° 615, mei-juni 2011)

PIERROT LE FOU