Rainer Werner Fassbinder dvd collectie: Filmen om mensen woedend te maken
De Fassbinder-collectie wordt verder aangevuld met twee boxen. Daarin 13 minder bekende werken van de Duitse rebel die leefde en filmde alsof de duivel hem op de hielen zat.
“Wat een hartstocht, wat een beleving, waarschijnlijk was Rainer Werner Fassbinder een vrouw” zegt actrice Margit Carstensen in een van de vele uitstekende documentaires die je naast drie speelfilms aantreft tussen het bonusmateriaal in volumes III en IV van deze collectie. De intensiteit van Fassbinder was die van zijn personages. De belangrijkste Duitse naoorlogse filmmaker ging véél te jong dood aan een zwak hart en een overdosis ‘leven’.
Gedreven door creatieve razernij maakte de autodidact in 13 jaar 44 films. Verbijsterende, complexe, bijtende en ontroerende films. Gebald in een onverwoestbaar oeuvre. Fassbinder gold als de ultieme outsider, de ongebonden cineast die na het commerciële succes van Effi Briest zijn producenten tegen zich in het harnas joeg met het rauwe Faustrecht der Freiheit. “Op een bepaald moment van mijn leven wou ik Effi Briest draaien,” reageerde Fassbinder, “maar ik wil er geen gimmick van maken”.
Hij ging zijn eigen weg en maakte vrolijk vijanden. In eigen land kreeg hij het aan de stok met rechts, links én Baader-Meinhoff. Aan het einde van zijn leven droomde hij wel eens van Hollywood want “ik ben liever onvrij in de V.S. dan in Duitsland te denken dat ik vrij ben”. Aan Ulli Lommel bekende hij zijn status van ‘vervloekt cineast’ te koesteren: “Wat me momenteel het meest bedroeft is dat té veel mensen mij zo fantastisch vinden. Vroeger was mijn werk lekker omstreden en dat vond ik té gek. Nu noemt de New York Times me de beste regisseur in 50 jaar. Hoe moet ik nu verder?”
Wim Wenders vertelt hoe Fassbinder tijdens een receptie Coppola een bloedneus wou slaan omwille van zijn nHammett-bemoeienissen: “Hij zocht een conflictpunt dat zijn standpunt zou duidelijk maken en op dàt moment was dat een handgemeen met Coppola”. De fan van Raoul Walsh en Jerry Lewis wou “films maken die zo aanspreken als die van Hollywood maar minder schijnheilig zijn”. Van Douglas Sirk leerde hij “dat menselijke emoties, hoe klein ook, altijd uitvergroot mogen worden”.
Dat leidde in later werk vaak tot overdaad. Al blijft hij genadeloos filmen. Getuige zijn meesterwerk In Einem Jahr Mit 13 Monden. Een film die Fassbinder na de zelfmoord van zijn vriend Armin Meier moest maken “anders had ik mezelf moeten ombrengen”. Toch weert hij pathos en sentimentaliteit, en concentreert hij zich op het tonen van hoe de menselijke natuur in elkaar zit. Het is boeiend deze ‘late’ Fassbinder te vergelijken met vroeger werk zoals Liebe ist Kalter als der Tod, Der Amerikanische Soldat, Warnung vor der Heilige Nutte, De Handler der Vier Jahreszeiten, Gotter der Pest of Martha.
De stilistische beheersing die Fassbinder er aan de dag legt, valt immers op. En de autobiografische elementen die hij injecteert. “In het begin wou ik mijn eigen obsessies leren begrijpen wanneer ik een film maakte,” zou hij in 1977 zeggen, “door mijn passies te verwerken heb ik een kritisch geweten gekweekt. Zo ben ik op een bepaald moment mijn ideeën gaan vertellen. Dingen die ik belangrijk vind. Opwindende dingen. Ze moeten mensen de vrijheid en zin geven om die pijn te verwoorden”.
Bij het bekijken van de ‘vroege’ Fassbinders wordt duidelijk dat emoties zelfs in deze genreoefeningen en persoonlijke spielereien vuistslagen zijn. Onderstreept met messcherpe dialogen, een koele sfeer en gangsterpersonages. “Cinema is een plaats van misdaad en magie” was een statement van artistieke rivaal Godard dat Fassbinder toepaste in zijn ‘harde’ Nouvelle Vague-varianten. Met beatnikfiguren die opgeslokt worden door achterbuurten en in de greep geraken van seks en geweld. Ondanks de brutaliteit is sensualiteit echter nooit ver weg. Eén ding is zeker: de films van volume III en IV zijn niet minderwaardig, ze zijn alleen maar onvoldoende gekend. Dat kan nu veranderen.
IVO DE KOCK
(Artikel verschenen in FILMMAGIE, n° 560, februari 2006)
R.W. FASSBINDER COLLECTIE VOLUME III: LIEBE IST KALTER ALS DER TOD, 1969; SATANSBRATEN, 1976; DAMERIKANISCHE SOLDAT, 1970; WARNUNG VOR DER HEILIGEN NUTTE, 1971; CHINESISCHES ROULETTE, 1976; FILMS: **** / EXTRA’S: **** (interviews, docs, kortfilm Der Stadtsreicher (1966), tv-film Rio Das Mortes, 1970); R.W. FASSBINDER COLLECTIE VOLUME IV: EFFI BRIEST, 1974; IN EINEM JAHR MIT 13 MONDEN, 1978; DER HANDLER DER VIER JAHRESZEITEN, 1972; GOTTER DER PEST, 1970; MARTHA, 1974; FILMS: **** / EXTRA’S: **** (tv-film Angst vor der Angst (1975), film Warum Läuft Herr R. Amok? (1969), foto’s, interviews, docs, kortfilm ‘Fassbinder Frauen’); beeldformaat 4:3; dis. A-Film