Kevin Costners Open Range: Mannen met paarden en waarden
OPEN RANGE
Op icoon Clint Eastwood na is er vandaag geen Amerikaanse cineast die zo consequent westerns blijft maken als Kevin Costner. Het merkwaardige is dat de acteur (o.m. Silverado en Wyatt Earp) en regisseur daarbij allerminst slaafs de Hollywood-trends volgde. Integendeel, hij roeide steevast koppig tegen de stroom in. Ook nu weer met Open Range.
OPEN RANGE
Toen Costner zijn epos Dances with Wolves wou maken kon hij slechts dankzij Europa de financiering rondkrijgen want in het land van de western geloofde niemand na een reeks commerciële flops nog in het genre. Costner zette door en werd in 1990 beloond met volle zalen en een collectie Oscars. Bij frontier sage Open Range, gebaseerd op een boek van Lauran Paine waarin alleen Costner brood zag, kreeg de acteur-regisseur-producent opnieuw felle tegenwind. De laatste succesvolle western, Unforgiven, dateerde ondertussen al van 1992 en de majors stonden niet te trappelen om een nieuw duur westernproject te financieren.
OPEN RANGE
Kevin Costner ontwikkelde Open Range dan maar als een onafhankelijke productie, verkocht de rechten aan enkele landen en sloot achteraf een distributie-deal voor de VS met Touchstone. Als «independent» speelde Kevin Costner niet bepaald op veilig. Open Range is een ouderwetse western die de tijd neemt om een verhaal te vertellen, personages in een adembenemend landschap te situeren en de kracht van het weer (zondvloed in de natuur, modderstroom in de stad) in beeld te brengen. Nu eens esthetisch, dan weer realistisch, soms ook poëtisch en naar hedendaagse normen traag.
OPEN RANGE
Bovendien worden zijn westernpersonages gedreven door waarden, terwijl actiehelden vandaag vooral door winnen lijken gemotiveerd. De steevast naïeve en nooit ironische westerns van Costner hebben zowel een mythisch als een bijbels karakter. «Wat baat het dat een man de wereld wint, wanneer hij zijn ziel verliest» wordt in Open Range door morele hoofdfiguur Boss Spearman geparafraseerd als motivatie voor de keuze om principes op zelfbehoud te laten primeren.
OPEN RANGE
Net zoals Dances with Wolves, en vermomde western The Postman, vertelt Open Range het verhaal van principiële eenzaten die waarden verdedigen in onstabiele frontier gemeenschappen. Zoals Boss het uitdrukt, «we came for justice, not vengeance». «Ruimte heeft een spiritueel equivalent en kan onze verdeeldheid en trauma’s genezen» schreef Gretel Ehrlich in het prachtige «The Solace of Open Spaces».
OPEN RANGE
In Open Range definieert Kevin Costner vrijheid als ruimte. De nood te bewegen in open gebieden en de wil te ontdekken wat er achter een lege horizon ligt, typeert het Amerikaanse vrijheidsgevoel. Het is deze mythe van vrijheid die op het spel staat. Boss en Charley zijn «freegrazers», cowboys zonder «thuis» die met hun paarden en koeien rondtrekken over de «open weidevlaktes». Tot hun bestaan wordt bedreigd door de vanuit een frontier stad opererende rancher Denton Baxter die alles onder «the big sky» als zijn eigendom ziet.
OPEN RANGE
De cowboys reageren niet alleen op het geweld (zowel twee collega’s als de trouwe hond moeten er aan geloven) en het dreigende verlies van hun onafhankelijkheid (veediefstal). Ze verdedigen het in 1882 precair wordende principe dat het land aan iedereen toebehoort. «Cows is one thing», zegt Boss, «but one man telling another man where hè can go in this country is something else». Het verhaal speelt op een keerpunt in de Amerikaanse geschiedenis. De geïsoleerde «settlements» van de «sodbusters» uit Shane (een referentiewerk voor Costner, samen met Peckinpah’s The Wild Bunch en Ford’s My Darling Clementine) maken plaats voor explosief groeiende steden en de ‘freegrazers‘ staan onder druk om zich te vestigen.
OPEN RANGE
Daarom introduceert Costner ook de wat kunstmatige romance tussen ex-guerrilla Charley en verpleegster Sue. Een tijdperk loopt ten einde en de «lone riders» moeten zich binden. Niet toevallig is het huis van Sue het enige met een «white picket fence», hét symbool van de nieuwe, afgebakende «way of life». Daar waar Dances with Wolves tot het vooral in de jaren zeventig (Little Big Man, Ulzana’s Raid) furore makende pro-Indiaanse antiwestern subgenre behoorde, tracht Open Range meer bij de klassieke western aan te sluiten.
OPEN RANGE
Niet door braafjes te kopiëren maar door kleine onconventionele accenten te leggen (vreemde realistische en surrealistische details) bij het herscheppen van het traditionele. Het revisionisme bestaat er hier in het genre zo te «herzien» dat we weer uitkomen bij de klassieke western. Daarbij verdwijnt wel de morele ambiguïteit van Unforgiven en wordt het evenwicht tussen authenticiteit en mythologie precair. Zo twijfelt Costner tijdens de als een opeenvolging van vier «akten» opgebouwde gun-down (oog-inoog duel, race door het stedelijk labyrint, confrontatie voor het gebouw van de marshal met bewoners die hun rol van toeschouwer opgeven, achtervolging van een vluchtende huurling door een wraakzuchtige massa) wat te veel tussen het theatrale en het realistische.
OPEN RANGE
De regisseur kiest op andere ogenblikken dan weer voor verklaring i.p.v. dramatisering. Totaal overbodig want alleen al door zijn gelaatsuitdrukking en door de manier waarop hi| beweegt in een «open ruimte» maakt de indrukwekkende Robert Duvall duidelijk hoe het Westen werd veroverd en waarden onder druk stand hielden. Open Range is geen perfecte western maar wel een moedige liefdesverklaring. Het landschap, de cowboys, de paarden, het vee, de honden en de frontier stad blijven leven op film. Want het witte doek biedt ruimte voor beweging.
IVO DE KOCK
(Artikel verschenen in Film en Televisie, n° 539, februari 2004)
OPEN RANGE
OPEN RANGE: reg. Kevin Costner / sce. Craig Storper naar «The Open Range Men» van Lauran Paine / fat. James Muro / pro. des. Goe Buckley / mon. Michael J. Duthie & Miklós Wright / muz. Michael Kamen / act. Robert Duvall (Boss Spearman), Kevin Costner (Charley Waite), Annette Bening (Sue Barlow), Michael Gambon (Denton Baxter), Michael Jeter (Percy) / pro. David Valdes, Kevin Costner & Jake Eberts / USA / 2003 / 138′ / dis. Belga.
OPEN RANGE