Jeff Nichols Loving: Sober melodrama over liefde, angst en huidskleur

LOVING

“Wat me trof was de oprechtheid van de liefde van deze mensen voor elkaar,” antwoordde Jeff Nichols toen Le Monde hem vroeg waarom hij in Loving het waargebeurde verhaal van Richard en Mildred Loving wou vertellen, “daarom benadruk ik dat ze trouwden omdat ze van elkaar hielden en niet om iets aan de wereld te bewijzen. In de V.S., waar men nogal eerstegraads denkt, verweet men mij de zachtheid van de film omdat die niet zou overeenstemmen met de interraciale spanningen in het Amerikaanse Zuiden. Maar het verhaal speelt zich af in Central Point, een kleine gemeenschap waar rassenvermenging al generaties een realiteit was.”

LOVING

Daar waar Jeff Nichols meestal films maakt over gemarginaliseerde eenlingen (Take Shelter, Mud, Midnight Special) zijn de protagonisten van Loving geen outsiders. Ze zijn verankerd in een gemeenschap waar de invloed van de buitenwereld minimaal lijkt. Maar net als in Shotgun Stories en Take Shelter hangt er van bij het begin dreiging in de lucht. Een dreiging die spreekt uit de lichaamstaal en de blik van blanke mannen.

LOVING

We schrijven immers 1958, een periode waar interraciale koppels in de Zuiderse staat Virginia geterroriseerd werden door locale wetten en racistische politieagenten. Wat een sfeer van angst en onzekerheid creëerde. Toch aarzelen de ruwe blanke metser Richard en de vastberaden zwarte Mildred niet; ze gaan voor een leven samen én een huwelijk. Kortom, voor de liefde. Het koppel is even obsessief als alle Nichols-personages. Even instinctief ook.

LOVING

Loving is het buitengewone verhaal van gewone mensen. Jeff Nichols plaatst zich als regisseur respectvol tussen zijn filmpersonages en observeert zonder belerende commentaar toe te voegen. Net zoals de Look-fotograaf die ongemerkt een iconisch beeld van hen vastlegt (lachend, liggend en genietend van televisie) is de regisseur zowat een vlieg op de muur. Hij registreert hoe het koppel ongewild in het oog van de storm belandt en geschiedenis schrijft. “Zeg de rechter dat ik van mijn vrouw hou” zegt Richard tegen zijn advocaat. De uiteindelijke uitspraak van het Hoge Gerechtshof schrapt de illegaliteit van rassenvermenging en geeft interraciale koppels het recht om te huwen.

LOVING

In tegenstelling tot de burgerrechtenorganisaties die hen steunen gaan de Lovings echter niet voor de symbolische doorbraak. “We doen dit niet alleen omdat iemand het moet doen,” zegt Richard, “we doen het voor onszelf, omdat we hier willen wonen.” Het is vooral Mildred die blijft doorzetten, die op aanraden van haar zus “wat burgerrechten pakt.” Ook al betaalt ze daarvoor een prijs. Want, zo maken zijn zwarte vrienden Richard duidelijk, de ‘zwarte ervaring’ leert dat discriminatie dieper gaat dan wetten. In een sublieme scène doen zijn zwarte vrienden de politiek onbewuste Richard beseffen wat het is om zwart te zijn in een racistisch land. Tot zijn verbijstering en afschuw want Richard was het als niet-racist gewend om samen te leven met zwarten. Samen te werken, te feesten en aan auto’s te sleutelen. Maar leven als een zwarte, dat is nog iets heel anders.

LOVING

De in het Zuiden opgegroeide Jeff Nichols serveert ons met Loving een subliem liefdesverhaal, een intens maar sober melodrama met een weinig nadrukkelijke mise-en-scène. De kracht van de film zit in de details. Een te snel rijdende auto die angst creëert, een onervaren ‘vis-uit-het-water’ advocaat die het bureau van iemand anders ombouwt, een baksteen met boodschap die de paranoia van de bouwvakker voedt,… Kleine, alledaagse momenten die veel zeggen over het leven van door de geschiedenis buitengewoon geworden gewone werkende mensen.

LOVING

Hun ‘zaak’ leidde tot een mijlpaal maar Nichols benadrukt dat een ‘gewoon’ rechtvaardigheidsgevoel (“it’s unfair that I can’t live with my wife in Virginia”) meer dan rebellie en woede de motor van het verzet was. Opstandigheid hoeft niet te leiden tot grote maatschappelijk geëngageerde handelingen. Het volstaat dat oprechte, liefdevolle mensen kiezen voor een ‘ander’ bestaan. Het is consequente ‘kleurblindheid’ die uiteindelijk tot verandering leidt en de laatste wettelijke restanten van de slavernij opruimt. Met dank aan de tijdsgeest, gekleurd door de burgerrechtenstrijd die op de achtergrond woedt. Door TV-beelden van de ‘March on Washington’ van 1963 te gebruiken als trigger voor Mildreds brief aan Robert Kennedy geeft Nichols aan hoe complementair individueel verzet en massastrijd zijn.

IVO DE KOCK

(Artikel verschenen in FILMMAGIE, n° 676, juli-augustus 2017)

LOVING: Jeff Nichols, USA 2016, 123′; met Joel Edgerton, Ruth Negga; extra’s: documentaires; FILM: **** / EXTRA’S: **; dis. Universal

LOVING