De memoires van Serge Toubiana: Het geheugen van een cinefiel

SERGE TOUBIANA

“L’amour du cinéma se joue dans l’enfance,” aldus Serge Toubiana in zijn memoires Les fantômes du souvenir, “pour moi ce furent les westerns, les péplums ou les films comiques avec Jerry Lewis. Mon premier souvenir de cinéma remonte à La strada, que j’ai vu avec mes parents à l’âge de six ans.  Depuis, le cinéma est entré dans ma vie. Il n’en est plus jamais sorti. J’ai grandi avec lui et lui m’a vu grandir. (…) C’est ce parcours subjectif avec le cinéma, de l’enfance à l’âge adulte, dont j’ai voulu faire le récit.” Een verhaal van herinnering en transmissie, van een cinefiel en de wereld die hij heeft zien veranderen.

“Ik had snel begrepen dat cinema een immens reservoir van angsten is,” schrijft Serge Toubiana in zijn memoires Les fantômes du souvenir, “angst is ook een genot, trekt je aan en stoot je af, neemt je in zijn greep en laat je niet meer los.” Dankzij zijn cinefiele ouders geraakte hij tijdens zijn jeugdjaren in het Tunesische Sousse gebeten door het virus film Zijn moeder bracht hem als onderwijzeres waarden (gelijkheid) en het belang van onderwijs en transmissie bij, zijn vader-uurwerkmaker fascinatie voor tijd.

LA STRADA

Geheugen en kennis, moraliteit en didactiek werden de leidraad door een leven dat in het teken stond van film van maar ook van twijfel en toeval. Twijfel omdat Toubiana zich bij keuzes meer liet leiden door reflectie dan door dogma’s en toeval omdat hij de kansen en uitdagingen op zich af liet komen. Zo werd Toubiana gevraagd door Serge Daney om mee te helpen bij het uit de impasse halen van Cahiers du cinéma na de ideologische, Maoïstische periode van het filmblad. Toubiana maakte Cahiers weer leesbaar, stuurde het opnieuw in de richting van (passie voor) film, heropende de dialoog met cineasten zoals François Truffaut, stimuleerde een journalistieke ‘vinger aan de pols’ reflex en werkte via speciale nummers en boeken aan transmissie.

FRANCOIS TRUFFAUT

De cinefiel die altijd “de voeten aan de grond” hield verliet Cahiers “veel te laat” voor persoonlijke projecten (boeken, dvd-uitgaven) om uiteindelijk de beproefde Cinémathèque weer op de rails te zetten en de cirkel van ’transmissie & cinefilie’ te sluiten. Toubiana graaft op nuchtere, weinig grootsprakerige maar sterk persoonlijke, wijze in zijn herinneringen en illustreert zo de evolutie die film, kritiek en technologie de laatste veertig jaar doormaakten. Als bonus schetst hij mooie portretten van de mensen die voor hem ècht telden: Daney, Godard, Truffaut en Pialat.

IVO DE KOCK

(Artikel verschenen in FILMMAGIE, n° 676, juli-augustus 2017)

Serge Toubiana, Les fantômes du souvenir, Editions Grasset & Fasquelle, 2016, 443 pag.

SERGE TOUBIANA