Tex-Mex Filmrebel Robert Rodriguez: De indie spirit van een cinefiel cineast

mei 7, 2017   //   by Ivo De Kock   //   actueel, Algemeen, portret, regisseur  //  No Comments

PLANET TERROR

“De films van Quentin Tarantino zijn films met een jaren 70-geest,” zegt Desperado en Machete-regisseur Robert Rodriguez over zijn kompaan van de vampierenmisdaadactiefilm From Dusk Till Dawn en de B-film hommage Grindhouse, “die van mij zijn doordrongen van de jaren 80”.

Alles begon voor Robert Rodriguez (°1969) toen hij in ’81 John Carpenters sciencefictionparabel Escape from New York zag. “Dat ga ik doen,” zei de door de avonturen van Snake Plissken betoverde 12-jarige snaak tegen zijn familieleden, “ik ga films maken”. De in Texas in een kroostrijk gezin geboren en getogen cineast met Amerikaans-Mexicaanse roots kreeg de cinefiele passie bijna met de paplepel mee dankzij een moeder die hem in de bioscopen van San Antonio liet kennismaken met klassiekers van o.a. Sergio Leone, Charles Chaplin en Buster
Keaton.

FROM DUSK TILL DAWN

Maar het is Carpenters rauwe en rebelse futuristische actiefilm die de verhalenverteller in hem doet ontwaken. Met de Super 8 camera van de familie draait hij zijn eerste films in diverse genres: drama, horror, sciencefiction, actie en animatie. Rodriguez is inventief en vindt props tussen de huisraad, cast familieleden en draait op locatie in en rond zijn huis. Wanneer zijn vader, een verkoper, thuiskomt met een videorecorder en –camera verhoogt hij zijn productieritme. De films bezorgen hem behalve de reputatie “the kid who makes movies” ook prijzen op diverse lokale filmfestivals.

Slechte schoolresultaten dreigen hem uit de filmschool van Austin te houden maar met de trilogie kortfilms Austin Stories weet hij de directie te overtuigen. Het versterkt de ‘just do it’ spirit van Rodriguez die 400 dollar van zijn spaargeld gebruikt om de kortfilm Bedhead
te maken over een meisje dat zich wreekt op haar irritant broertje. Deze showcase van zijn technische vaardigheden valt andermaal in de prijzen.

EL MARIACHI

Voor Rodriguez het sein om een stap vooruit te zetten. Leningen en deelname aan een medisch experiment (goed voor wat geld en een litteken) laten hem toe om 7000 dollar te verzamelen voor zijn langspeelfilmdebuut El Mariarchi, een Mexicaans actieavontuur over een gitarist zonder naam die door gangsters wordt opgejaagd. Deze voor de Spaanstalige videomarkt met een ‘one man crew’ (Rodriguez himself) gedraaide B-film kent onverwacht bijval op het Sundance filmfestival, wordt opgepikt door Columbia en doet de kassa rinkelen.

In een klap is Rodriguez een icoon voor onafhankelijke filmmakers wereldwijd. Hij koestert de indie spirit en benadrukt de rol van technologie bij het bereikbaar maken van filmdromen. “Videotechnologie plaatst film maken terug in de handen van mensen,” zegt Rodriguez, “ik leerde filmen door thuis films te maken”. Dat laat hem ook toe om van een nadeel (het kleine budget) een voordeel te maken. De beperkingen stimuleren zuinigheid en creativiteit, dwingen hem via previsualisatie de opnames voor te bereiden en zetten hem aan om met de camera te monteren.

DESPERADO

Noodwendigheden die uitgroeien tot principes. “Wanneer je een film wil maken,” luidt het, “doe het dan gewoon! Weiger geld uit te geven
en zie hoe ver je komt met creativiteit”. Bij El Mariarchi is dat behoorlijk ver omdat Rodriguez een krachtige visuele stijl koppelt aan een dynamische plot, komische dialogen en een strak ritme.

Desperado, de Hollywood remake/sequel van El Mariarchi, was voor Rodriguez een nieuwe, dubbele uitdaging. Door een film te maken voor 7 miljoen dollar die eruit ziet als een van 30 (op een moment dat blockbusters zoals Batman Forever 100 miljoen kosten) profileert Rodriguez zich eerst en vooral als een rendabel professional: “Ik dacht, als ik dat kan dan zal er voor mij altijd werk in de filmindustrie zijn”. Maar belangrijker nog, goedkoop en snel werken wordt een manier om als filmmaker onafhankelijk te blijven.

MACHETE

Die zelfstandigheid gaat gepaard met een controle die Rodriguez bereikt door verschillende jobs zelf te doen (regie, script, montage, muziek, camerawerk), opnames grondig voor te bereiden en final cut af te dwingen. Maar vooral ook door compromissen af te wijzen. Wanneer de studio weigert om een beperkte budgetverhoging door te voeren voor het Zorro-project stapt hij op; en wanneer een co-regie credit voor Frank Miller bij Sin City botst op een njet van de Director’s Guild levert hij zijn lidkaart in.

Ook al worden Oscarnominaties in de categorie ‘beste regie’ daardoor onmogelijk. “Maar je bent voorts vrij om de films te doen die je wil op de wijze dat je wil,” zegt Rodriguez schouderophalend, “het maakt mogelijk om regiecredits te bedenken zoals ‘Special Guest Director’. Wat volgens de regels van Rodriguez betekent dat je voor minstens een dag een sequentie moet regisseren voor een dollar”. Rodriguez profiteert
er ook van om zijn monteur Ethan Maniquis (“Hij was het die me bleef aansporen om de film te maken toen ik met andere projecten bezig was”) een co-regie credit te geven voor Machete.

SIN CITY

Toch dekt hij zich ook een beetje in. “Ik ben met zoveel projecten bezig omdat de kans groot is dat een aantal daarvan niet doorgaan” klinkt het. Daarnaast bezorgen blockbusterhits zoals de kleurrijke Spy Kids-reeks en de noirachtige comicverfilming Sin City Rodriguez een prominente plaats op Hollywoods ‘power list’. Ondanks flops zoals The Faculty en The Adventures of Shark Boy and Lava Girl. Rodriguez pakt graag uit met die macht en de graad van controle die er uit voortvloeit.

Daar waar hij voor El Mariarchi nog schuilnamen en familieleden gebruikt om zijn inbreng te verdoezelen, domineert zijn veelvuldig
opduikende naam in recente films de credits. Die alomtegenwoordigheid is meer een kwestie van slimme marketing dan van een op hol geslagen ego. Rodriguez timmert al van in het begin mee aan zijn extreem indie imago door via documentaires (Ten Minute Filmschool), een boek (‘Rebel without a crew’) en dvd-commentaren van zijn persoonlijk verhaal een legende te maken. En door met elke nieuwe productie zijn magische formule “besparingen + creativiteit + controle = onafhankelijkheid” te illustreren.

MACHETE

Zo houdt hij het ambitieuze Once Upon a Time in Mexico – een visueel, kinetisch actie- en geweldballet waarin de getormenteerde en wraakzuchtige gitaarspeler El Mariachi meer een spil- dan een hoofdfiguur is – relatief goedkoop en beheersbaar. Mede dankzij het gebruik van high definition video want “digitaal doe je zo veel meer”.

Door via zijn naam een statement te maken over cinema (waarbij creatieve vrijheid belangrijker is dan het respecteren van regels) weet Rodriguez ook zijn films perfect in de markt te zetten. Want al is hij een auteur, hij blijft vooral ook een commercieel filmmaker die een
publiek wil bereiken en entertainen. Maar dan op zijn manier en via zijn regels. Publieksgericht en zelfbewust.

SPY KIDS

Een neveneffect van dat zelfbewustzijn is Rodriguez’ vermogen om zijn eigen werk kritisch te evalueren en bij te sturen. Wanneer de spektakelinflatie van Once Upon a Time in Mexico – het publiek onverschillig laat, trekt de cineast zijn conclusies. Hij besluit stijl beter te verankeren in drama (Sin City), geweld pijnlijk en gruwelijk te maken (Planet Terror) en actie diepgang te geven (Machete).

Het is dan ook geen toeval dat Rodriguez een waanzinnig idee – een fictieve trailer verfilmen – weet om te toveren in een te gek
actiespektakel. Zijn brutaalste maar meteen ook beste film. Behoorlijk ‘over the top’ en extreem. “Voor een film zoals Machete moet je zo ver
gaan als je kan,” stelt Rodriguez, “want dat is wat het publiek echt verwacht. They want to be thrilled. Ze willen dingen zien die ze nog nooit zagen. De notie van de Mexicaanse superheld is ongezien in de Amerikaanse cinema en een Mexploitationfilm is verfrissend en nieuw. De trailer creëerde verwachtingen die we proberen in te lossen”.

IVO DE KOCK

(Artikel verschenen in FILMMAGIE, n° 610, december 2010)

ROBERT RODRIGUEZ

 

FILMOGRAFIE ROBERT RODRIGUEZ
1991 BEDHEAD (kf)
1992 EL MARIACHI
1995 DESPERADO
1995 FOUR ROOMS (segment)
1996 FROM DUSK TILL DAWN
1998 THE FACULTY
2001 SPY KIDS
2002 SPY KIDS 2: ISLAND OF
LOST DREAMS
2003 SPY KIDS 3D: GAME OVER
2003 ONCE UPON A TIME IN MEXICO
2005 SIN CITY
2005 THE ADVENTURES OF SHARK BOY AND LAVA GIRL 3D
2007 PLANET TERROR
2010 MACHETE
2011 SPY KIDS 4: ALL THE TIME IN THE WORLD

2013 MACHETE KILLS
2014 SIN CITY: A DIME TO KILL FOR

ONCE UPON A TIME IN MEXICO

 

Leave a comment