James Grays Two Lovers: Melancholisch liefdesdrama over verlangen, passie en pijn

TWO LOVERS

“Ik denk niet na over mijn positie binnen de Amerikaanse cinema,” zei James Gray toen hij een jaar na We Own the Night opnieuw in Cannes opdook, “want anders zou ik depressief worden en niks meer doen”. De melancholische verhalenverteller is een outsider in Hollywood. Een beetje zoals de tragische antiheld vertolkt door Joaquin Phoenix in Two Lovers, Grays aangrijpend romantisch drama over verspilde passie.

Een donker beginbeeld – we kijken op de rug van een man die het leed van de wereld lijkt te torsen en plots van de pier van New Yorks Brighton Beach springt – zet de toon van Two Lovers. Na drie sombere drama’s over de relatie tussen misdaad en familie (Little Odessa, The Yards, We Own the Night) pakt James Gray uit met een droefgeestig romantisch drama over de relatie tussen liefde en familie.

TWO LOVERS

Andermaal een melancholisch verhaal gedreven door de intensiteit en het verlangen van een emotioneel beschadigd individu. Het is geen
toeval dat Gray opent met de zelfmoordpoging van een meteen uit het water geviste man. De knipoog naar Hitchcocks Vertigo (waar een man zijn droomvrouw uit de baai van San Francisco vist) plaatst de film in het teken van mentale projectie en tragiek.

“Two Lovers opende al van bij mijn eerste scriptversie zo,” aldus Gray, “Joaquin springt in het water. Dat is een beetje een rip-off van Le Notti di Cabiria; toch de spirit van die film want met het verhaal heeft het niks te maken. Fellini was een genie want hij kon elke barrière
tussen de kijker en het hoofdpersonage doorbreken. In het begin van de film wordt Cabiria door iemand in het water gegooid en de cirkel sluit zich wanneer het einde ongeveer met het begin samenvalt. Dat was de inspiratie voor deze film. Maar het shot zelf was waarschijnlijk meer de inval van het moment; ik wilde iets mythisch en mysterieus, een rug trekt op die manier de aandacht”.

TWO LOVERS

Na deze hallucinante opening duiken we in het schijnbaar banale leven van Leonard Kraditor, een dertiger die bij zijn begoede ouders leeft, manisch- depressief is en dagelijks weinig uitsteekt. Om hun zoon uit zijn lethargie te halen, en tegelijk een economisch strategische alliantie aan te gaan met een andere familie, schuiven zijn ouders de charmante en welopgevoede brunette Sandra naar voren als ideale echtgenote. Leonard raakt echter gefascineerd door Michelle, een impulsieve en levenslustige blondine die in een appartement boven hem komt wonen en in een problematische relatie met een gehuwd man verwikkeld blijkt.

Leonard staat voor een keuze. Gaat hij voor een gevallen engel of voor een bewaarengel? Maar hij kent geen van beide vrouwen ècht en beseft nog minder hoe zijn eigen verbeelding zijn (verlangen naar) passie voedt. De keuze tussen de twee verleidelijke vrouwen is moeilijk voor iemand die altijd al ‘passief’ leefde, onder het juk van een familie waar hij naar terugkeerde om zijn wonden te helen.

Dit sentimentele avontuur van een timide man die twijfelt tussen een beschadigde (Michelle) en een perfecte vrouw (Sandra), tussen het verleiden van de ‘foute’ of het huwen van de ‘aangewezen’ vrouw, wordt in de handen van een regisseur die thuis is in de wereld van Nietzsche en Lacan een analyse van de twee sporen die liefde volgt (passie en rede, leven en dood). Aangevuld met een onderzoek van de dubbele en tegenstrijdige impuls (rem en stimulans, koesteren en castreren) die van een familie uitgaat.

Leonard is verscheurd tussen een wens naar evenwicht en een verlangen naar opwinding, aarzelt tussen een rustig en een buitensporig bestaan, een rationeel of een passioneel leven. Hij is iemand die flirt met de dood (littekens op zijn polsen geven aan dat de sprong in het water geen primeur was) omdat hij passie ervaart als een in te vullen leegte (liefde oversteeg bij deze eeuwige adolescent nog niet het stadium
van het verlangen).

Via dit complex en ambivalent personage wordt Two Lovers het verhaal van aarzelende liefde die een identiteitscrisis uitvergroot, een melancholisch existentieel drama dat emoties frontaal aanpakt en fantasmen verstrengelt met liefde. Leonards probleem is dat hij verlangen
projecteert op vrouwen en hen daarom ook niet ziet zoals ze zijn. Volgens Gray zijn “alle verlangens gebaseerd op een soort van fetisjideeën. Je ziet een vrouw die voor jou aantrekkelijk is wanneer ze op een zekere manier gekleed is. Daarna zie je haar gekleed op een andere manier en het is toch niet meer dat. Net omdat je iets helemaal anders in haar had geprojecteerd”.

Daarom stapt Michelle achterwaarts binnen in Leonards leven en appartement. Daarom omringt een (aan Vertigo herinnerende) groene waas Michelle wanneer ze uit de badkamer komt. De verlangde vrouw is een mentale projectie die de seksuele obsessie van een eenzaam man weerspiegelt. Leonard is een tragische held die gedoemd is om tegen de stroom op te blijven roeien, wiens door de familieclan bepaalde
lotsbestemming botst met een individueel verlangen en een existentiële pijn die een uitweg zoekt. In die zin is Two Lovers een wondermooi modern melodrama. Melancholisch en pijnlijk eerlijk. Gevat via gebaren, bewegingen, geluiden en blikken. Via details die kleur geven aan acties en dialogen, aan confrontaties en spanningen.

James Gray is een meester in mise-en-scène, acteerregie, ritmering, compositie en montage. Alleen is het hem nooit te doen om zijn eigen status van auteur. Alles staat in functie van het creëren van empathie voor kwetsbare mensen en hun verlangen naar een intenser leven. Voorbij sympathie en (morele) afkeer vindt Gray zo begrip. En begrijpen is anders gaan zien ×

IVO DE KOCK

(Artikel verschenen in FILMMAGIE, n° 590, december 2008)

CITATEN PERSCONFERENTIE  FESTIVAL DE CANNES – 2 0 ME I 2 0 0 8

TWO LOVERS: romantisch drama / reg. James Gray / sce. James Gray & Ric Menello / fot. Joaquin Baca-Asay / mon. John Axelrad / muz. Dana Sano / act. Joaquin Phoenix (Leonard Kraditor), Gwyneth Paltrow (Michelle Rausch), Vinessa Shaw (Sandra Cohen), Isabella Rossellini (Ruth Kraditor), Elias Koteas (Ronald Blatte) / pro. Donna Gigliotti, James Gray & Anthony Katagas / USA / 2008 / 110’ / dis. Cinéart

JAMES GRAY