Robert Aldrichs Twilight’s Last Gleaming: Intense apocalyptische politieke thriller

TWILIGHT’S LAST GLEAMING

The Dirty Dozen doet bij filmliefhebbers nog een belletje rinkelen maar Robert Aldrich (1918-1983) is in de vergetelheid gesukkeld. Jammer, want deze Amerikaanse actieregisseur tekende voor zes meesterwerken: de apocalyptische film noir Kiss Me Deadly, Hollywooddrama The Big Knife, melo-thriller Whatever Happened to Baby Jane?, overlevingsavontuur Flight of the Phoenix, oorlogsdrama Too Late the Hero en de paranoïde politieke thriller Twilight’s Last Gleaming.

Als maverick director was Aldrich verwant met die andere Hollywood buitenbeentjes Richard Fleischer en Sam Fuller, al was hij minder eclectisch dan de eerste en minder gedreven door een journalistieke reflex dan de tweede, waarmee hij het streven deelde om zich te gedragen als een auteur binnen het studiosysteem.

KISS ME DEADLY

“Een regisseur heeft macht nodig om te doen wat hij wil doen” benadrukte Aldrich, “om dat te bereiken heeft hij zijn eigen monteur nodig, zijn eigen cameraman, zijn eigen assistent, zeggenschap in de keuze van scenarist en een heel sterke stem in het bepalen van de hoofdacteur. Hij heeft die macht nodig om bemoeienissen af te houden en om de film te maken zoals hij het ziet.”

Die macht maakte het Aldrich mogelijk om in 1977 een zeer eigenzinnige adaptatie van Walter Wagers roman ‘Viper Three’ (over de kidnapping en bevrijding van de Amerikaanse president) te maken. Twilight’s Last Gleaming werd Aldrichs “favoriete film, een actiefilm maar een die tracht te zeggen wat er op politiek en sociaal vlak gebeurt in de wereld.” Een twee-uur-en-half lange film met een sombere politieke boodschap, een pessimistische sfeer en een deprimerend slot.

THE BIG KNIFE

Alleen kwam de politieke thriller na een reeks paranoïde drama’s zoals The Conversation, The Parallax View, Chinatown, Three Days of the Condor en Night Moves. Op een moment dat het publiek toe was aan opwekkende, onderhoudende en optimistische spektakeldrama’s zoals Jaws, Rocky en Star Wars. Twilight’s Last Gleaming flopte en werd door de critici genadeloos weggezet als een mislukking. Terwijl het een van de meest moedige en gedurfde films van de jaren zeventig was. Aldrich kwam de klap niet te boven en zocht vruchteloos een nieuw publiek met interessante maar onevenwichtige films zoals The Choirboys, The Frisco Kid en All the Marbles.

Voor Robert Aldrich was de donkere onderstroom van zijn film niet ongewoon, geen regisseur liet zoveel protagonisten sterven als hij, waardoor de afwijzing hem verraste. Wanneer de rebellerende generaal Lawrence Dell (Burt Lancaster) wil uiteenzetten waarom hij een nucleaire lanceringsbasis bezet en dreigt atoomraketten af te vuren krijgt hij te horen “niemand wil dit horen.” “Voor ons was dat gewoon een dialoogzin,” zei Aldrich, “helaas beek het een profetische uitspraak.”

TWILIGHT’S LAST GLEAMING

De regisseur werd net zoals zijn protagonist gedreven door woede omwille van de oneerlijkheid van de regering die voor de bevolking verbergt dat de Vietnamoorlog vooral een afschrikkingsboodschap voor Rusland was. De president is een oprechte maar naïeve man die mee wil gaan in Dells eis zich als gijzelaar aan te bieden én de waarheid over de oorlog te vertellen aan de bevolking. Maar dat willen de machtshebbers niet laten gebeuren, ze zetten een liquidatie actie op touw met mogelijk collateral damage (actievoerders, president en omwonenden). Cynisme en machtsdenken triomferen.

Twilight’s Last Gleaming fileert op (voor mainstream cinema) ongemeen kritische wijze het militair-industrieel complex, het politieke bestel en de fragiliteit van democratie. De sombere thriller serveert ook de klassieke, individualistische filmheld af. Het individu blijkt machteloos tegen het systeem en de met levens spelende protagonist evolueert van onevenwichtig naar ronduit gek.

TWILIGHT’S LAST GLEAMING

Alhoewel er op de kwetsbare, zichzelf opofferende president na geen sympathieke personages in de film zijn, leef je als kijker mee. Aldrich gebruikt op geniale wijze het split screen systeem om de spanning op te drijven. Wanneer het aftellen begint lezen we op de gezichten van de betrokkenen op verschillende locaties angst en afgrijzen. Iedereen beseft dat levens in de balans liggen. Machtspolitiek heeft een prijs. Die nachtmerrie wou het publiek wegdromen in a galaxy far far away. In het post truth en Trump-tijdperk verdient Twilight’s Last Gleaming herontdekt te worden.

IVO DE KOCK

(Artikel verschenen in FILMMAGIE, n° 672, februari 2017)

TWILIGHT’S LAST GLEAMING: Robert Aldrich, USA 1977, 148′; met Burt Lancaster, Richard Widmark, Charles Durning, Paul Winfield, Burt Young; extra’s: documentaire, boekje; FILM: **** / EXTRA’S: **; dis. Eureka!.

ROBERT ALDRICH