99 Homes: Ramin Bahrani zoekt een wereld op die we nog niet zagen op film
Met 99 Homes haalde Ramin Bahrani voor het eerst de Amerikaanse multiplexen. Volgens hem omdat “het thrilleraspect van de film een groter publiek aanspreekt, terwijl de inhoud een emotionele snaar raakt. Ik denk ook dat het publiek stripverfilmingen beu raakt, een onderhoudende film die ergens over gaat voelt fris aan. De aantrekkingskracht van Michael Shannon zal ook wel gespeeld hebben”. Wanneer we, tijdens een interview in Deauville, beamen dat die inderdaad een fascinerende slechterik vertolkt, corrigeert Bahrani meteen: “the villain is the system”. Het is duidelijk waar zijn sympathie ligt: “ik geef niet om immobiliën maar wel om wat er met mensen gebeurt”.
Dit verklaart waarom Bahrani’s personages steevast gewone mensen zijn die met grote ogen naar een samenleving in crisis kijken. “Ik begrijp de meeste plaatsen die ik bezoek niet en voel me er ook niet thuis,” zegt Bahrani, “dat motiveert me om in mijn films werelden op te zoeken die we nog niet zagen. In Man Push Cart, Chop Shop en Goodbye Solo werden die onbekende werelden bevolkt door outsiders. De focus verschoof lichtjes in At Any Price en 99 Homes maar we bezoeken opnieuw werelden die we nog niet zagen. De wereld van de huisonteigeningen was me totaal onbekend. In die omgeving wou ik een gangsterfilm maken. Waarom was The Wolf of Wall Street zo boeiend? Omdat Scorsese de ons weinig vertrouwde financiële wereld dramatisch maakte”.
99 Homes introduceert een Faustiaans pact. “Dennis Nash worstelt met de vraag hoever hij kan gaan om zijn familie te beschermen,” aldus Bahrani, “dit emotioneel drama werd universeel omdat de overlevingsstrijd iedereen treft. Er is zo’n hoge graad van corruptie bij ondernemers en politici dat mensen gaan denken dat je corrupt moet zijn om te overleven. Andrew Garfield speelt een gewoon man die verbaasd is over wat hem overkomt en hoe hij reageert.
Het publiek is verrast over een aantal zaken. Vooreerst over het ritme van de film, kijkers ontdekken een thriller terwijl ze een traag, triest drama verwachtten. Ik was zelf verrast. Tijdens mijn research in Florida zag ik dat iedereen rondliep met een wapen, betrokken was in een oplichtingszaak; ik begon te duizelen van het geweld en de corruptie. Het publiek is ook verbaasd over het feit dat Nash anderen aandoet wat hij zelf meemaakte”.
Bahrani is vooral geïnteresseerd in de relatie tussen een mentor en zijn leerling. Daarbij illustreert hij de stelling van Jean Renoir dat iedereen zijn redenen heeft: “99 Homes stelt vragen en neemt stelling tegen het huidige systeem maar bevat geen goede of slechte personages.
Carver is het product van een systeem dat hem geen keuze liet. Tegen Dennis zegt hij ‘wat leverde eerlijk werk je meer op dan ik die aan je deur kwam kloppen?’ Voor hem zijn ‘huizen zijn slechts dozen, bezittingen waarmee je geld verdient’. Maar Dennis en zijn moeder (Laura Dern) hebben ook gelijk wanneer ze zeggen dat hun huis ook een emotionele plaats is verbonden met hun verleden en toekomst. Een thuis die zorgt voor identiteit, zekerheid en een gemeenschapsgevoel”.
De regisseur-scenarist brengt begrip op voor deze standpunten maar laat ze wel botsen. Daarbij wordt duidelijk dat beiden het slachtoffer zijn van een samenleving waar je alleen nog geld kan maken met geld, nièt met iets te doen of te bouwen. Bahrani rond nooit zijn films netjes af en ook hier is er niet enkel geen happy end (Nash betaalt een prijs) maar evenmin een duidelijke eindafrekening.
“Ik wil niet echt aangeven wat er met Carver gebeurt,” stelt Bahrani, “maar aangezien er amper mensen in de gevangenis zijn beland in deze schandalen…. De banken betaalden reuze boetes maar ze maakten toch nog steeds gigantische winsten. Ik denk niet dat Carver naar de gevangenis gaat. Ik wou een open einde omdat ik de toeschouwers wil laten nadenken en discussiëren over de film, de personages en vooral over op welk punt we met onze samenleving beland zijn”.
Of Carver opgelucht is dat Nash eigenlijk de keuze voor hem maakt, wil Bahrani niet gezegd hebben: “Michael Shannon is een van de beste acteurs ter wereld. Ik zei hem dat ik dacht dat hij tijdens de laatste ontmoeting met Andrew iets moest zeggen maar dat ik niet wist wat precies. Hij verzon ‘thank you‘. Prachtig, al weet ik niet wat het betekent. Misschien wil hij Andrew oprecht bedanken, misschien wil hij onschuldig lijken. Ik zei Michael: ‘vertel me niet wat het betekent en zeg het tegen niemand’”.
IVO DE KOCK
(Artikel verschenen in FILMMAGIE, n° 664, april 2016)
INTERVIEW FILMFESTIVAL VAN DEAUVILLE, 6 SEPTEMBER 2015