Richard Fleischers Violent Saturday: Melodramatische thriller met bittere nasmaak
VIOLENT SATURDAY
Violent Saturday is een minder bekende film van een onderschatte regisseur. Maar met een verhaal dat de kwalen en interne conflicten van een kleine gemeenschap blootlegt, tekent Richard Fleischer voor een magistraal metaforisch verhaal over de verschillende aspecten van geweld. De eerste film die Fleischer draaide voor Twentieth Century Fox is tegelijk een klassiek melodrama en een realistische noir thriller. Maar vooral, het is een kleine parel en fijn staaltje van mise-en-scène.
Hollywood is gekend voor zijn typecasting maar het oude studio systeem koesterde ook eclectische regisseurs. Een daarvan is de nu vergeten Richard Fleischer (1916-2006), een veelzijdig filmmaker die doorbrak met fantasy blockbusters (20.000 Leagues Under The Sea, Fantastic Voyage) en in de jaren 80 zijn carrière afsloot met kitsch-pulp (Amityville 3D, Conan the Destroyer, Red Sonja). Tussendoor schitterde hij met rauwe epossen (The Vikings), harde misdaadfilms (Compulsion, The Boston Strangler), dystopische sciencefiction (Soylent Green), bizarre biopics (Barabbas, Che!), experimentele oorlogsfilms (Tora! Tora! Tora!) en controversiële slavendrama’s (Mandingo).
VIOLENT SATURDAY
Een minder gekend pareltje tussen de ruim 60 films die Fleischer in een carrière van 45 jaar maakte is de intieme CinemaScope productie Violent Saturday. Een moeilijk te klasseren film. Volgens cineast William Friedkin is het “een thriller maar ook een soort melodrama, samen met Kubricks The Killing de beste heist movie ooit” terwijl filmmaker en criticus Nicolas Saada de mix van genres omschrijft als “een film van Sam Fuller die overgenomen wordt door Vincente Minnelli of een van Minnelli die verstoord wordt door Fuller”.
Fleischer was in de jaren 50 een gedreven professional (“een van de beste verhalenvertellers die ooit in de Amerikaanse cinema gewerkt heeft” dixit Friedkin), de eerste cineast die 20th Century Fox mogul Darryl F. Zanuck keer op keer aansprak voor nieuwe producties. Ook al omdat ze een morele visie op cinema deelden. Violent Saturday werkt met aan Fox verbonden acteurs: Richard Egan, Victor Mature, Stephen McNally, Lee Marvin in een kleine rol en Ernest Borgnine in de rol van een Amish landbouwer.
VIOLENT SATURDAY
Een bankroof in een kleine stad vormt de motor van het verhaal. Maar de actie is vooral een deel van de karakterschets. In deze claustrofobische film focust Fleischer immers op het interne leven van zowel de personages als de kleine stad waar het drama zich afspeelt. Visueel werk Fleischer met het contrast tussen kleine sets en widescreen beelden, tussen de emoties op het gelaat van personages en de kaders die hen opsluiten.
Violent Saturday kondigt Cronenbergs A History of Violence aan in de manier waarop geweld geënt is op een dagelijks leven dat op het eerste zicht gecontroleerd en kalm lijkt. Het is een kroniek die via misdaad het portret schetst van kleinstedelijk Amerika met al zijn onuitgesproken conventies en gefrustreerde mensen.
VIOLENT SATURDAY
De crossover tussen beide werelden, tussen goed en kwaad, tussen gangsters en gewone mensen is boeiend. En complex want ze blijken moeilijk te onderscheiden. De stadbewoners hebben verborgen levens terwijl de gangsters heel doodgewone gesprekken voeren. “Ze lijken haast normaler dan de bewoners,” zegt Saada, “en dat is een van de paradoxen die de film zo hedendaags maakt”.
Friedkin benadrukt dat Fleischer “je beet heeft vanaf de eerste beelden van een eenzame auto die een stofferige weg rijdt, meteen afgewisseld met een explosie in een mijn”. Fleischer geeft zo visueel aan dat geweld schuilt onder de oppervlakte, waardoor je tijdens de rustige opbouw de dreiging voelt. Bij het inzoomen op mensen en hun leven, waarbij Fleischer even veel aandacht schenkt aan de hoofd- en de nevenpersonages, vergroot de claustrofobie en wordt een geweldexplosie onvermijdelijk.
Tegelijk treedt een subplot langzaam op het voorplan. “Haast terloops wordt getoond dat de zoon van Victor Mature niet trots is op zijn vader omdat die geen oorlogsheld was,” onderstreept Friedkin, “je verneemt tijdens de ontwikkeling van de overval dat de vader een document heeft dat hem ontslaat van legerdienst omdat hij een belangrijke kopermijn leidde. Veel van de vriendjes van zijn zoon hebben vaders die wel vochten en dat zorgt voor spanning tussen vader en zoon. Met het slot wordt dit opgelost”.
VIOLENT SATURDAY
Toch gebeurt dit op een weinig nadrukkelijke manier. “De film gaat over de definitie van heroïsme en een vader die de bewondering en het respect van zijn zoon herwint,” stelt Friedkin, “Mature geraakt verwikkeld in een shootout met vier gangsters, doodt er drie en wordt een held. Daartoe leidden uiteindelijk al die subplots en de hoofdplot van de heist. Je beseft dat het centrale thema een vader die een held wordt voor zijn zoon is.
Heel onverwacht en typerend voor Richard Fleischer”. Net als de morele ondertoon. Via de Amisch boer wordt de vraag gesteld of een vredig man geweld kan gebruiken. Wanneer de overvallers op zijn boerderij belanden moet de man die constant pleitte voor geweldloosheid Marvin doden met een hooivork om de protagonist te redden. Hij geraakt daardoor bezoedeld en verward. Zoals vaker bij Fleischer is de toon van het filmeinde bitter. Samen met het brutale, fysieke geweld kondigt dit de sombere melancholiek van Sam Peckinpah (van Deadly Companions over The Wild Bunch tot Bring me the head of Alfredo Garcia) aan.
IVO DE KOCK
(Artikel verschenen in FILMMAGIE, n° 658, oktober 2015)
VIOLENT SATURDAY: Richard Fleischer, USA 1955; 90′; met Victor Mature, Stephen McNally, Richard Egan, Lee Marvin, Ernest Borgnine; extra’s: documentaires, boekje; FILM: **** / EXTRA’S: ***; dis. Eureka!
VIOLENT SATURDAY