Terrence Malicks The Tree of Life: De magische toverkracht van verwondering
THE TREE OF LIFE
“Terrence Malick wil chaos creëren om momenten van waarheid te vinden”. “Er bestaat bij hem een vitale band tussen het beeld en de vertelling”. “Malick schept een eigen wereld en wekt daarbij gevoelens op”. Deze uitspraken van respectievelijk Brad Pitt, Christopher Nolan en David Fincher geven aan hoe bijzonder de regisseur van Badlands, Days of Heaven en The Thin Red Line is en hoe groot het respect van zijn collega’s blijft.
Geen film was in 2011 magischer, poëtischer en vooral gedurfder dan Malicks visuele trip The Tree of Life. De cineast heeft vier speelfilms op stapel staan en werkt aan een documentaire die zijn spirituele meesterwerk metafysisch moet duiden, maar in afwachting bevat deze dvd een prima making of. Het mysterie blijft wel overeind want de ’trage’ filmmaker mag dan naar een hogere versnelling schakelen, hij blijft zorgvuldig buiten beeld.
Dat The Tree of Life een film ‘buiten categorie’ werd verbaasde niemand. “Het scenario was heel ongewoon” aldus producent Grant Hill, “een lang document vol foto’s, onderzoeksmateriaal, tekeningen en verwijzingen naar muziekstukken”. Ook Brad Pitt besefte dat het “een mythische Terry Malick film zou worden. Het project trok me aan, dus ik wilde eraan meewerken”.
THE TREE OF LIFE
Visuele effecten man Douglas Trumbull “wist meteen dat dit niet paste in de klassieke manier van filmmaken omdat er grotendeels geen klassieke vertelling is. Deze film wilde zich begeven op niet-verbaal terrein, het is sterk visueel en impressionistisch. Het is een eenvoudig menselijk verhaal dat deel uitmaakt van een groter wonderlijk kader. Je kan deze film niet samenvatten in één zin. Je zou zeggen dat de film het verhaal is van een familie in Texas in de jaren 50 maar het is veel meer”.
The Tree of Life is volgens producente Sarah Green “een geweldige titel. Het is een beeld dat je ziet in elke grote godsdienst en je doet denken aan natuur en geest. Het spreekt tot iedereen. Je kan het zien als een boom in de tuin, of als een soort mythische boom. Of je associeert het met een spirituele ervaring”.
Volgens Pitt “vertegenwoordigt de moeder de deugd. Ze is warm, zorgzaam en vrijgevig. De vader is de natuur. Met natuur bedoel ik het overlevingsinstinct in de natuur. Van een plant die een andere doet stikken om te kunnen overleven”. Waarmee de acteur aangeeft dat de vader gefrustreerd en woedend is – hij heeft zelf de Amerikaanse droom niet kunnen verwezenlijken en het succes van anderen versmacht hem – en daarom verdrukt hij zijn zoon.
THE TREE OF LIFE
“Die zoon voert een innerlijk gevecht tussen deze twee krachten,” stelt Green, “hij zit met vragen als jongeman en als volwassene (Sean Penn) nog steeds. Hij moet daardoor komen. In zijn verleden zien we de twee elementen in hem ontspruiten en groeien. Uiteindelijk vindt hij zijn antwoorden door de weg van liefde en vergiffenis”.
De natuur is in The Tree of Life een soort meedogenloze kracht die bestaat zonder dat mensen dat beseffen. Een kracht die aanvaard of bestreden wordt. Voor producent Nicolas Gonda belichaamt de film “alle tijdperken van het ontstaan van het heelal tot de wetenschappelijke theorieën over het einde van het universum. Het brengt ook de familie in beeld. Malick toont je een beeld van de macrokosmos van het heelal en de microkosmos van een familie. De kijker moet zelf oordelen of er een gelijkenis of een band bestaat tussen de mensen die maar een klein deeltje zijn van deze grote tijdlijn en het universum waarin wij leven”.
Evident is dit niet. Maar ook al heb je er bij momenten geen idee van wat Malick wil zeggen, de fascinatie en betovering blijft. Voor Green is de verklaring simpel: “De mensen reageerden emotioneel op de mooie poëzie en de kracht van de ideeën die achter de film zitten”. Op een visuele trip die ons in een staat van verwondering houdt.
IVO DE KOCK
(Artikel verschenen in FILMMAGIE, n° 621, januari 2012)
THE TREE OF LIFE
FILM: **** / EXTRA’S: **
Terrence Malick; USA 2011; 138′; met Brad Pitt, Sean Penn, Jessica Chastain; extra’s: documentaire; dis. Warner
THE TREE OF LIFE