Road Movie, USA: Odyseeën van de ruimte

EASY RIDER

“Misschien kunnen we het beter een subgenre noemen,” benadrukte Bernard Benoliel toen hij in Cinematek een filmcyclus kwam voorstellen, “de road movie komt laat op de proppen (in de filmgeschiedenis) en is in grote mate schatplichtig aan de western, voegt er een hernieuwde hoop op verovering van het Westen aan toe samen met een kritische herlezing”. Voor wie na On the Road van Walter Salles meer wil lezen over roadmovies schreef deze filmkenner samen met Jean-Baptiste Thoret het interessant en fraai geïllustreerd standaardwerk ROAD MOVIE, USA.

Jammer genoeg is ROAD MOVIE, USA enkel in het Frans uitgegeven (It happened one night wordt daardoor New York-Miami) maar dat maakt de tocht doorheen het misschien wel meest Amerikaanse filmgenre na de western er niet minder boeiend om. Vooral omdat de auteurs duidelijk maken hoe roadmovies ons de Verenigde Staten beter helpen begrijpen. Want de roadmovie overstijgt het idee van genre “omdat het een manier van leven uitdrukt en een Amerikaanse road culture actualiseert die begon met trails en rivieren en zich uitbreidde tot de camera obscura van de interstellaire ruimte en de geschiedenis van een continent”.

In hun intro ‘Odysseeën van de ruimte’ stellen de auteurs dat “dit hybride genre eerder een specifiek Amerikaans leidmotief is dat de cultuur van de road verbindt met een problematische horizon en de verovering van het westen. Het is vooral een hefboom om zowel de Amerikaanse geschiedenis en ruimte als de stichtingsidealen van vrijheid en volk te benaderen”. Daarom kiezen ze niet voor een enge benadering.

GERRY

Ze geven aan dat de roadmovie begin jaren 70 – na Easy Rider, Five Easy Pieces en Electra Glide in Blue – voor het eerst ‘benoemd’ werd maar voor de roots gaan ze veel verder terug. Naar The Immigrant, The Grapes of Wrath, The Wizard of Oz en North by Northwest. Niet vaak als roadmovies beschouwde films die een odyssee door Amerika verbinden met een utopie (vrijheid aan de horizon) uitlopend op drama en gevoelens van melancholie en ontgoocheling.

In het getraumatiseerde Amerika van de seventies verbonden door de tegencultuur gekleurde roadmovies zoals Paper Moon, Bonnie and Clyde en Bound for Glory de tocht naar het hart van Amerika met de Grote Depressie van de jaren 30. Als verzamelplaats voor droombeelden, excessen en tegenstellingen is de roadmovie van alle tijden: “Het is een geschiedenis die tot vandaag verder loopt en toekomst heeft zolang de existentiële nood to take the road zich laat voelen”. Getuige de neo-roadmovies Gerry, The Brown Bunny, Collateral en Tron: Legacy die de tocht richting 21ste eeuw sturen. Met de metafysische beeldvorming van een natie in beweging.

IVO DE KOCK

(Artikel verschenen in FILMMAGIE, n° 627, september 2012)

Bernard Benoliel & Jean-Baptiste Thoret, ROAD MOVIE, USA, Hoëbeke, 240 pag., € 45

BOUND FOR GLORY