Filmfestival van Namen 2014: Volgspot op Franstalige cinema

METAMORPHOSES: Creatief pareltje van Christophe Honoré

Terwijl het filmfestival van Gent uitzonderlijk focust op de Franse cinema wordt in Namen al voor de 29ste keer een filmfestival georganiseerd dat enkel aandacht besteedt aan Franstalige cinema. Met naast films uit België en Frankrijk ook werk uit o.m. Roemenië, Zwitserland, Burkina Faso, Marokko en Québec. Helaas krijgt het ‘Festival International du Film Francophone de Namur’ in Vlaanderen niet de aandacht die het verdient.

Is België al gesplitst? Je zou het gaan denken. Tijdens de persconferentie die in Brussel georganiseerd werd om het programma van het 29ste Festival International du Film Francophone de Namur (FIFF), dat loopt 3 tot en met 10 oktober, voor te stellen was op DeWereldMorgen.be na niemand van de Vlaamse pers aanwezig.

Toegegeven, een eentalig Franse persconferentie opzetten is niet het meest briljante idee maar het valt wel op dat in de Vlaamse media de internationale filmfestivals van Cannes, Venetië, Berlijn en Toronto wèl aan bod komen terwijl een niet onbelangrijk festival van net over de taalgrens amper aandacht krijgt.

En dat is jammer want Namen is een leuke, gastvrije stad en het filmfestival dat er jaarlijks de Franstalige cinema eert blijkt keer op keer erg levendig. Met naast verschillende competities (Internationale competitie, nationale competitie, competitie clips, kortfilmcompetitie) heel wat ‘ontmoetingen’ die de kloof met het publiek verkleinen.

Ode aan de Franse taal

De organisatoren van het Filmfestival van Namen benadrukken twee dingen erg sterk. Ten eerste, hun festival wil vooral een filmfeest, een fête du cinéma, zijn. Vandaar dat er heel wat filmmakers te gast zijn in Namen en dat de ontmoetingen met publiek en mensen van het beroep meer zijn dan randgebeurtenissen.

Ten tweede, de Franse taal wordt nadrukkelijk naar voor geschoven als bindmiddel tussen mensen en culturen. Frankrijk en Franse cinema mogen dan wel de grote broer zijn, Franstalige filmmakers uit andere landen komen evenzeer aan bod.

Sterker nog, de Fransheid van hun films heeft heel wat filmmakers uit economisch minder sterkere landen vaak geholpen. De op Franstalige cinema gerichte volgspot straalde immers af op hun werk. Daardoor vonden heel wat jonge filmmakers in het verleden een vruchtbaar podium op het FIFF.

TIMBUKTU

Zo lanceerde Namen, via prijzen en filmdistributeur die de cineast bleef volgen, de carrière van de Mauritaanse regisseur Abderrahmane Sissako (La vie sur terre, Heremakono) die dit jaar opnieuw van de partij is met Timbuktu, een politiek drama over een visser die in aanvaring geraakt met religieuze extremisten.

Een Naams duwtje in de rug

Ook voor de Canadese jonge cineast Xavier Dolan was het winnen van de Gouden Beiaard (de grote prijs van Namen) een belangrijke duw in de rug. Het was Cannes die zijn J’ai tué ma mère onder de aandacht bracht maar dankzij Namen kon hij nog vlotter verdelers vinden in landen waar de Franstalige cinema sterk staat. Dolan was meteen gelanceerd en vijf jaar na zijn bekroning is hij er weer met zijn vijfde film, Mommy.

Opvallend is dat Namen de afgelopen 10 jaren vaak Roemeense films bekroonde. Daardoor werden films zoals La Mort de Mr. Lazarescu (Cristi Puiu), Mardi après Noël (Radu Muntean), Everybody in Our Family (Redu Jude) en Child’s Pose (Calin Peter Netzer) ook effectief vertoond in ons land. Met, dankzij de weerklank van het festival in de Franstalige pers, meer succes in Wallonië dan in Vlaanderen.

De vrienden van het festival

Nogal wat filmmakers keren vaak terug naar het FIFF. Dikwijls starten ze met een kortfilm om jaren later hun langspeelfilms voor te stellen. Zo lieten Stéphane Lafleur en Thomas Salvador, dit jaar aanwezig met respectievelijk de fictiefilms Tu dors Nicole en Vincent n’a pas d’écailles, zich eerder al opmerken (en bekronen) met kortfilms. Terwijl ook lokale held Fabrice Du Welz (Alleluia), eregast Denis Côté (Que ta joie demeure) en peter van het festival Christophe Honoré (Métamorphoses) graag naar Namen afzakken.

ALLELUIA

Ook al omdat het festival graag haar idolen in de bloemetjes. Zo is er jaarlijks een coups de coeur, een eerbetoon aan bekende acteur of actrice. Na o.m. Jean Rochefort, Philippe Noiret, Sandrine Bonnaire, Emmannuelle Béart, Isabelle Huppert en Jane Birkin is nu de beurt aan Le fabuleux destin d’Amélie Poulain-actrice Audrey Tautou, van wie o.m. Coco avant Chanel, De vrais mensonges en Thérèse Desqueyroux vertoond zullen worden.

Voor haar 29ste editie heeft het FIFF 72 langspeelfilms (waaronder 28 Belgische) en 79 kortfilms (waaronder 46 Belgische) op het programma staan. Een programma dat bestaat uit drie luiken: de officiële competitie, de competitie fictiedebuut en de avant-première sectie ‘Regards du présent’. Aangevuld met de secties kortfilms (internationaal en nationaal) en clips.

Onder de gasten veel vrienden van het festival: Christophe Honoré, Bernard Bellefroid, Anne Dorval, Abderrahmane Sissako, Stefan Liberski, Stéphane Lafleur en Denis Côté. Plus talenten zoals Céline Sciamma, Fara Sene, Bruno Deville en Chantale Anciaux.

Honoré begeleidt trouwens een van de vele ‘ontmoetingen’ die in Namen georganiseerd worden, namelijk een workshop die 5 jonge Franstalige “actrices/acteurs van morgen” toelaat een en ander op te steken van professionals uit het filmvak.

Andere ontmoetingen (Audrey Tautou, Nabil Ben Yadir) brengen filmliefhebbers dichter bij Franstalige cinema terwijl vooral studenten veel kunnen opsteken van filmlessen over respectievelijk het scenario, klank en geluidseffecten. En we met zijn allen kunnen leren kortfilms te maken met onze smartphone. Ook best interessant lijkt het debat ‘De Belgische cinema in de media’, geleid door de Franse filmcriticus Alex Masson.

Absolute aanraders

Persoonlijk kijken we uit naar Fabrice Du Welzs genre-oefening Alleluia, naar Christophe Honoré allegorische Métamorphoses, naar de indrukwekkende jongerenfilm Bande de Filles van Céline Sciamma, naar de documentaire kinderstudie Frère et soeur van Daniel Touati, naar Sissako’s intens drama Timbuktu en Cédric Kahns leven-op-de-vlucht studie Vie Sauvage.

MELODY

Twee films willen we er uitlichten. Eerst en vooral Melody van Bernard Bellefroid. De Waalse cineast van La régate vertelt het verhaal van een jonge Franse kapster die om economische redenen (ze kan geen bank bereid vinden haar geld te lenen voor haar kapsalon) kiest voor draagmoederschap en onder meer door kennismaking met haar Britse opdrachtgeefster (een harde zakenvrouw) langzaam verandert.

De film is behoorlijk melodramatisch (ziekte komt om het hoekje piepen) en snijdt verschillende thema’s aan (IVF, geboorte ‘onder X’, verwantschap) maar is vooral een mooie karakterstudie doordrenkt van de tijdsgeest (genadeloos kapitalisme, kansarmoede).

Of zoals regisseur Bellefroid het zegt, “Op een eerste niveau gaat Melody over draagmoederschap maar op een tweede niveau is het een film over afstamming, over adoptie, over twee eenzame figuren die langzamerhand respectievelijk een moeder en een dochter vinden”.

Een parel uit Canada

De topper van dit festival is echter ongetwijfeld Xavier Dolans Mommy. Dit melodramatische verhaal gaat zoals zijn autobiografisch debuut J’ai tué ma mère over een moeilijke moeder-zoon relatie, oogt als een op de rand van hysterie balancerende existentiële crisis en wordt opnieuw gedragen door de actrices Anne Dorval en Suzanne Clément.

XAVIER DOLAN

De film speelt in een nabije toekomst waar een Canadese wet ouders toelaat hun onhandelbare kinderen te plaatsen in een gesloten psychiatrische instelling. In het begin neemt weduwe Diane haar zoon Steve weer onder haar hoede nadat hij vuur stichtte in een jeugdinstelling.

Als ADHD-patient is Steve een ongeleid projectiel, een jongere met de looks van een perverse engel die zich niet laat afremmen en controleren. Diane krijgt haar eigen leven moeilijk terug op de rails en ze tracht haar zoon te helpen met onvoorwaardelijke liefde.

Het resultaat is dat ze de speelbal wordt van zijn agressieve uitbarstingen. Het gaat van kwaad naar erger tot een empathische en zelf getraumatiseerde overbuur Kyla zich over moeder en zoon ontfermt.

Onverschillig blijven bij dit donker maar hoopvol melodrama over heel gewone abnormale mensen is zo goed als onmogelijk. Mommy snijdt thema’s als opvoeding, overlevering en verantwoordelijkheid aan en peilt naar het problematische karakter van omgaan met geestesziektes. Iedereen heeft zijn karakter, problemen en redenen bij Dolan die zijn personages niet beoordeelt maar in alle eerlijkheid toont terwijl ze worstelen met dilemma’s.

“Ik heb een grondige afkeer van artistieke films die het leven van mensen vertelt via hun nederlagen,” stelt Dolan, “mensen verdienen het om via meer complexe concepten te worden geschetst dan de clichés verbonden met hun sociale klasse of de etiketten die op hen gekleefd worden. Ze verdienen dromen en emoties. Daarom wou ik een film maken over winnaars, wat er ook men hen gebeurd aan het slot”.

Resultaat is een intense, melancholische film die optimaal gebruik maakt van beeld, geluid en muziek om de kijker een emotionele mokerslag toe te dienen. Mommy is een van de beste films van het jaar en is gelukkig na het festival van Namen ook in de Vlaamse bioscopen te zien. Wat niet belet dat filmliefhebbers een trip naar Namen mogen inplannen. Ça vaut le détour!

IVO DE KOCK

(Artikel verschenen bij DeWereldMorgen.be, 22 september 2014: Festival van Namen )

METAMORPHOSES