Terence Davies’ A Quiet Passion: De terreur en de schoonheid van de wereld
A QUIET PASSION
De gedeeltelijk in België gedraaide Grote Prijs van Film Fest Ghent winnaar A Quiet Passion is een biopic over de 19de eeuwse Amerikaanse dichteres Emily Dickinson (1830-1886). De Britse regisseur Terence Davies beschouwt deze even beruchte als beroemde vrouw, zo vertelde hij ons tijdens zijn passage in Gent, als “een van Amerika’s grootste dichters.” Haar werk bevat volgens hem “een immense waardigheid en valt op door diepzinnige meditaties over sterfelijkheid en de vergankelijkheid van het leven.” Davies koesterde een levenslange fascinatie voor deze getormenteerde kunstenares die focust op “de terreur en de schoonheid van de wereld” en was zielsgelukkig toen hij uiteindelijk producenten wist te overtuigen om de film te financieren.
A QUIET PASSION
De regisseur van Terence Davies Trilogy, The House of Mirth, Distant Voices, Still Lives, The Long Day Closes, The Deep Blue Sea en Sunset Song koppelt voor A Quiet Passion andermaal een schilderachtige filmstijl aan onderkoeld geserveerde intense emoties. Daarmee peilt hij naar de kloof tussen imago en identiteit. Naar buiten toe (en vanuit hedendaags standpunt bekeken) was Emily Dickinson een zelfzekere feministe die de religieuze en sociale dogma’s van haar tijd in vraag stelde. Maar innerlijk was ze erg getormenteerd en onzeker. Een gekwetste ziel die haar toevlucht zocht in woorden. Taal als soelaas en als tegengif voor de kwetsuren die het gevolg waren van een evangelische opvoeding, een besloten leven in het familielandgoed in Amherst maar vooral ook een flinke portie zelfhaat.
A QUIET PASSION
Dickinsons radicale, lyrische gedichten fascineerden Terence Davies meteen maar wat hem intrigeerde was dat er ondanks het bestaan van enkele biografieën weinig bekend was over haar leven. En dat er heel wat foute opvattingen over haar circuleerden. “Nee, ze was niet lesbisch en leed niet aan epilepsie,” benadrukt Davies, “omdat ze weinig reisde dacht men dat ze geen rijk leven had gekend. Maar Emily Dickinson had wel een rijk innerlijk leven en provoceerde graag de patriarchale en door religie gedomineerde samenleving. Op je 17de zeggen ‘ik wil altijd bij mijn familie zijn’ is heel bijzonder. Binnenhuis leven werkte voor haar niet beperkend, het maakte haar emoties krachtiger. Ik herken me in het feit dat ze heel spiritueel maar niet religieus was, zelf bleef ik een goede katholiek tot ik besefte dat geloof een leugen is.”
A QUIET PASSION
Voor Davies was Dickinsons spirituele tocht interessant, “wat doen we wanneer we een ziel hebben en er geen God bestaat? A Quiet Passion toont ook haar dapperheid. Pijnstillers bestonden toen niet en ze leed aan een pijnlijke nierziekte. Ze stierf na een hartfalen door die extreme pijn.” Davies vond Dickinsons “rustige moed heel ontroerend. Mensen vinden het niet spectaculair maar ik ben onder de indruk van haar dapperheid. Ze heeft ook heel wat mensen thuis zien sterven: haar moeder, haar vader. Mensen stierven toen thuis, dood werd niet verwezen naar een hospitaal. Je zag mensen lijden en sterven, het lichaam bleef dan in het huis tot de begrafenis; mensen leefden met de dood en met doden. Ik wou laten zien hoe pijn en dood deel uitmaken van het dagelijkse leven, van de realiteit van iemand die zoals Emily in haar huis leeft.”
A QUIET PASSION
A Quiet Passion draait zoals zowat alle films van Terence Davies rond mensen die vastzitten in een moeilijke situatie maar de cineast ervaart het anders: “Ik zie hen niet als mensen die in een val zitten of berusten, zij zijn juist heel moedig. Het is wat mijn moeder, die de liefde van mijn leven was, deed. Ze worstelde met een aantal zaken maar ze zette door en keek naar wat ze wel had. De vraag die ze zich stelde was: hoe kan ik het best omgaan met de kaarten die het leven me geeft? Het is wat mensen doen.
De Amerikaanse auteur Henry Thoreau schreef “The mass of men lead lives of quiet desperation, and go to the grave with the song still in them.” Dat is correct, ik heb lang in een kantoor gewerkt waar ik het zag in mensen die zich naar hun pensioen slepen. Wat sommigen zien als berusting, is eerder wanhoop. Met aanvaarding heeft het niets te maken, aanvaarding gaat samen met berusting en leidt tot passiviteit. Wanneer je kijkt naar wat het leven je geeft en je beter tracht te worden dan is dat vechten. Mijn moeder kon niets doen aan haar verschrikkelijk leven met mijn psychotische, gewelddadige vader. Er waren tien kinderen en ze kon toen nergens terecht voor bescherming. ‘Leer er mee leven’ was de opvatting. Ze zorgde voor de kinderen en wou niet verbitterd geraken want verbittering is het ergste wat je kan overkomen.”
A QUIET PASSION
Deze levensles drukte zijn stempel op het oeuvre van Terence Davies. Zijn films zijn nooit bitter, cynisch of onpersoonlijk. Ze zijn altijd vitaal, melancholisch en vooral noodzakelijk. Je voelt dat Davies A Quiet Passion moest maken. Niet omdat hij perse filmmaker wil zijn maar wel omdat hij iets wil uitdrukken. “Ik kan niets doen waar ik niet passioneel in geloof,” benadrukt Davies, “meedraaien in een industrie die draait om geld zint me niet; ik wil emotioneel en intellectueel geraakt worden door films. Wanneer ze ons zelf dingen laten interpreteren zijn het goede films. Wanneer je de instructies ‘lach’, ‘huil’ en ‘wees opgewonden’ krijgt zijn ze slecht.” A Quiet Passion is een zeer goede film. Een die de kijker niet bij de hand neemt maar respecteert.
IVO DE KOCK
A QUIET PASSION: Terence Davies, GB-B 2016, 125′; met Cynthia Nixon, Jennifer Ehle, Keith Carradine; FILM: **** / EXTRA’S: * (making of); dis. Contact Film.
A QUIET PASSION