The Hitchcock Touch. Deel 16: Rope
ROPE
Nadat er met The Paradine Case een definitief einde was gekomen aan zijn samenwerking met producent David O. Selznick, besloot Alfred Hitchcock zijn films zelf te produceren en zo zijn eigen vrijheid te garanderen. Samen met Sidney Bernstein, de Britse eigenaar van een bioscoopketen, stichtte hij Transatlantic Pictures. Hun eerste productie, Rope, was meteen ook de eerste Technicolor film van Hitchcock.
ROPE
Met het oog op Under Capricorn, een film die Hitchcock nauw aan het hart lag en die hij vlak na deze Rope zou draaien, experimenteerde de regisseur met het bewaren van een eenheid van tijd en plaats. De technische krachttoer bestond erin de continuïteit te respecteren door de film a.h.w. in één plan te filmen. Hitchcock werkte met ‘Ten Minutes Takes’ (goed voor één filmbobijn) waarbij de actie bleef doorlopen en de camera bewegen. Om de noodzakelijke overgangen te camoufleren eindigde elke take met een shot van de rug van één van de personages of met een close-up. Een en ander reduceerde de kostprijs van de film maar vroeg om een strikt technisch plan (exacte bepaling van de beweging van personages, camera, decor en achtergrond) en grondige repetities.
De actie loopt van 19u30 tot 20u15 (waardoor ook het licht evolueert) en begint met een moord. Twee jonge mensen wurgen in hun appartement een ex-studiegenoot. Voor Brandon en Charles heeft de jongeman niet het recht om te leven. Dit omdat hij in hun ogen een zwakkeling is die een oninteressant meisje wil huwen. Het duo verbergt het lichaam van de vermoorde in een koffer en ontvangt enkele minuten later mensen voor een drink. Tussen de gasten bevinden zich de ouders en de verloofde van hun slachtoffer.
ROPE
Verder ook Rupert Cadell, hun voormalige leraar die ze als een inspiratiebron zien. Met pervers plezier voert Brandon tijdens de bijeenkomst een spelletje van bluf en provocatie op: hij verklaart zijn ì supermenstheorie (tegelijk motivatie en verantwoording voor de moord) en geeft allerlei duistere hints (over de ‘afwezigheid’ van het slachtoffer). Cadell begint eerst te twijfelen, gaat daarna iets vermoeden (wanneer hij doorgaat en de hoed van de dode ziet) en keert tenslotte terug om zijn leerlingen te confronteren. De professor speelt speurder, rechter en politieagent tegelijk: hij ontmaskert de daders, veroordeelt en overmeestert hen.
Maar Brandon en Charles hebben hem, hun spirituele leermeester, tot medeplichtige gemaakt. Net als in Murder, Shadow of a doubt, Under Capricorn en Strangers on a Train bedienen verleidelijke criminelen zich in Rope van morele chantage en sofismen om een overdracht van schuld te bewerkstelligen. Alfred Hitchcock plaatst hier bijzondere personages in een buitengewone situatie om een “geestestoestand uit evenwicht” te evoceren. Met contrasten (de aanwezigheid van het lijk tijdens de cocktail), verlichting (de professor die tijdens de chaos plots een lamp aansteekt), muziek (Charles die, om zich te kalmeren, een stuk van Poulenc begint te spelen op de piano) en het tijdsverloop: realistische elementen die expressief worden, kleur geven aan de spanningen en emoties.
ROPE
In het psychodrama Rope hebben Brandon en Charles een complementaire relatie: zij zijn minnaars (al is de homoseksualiteit minder expliciet dan in Murder) en vormen een eenheid van lichaam en geest. Brandon is de geest, als vertolker van de theorieën van professor Cadell; Charles het lichaam dat ageert, de gedachte toepast (hij wurgt het slachtoffer met een koord). In hun toepassing van fascistische idee‘n (een superieur wezen heeft het recht om te moorden) voelen de moordenaars zich God: oppermachtig en boven de mensen staande.
Maar door een mensenleven te offeren hebben ze God gedood en zijn ze duivelse wezens geworden. De aperitiefbijeenkomst wordt een zwarte mis ter herinnering aan (en ter ere van) een moord (in de openingsscène zien we enkel de laatste sluiptrekkingen van het slachtoffer) en het strijdtoneel voor het conflict tussen goed en kwaad. Met een pistoolschot in de nachtelijke lucht (om de politie te waarschuwen) wil Cadell schijnbaar de duistere/duivelse krachten uitdrijven. Maar zijn schrille stem, zijn zenuwachtig gedrag en zijn machteloze woede geven een heel ander signaal: de leermeester beseft maar al te goed dat hij mee schuldig is. Gedachten zijn nooit gratuit, amorele fictie kan amorele realiteit worden wanneer de intellectuele schizofrenie (de scheiding tussen gedachten en daden, beschaving en driften) wegvalt. Kortom, wanneer orde, controle en matiging wegvallen.
ROPE
Naast het technische experiment, gericht op het creëren van een eenheid van tijd en ruimte én het construeren van een emotionele continuïteit, is er in Rope ook nog een narratief inhoudelijk experiment. Net als in I Confess weert Hitchcock op een opvallende wijze de vrouw uit het ‘mannelijke’ verhaal. De vrouw, normaal bij Hitchcock ofwel een fetisjistisch ruilobject (motor van het conflict tussen mannen) ofwel een bemiddelaarster (een bewustzijn dat de actie stuurt en betekenis geeft), wordt uit het centrum van het verhaal geweerd. Zowel de huishoudster, de verloofde (en ex-vriendin van zowel Brandon als Charles) als de moeder zijn in Rope randfiguren.
De ‘male bonding‘ leidt echter tot moord en wekt weinig sympathie op. Dat bleek duidelijk bij de ontvangst van de film. Het publiek miste duidelijk de traditionele identificatie en haakte af. Wat Hitchcock er zoals gebruikelijk toe aanzette om de film een mislukking te noemen. Aan François Truffaut vertelde hij dat Rope eigenlijk een ‘zinloze stunt’ was. Hij zou snel opnieuw de heteroseksuele romance als plotmechanisme invoeren.
ROPE
Essentieel is dat in het werk van Hitchcock de vrouw met haar emoties (liefde en vertrouwen) zorgt voor de introductie van het onderbewustzijn en van onderliggende betekenissen. Zij reveleert een verschil tussen schijn en essentie én een link tussen gevoelens en moraliteit. Alfred Hitchcock reageerde hiermee op de vervreemding van de negentiende eeuwse Victoriaanse man (een invloed die in zijn jeugd nog doorwerkte) van gevoelens en relaties. Die vervreemding vormde het onderwerp van de, vooral bij vrouwen erg populaire, negentiende eeuwse Engelse literatuur.
Mannen sloten zich op in filosofie, in non-fictie geschriften die waarheid en objectiviteit centraal stelden. De mannelijke personages van Rope doen net hetzelfde. De veelvuldig in beeld gebrachte boeken (fysiek verbonden met het moordinstrument wanneer Brandon een stapel boeken samenbindt met de bewuste koord) symboliseren de neergeschreven ideeën van ‘filosofen’ als Rupert Cadell. De invloed die ze uitoefenen is rechtlijnig. De in een ivoren ontwikkelde theori‘n over mannelijk heroïsme leiden tot imitatie en vernietiging (de link met Nietzsche en het nazisme wordt in de film aangegeven). En ze weerspiegelen de emotionele steriliteit van de mannen.
ROPE
Bij gebrek aan een vrouwelijke bemiddelende invloed, klampen Brandon en Charles zich vast aan de directieve authoriteit van hun leermeester. Cadell ziet het anders: “You’ve given my words a meaning that I never dreamed of. And you’ve tried to twist them into a cold, logical excuse for your ugly murder. Well, they never were that, and you can’t make them that. There must have been something deep inside you from the very start that let you do this thing. But there’s always been something deep inside me that would never let me do it.” Maar eigenlijk liet de hiërarchische relatie tussen leraar en leerlingen weinig manoevreerruimte: de leerlingen konden de les enkel letterlijk nemen en toepassen. Het is tegen dit uitsluiten van twijfel, alternatieven en ambiguïteit dat Rope reageert: de wereld kan enkel (over)leven in complexiteit.
ROPE
Alfred Hitchcock zèlf balanceert tussen twee houdingen. Enerzijds is er bij hem een sterke drang naar controle, een voorliefde voor gimmicks en een voorkeur voor rechtlijnige plots. Maar anderzijds versplintert Hitchcock de werkelijkheid, kiest hij voor verstorende emoties en voert hij personages uit evenwicht op. Na Rope en I Confess zou de vrouw opnieuw haar bemiddelende rol krijgen in het werk van Alfred Hitchcock. Kwestie van de kijker niet te vervreemden. Maar ook een manier om de mannelijke personages emotioneel tot leven te brengen. Zij het via crisissen. De man blijkt niet langer een zelfzeker individu (zoals de ‘intellectuelen’ Brandon en Cadell in Rope) maar een getormenteerd en zwak wezen. Getuige de waanbeelden van het mannelijk hoofdpersonage in Vertigo, zijn onzekerheid in Psycho, zijn identiteitsverlies in North by Northwest, zijn onmacht in Marnie, zijn weerloosheid in To Catch a Thief en zijn traumatische frustratie in Frenzy. De vrouw van haar kant krijgt een dubbele rol: die van bemiddelaar en die van slachtoffer.
IVO DE KOCK
(Artikel verschenen in Film & Televisie)
ROPE: reg. Alfred Hitchcock / sce. Arthur Laurents naar een toneelstuk van Patrick Hamilton / fot. Joseph Valentine & William V. Skall / muz. David Buttolph / mon. William H. Ziegler / pro. Sidney Bernstein & Alfred Hitchcock voor Transatlantic Pictures & Warner Brothers / act. James Stewart (Rupert Cadell), John Dall (Shaw Brandon), Farley Granger (Philip Charles), Sir Cedric Hardwicke (Mr. Kentley), Constance Collier (Mrs. Atwater), Douglas Dick (Kenneth Lawrence), Edith Evanson (Mrs. Wilson), Joan Chandler (Janet Walker), Dick Hogan (David Kentley). / U.S.A., 1948, 80 min. / dis. C.I.C.
ROPE