Tarik Salehs The Nile Hilton Incident: Moord, corruptie en de Arabische Lente
THE NILE HILTON INCIDENT
In de genrefilm The Nile Hilton Incident legt de Zweeds-Egyptische filmmaker Tarik Saleh via een mysterieus moordverhaal de vinger op duistere machtsstructuren tegen de achtergrond van de Arabische lente.
De eerste Arabische film van Tarik Saleh – na de Guantanamo documentaire Gitmo (2005), de dystopische animatiefilm Metropia (2009) en de Zweedse misdaadthriller Tommy (2014) – is gebaseerd op de zaak Tamim, een beruchte Egyptische moordzaak uit 2008. Suzanne Tamim was een bekende Libanese popster die met doorgesneden keel gevonden werd in een hotelkamer. De gruwelmoord werd een politieke splijtzwam toen bleek dat de (door het slachtoffer gedumpte) Egyptische zakenman Hisham Talaat Moustafa de hoofdverdachte was. Dat lag bijzonder gevoelig omdat de man niet alleen een van de rijkste Egyptenaren was, hij had ook een parlementair mandaat en bleek een persoonlijke vriend van president Mubarak. Wat leidde tot spanningen, doofpotoperaties en een chaotisch onderzoek.
THE NILE HILTON INCIDENT
Dit waargebeurd gegeven inspireerde Saleh tot een paranoïde politiethriller. The Nile Hilton Incident draait rond een politieagent die de moord op een mooie zangeres (ze wordt met doorgesneden keel gevonden in een kamer van het chique Hilton hotel) moet oplossen. Noredin Mostafa (Fares Fares) is korpschef en even corrupt als zijn collega’s. Hij vult zijn salaris aan door kleine criminelen af te persen en met steekpenningen van straathandelaren en huisjesmelkers. Ondanks het feit dat hij drugs en drank nodig heeft om zich overeind te houden bijt Noredin zich stevig vast in het onderzoek en weerstaat hij pogingen van hogerhand om hem af te remmen. Dat blijkt gevaarlijk voor de illegale hotelwerkster die getuige was van het ‘incident’ en uiteraard voor Noredin zelf.
De agent blijkt net als de gewone burgers gevangen te zitten in een web van corruptie en geweld gepleegd door de staat. Het misbruik, het cynisme, de politieke spelletjes, het geweld en de samenzweringen leiden tot een hallucinant en haast apocalyptisch slot waarbij een confrontatie tussen medeplichtige familieleden loopt te midden een woelige betoging tegen de regering. Na eerdere uit de hand gelopen botsingen waarbij de politie van hogerhand de opdracht kreeg te vuren op de protesterende burgers.
THE NILE HILTON INCIDENT
De verwijzing naar de Arabische lente is duidelijk – het moordonderzoek loopt tijdens de Egyptische Revolutie van 2011 – en volgens de regisseur is die beweging vaak fout begrepen: “In het Westen denken we dat de Arabische lente in Egypte tegen president Mubarak was gericht. In werkelijkheid was dat veel meer tegen het gewetenloze politiekorps. Hoe hun dagelijkse agressie leidde tot de Egyptische revolutie heb ik in het scenario verwerkt.” Onbewust want het script schreef Saleh reeds toen de Arabische lente volop aan de gang was maar Egypte nog niet gepasseerd was: “Hing die revolutie toen al in de lucht, vroeg ik me bij het teruglezen af. En op welke manier?”
Voor het hoofdpersonage van zijn politieke thriller liet Saleh zich inspireren door het Popeye Doyle personage dat Gene Hackman zo overtuigend speelde in William Friedkins jaren zeventig klassieker The French Connection (1971). Noredin is immers even onorthodox als de New Yorkse agent die vooral zijn eigen regels volgt om de misdaad te bestrijden. Maar daar waar Popeye een aberratie van het systeem was, is Noredin de weerspiegeling van een samenleving die ontspoord is. In de straten van Cairo zijn er immers geen regels. Sterker nog, wie deze wantoestand in vraag stelt is ‘abnormaal’, een bedreiging voor het status quo.
THE NILE HILTON INCIDENT
Noredin geeft dan ook lang geen krimp wanneer mensen hem geld in de hand stoppen. Hij aanvaardt dat, zo werken de dingen nu eenmaal. Het is zijn vader die aangeeft dat hij fout zit en hem zo een geweten schopt. “Eergevoel valt niet te kopen” zegt de oude, zieke man wanneer zoonlief weer eens met geld op de proppen komt. De weg naar verlossing en loutering ligt meteen open. Al blijkt het een weg met valkuilen en gevaren.
De directe bazen, die snel begrijpen dat regeringsfunctionarissen betrokken zijn bij het complot, begrijpen Noredins gedrevenheid niet. Dwaze koppigheid vinden ze: “Denk je ècht dat je bezig bent met een echte zaak?” Een geweten geldt immers als een overbodige luxe: “Wil je je misschien schoonwassen als een pasgeboren baby?” Met andere woorden: iedereen is schuldig, betrokken, en streven naar verlossing is futiel.
THE NILE HILTON INCIDENT
Toch smijt Noredin zich op zijn ‘zinloos’ onderzoek. Terwijl de demonstranten zich verzamelen op het centrale Tahrirplein zoekt hij in groezelige zijstraten naar bewijzen. Met de moed der wanhoop. Rebels en met een gevoel van melancholie. Het hoofdpersonage en de chaotische sfeer (een wirwar van geluid, kleur en beweging) dompelen ons onder in een neo-noir tragedie. Maar de politieke onderstroom maakt van The Nile Hilton Incident ook een paranoïde thriller. Opnieuw naar het voorbeeld van Amerikaanse jaren zeventig films zoals The Parallax View (Alan J. Pakula) en Three Days of the Condor (Sydney Pollack).
Dat Tarik Saleh, ondanks een laatste moment verhuis van de productie van Cairo naar Casablanca, deze paranoïde sfeer en het chaotische straatleven zo indringend weet op te roepen geeft aan dat hij naast een perfectionist (“details vertellen niet alleen een verhaal, ze brengen een wereld tot leven”) ook een sterk filmmaker met gevoel voor mise-en-scène is. Zijn The Nile Hilton Incident is een sombere en donkere tragedie, maar het is ook een hoopvol drama. De hoop schuilt in het verzet van de burgers (ook al blijkt uit de gewelddadige manier waarop ze reageren op ‘agent’ Noredin, dat woede niet altijd juist gericht is) en in het morele centrum waar zij (en de toeschouwers) zich kunnen aan vastklampen. Met name een ongeleid projectiel, een ‘gek’ zoals Noredin die de ultieme toeverlaat wordt wanneer de wereld gek geworden blijkt. Zo gaat het van ontsporing naar loutering.
IVO DE KOCK
THE NILE HILTON INCIDENT: Tarik Saleh, S-Den-D-F 2017, 106′; met Fares Fares, Mari Malek,Yasser Ali Maher; FILM: **** / EXTRA’S: 0; dis. Cherry Pickers.
THE NILE HILTON INCIDENT