Christopher Nolans The Dark Knight Rises: Elk einde is een nieuw begin

THE DARK KNIGHT RISES

“Ik ben een fan van cinema die werelden creëert,” zegt regisseur Christopher Nolan, “films die een alternatief universum scheppen waarnaar je enkele uren kan vluchten”. Dat deed hij zeker met de Batman-trilogie, fantasierijke actiedrama’s waarin de superheld erg menselijk en feilbaar is. “Superman is essentially a god,” aldus Nolan,  “but Batman is more like Hercules: he’s a human being, very flawed, and bridges the divide”. Dat wordt heel erg duidelijk in The Dark Knight Rises.

“Batman wordt zijn eigen grootste nachtmerrie,” zei Christopher Nolan (Memento, Insomnia, Inception) toen hij met Batman Begins (2005) de stripfiguur in het vleermuispak beroofde van zijn superheldstatuut en afschilderde als een tragische en getraumatiseerde man; een menselijke, gemaskerde wreker die met waanzin en terreur flirt.

THE DARK KNIGHT RISES

De toon van The Dark Knight (2008) was nog donkerder en grimmiger; een afdaling in de mentale duisternis die het duale karakter van de antiheld benadrukt. Goed en kwaad in een fragiele mens die een gruwelijke dodendans uitvoert waarbij actie de spiegel van de ziel vormt. Wat leidt tot een modern Grieks drama, een tragedie over een zieke ‘Caped Crusader’ en de malaise van een samenleving die via geweld communiceert.

Met als subtekst angst en paranoia, schuldgevoelens, chaos-denken en waanzin. The Dark Knight Rises, het complexe apocalyptische slotdeel van Nolans actietrilogie eindigt hoopvol met een happy end dat tegelijk een nieuw begin is voor de held (die mens wordt) en zijn samenleving (de illusie van een offer werkt louterend).

THE DARK KNIGHT RISES

Bruce Wayne worstelt met oude verhaallijnen en een legertje vertrouwde slechterikken maar de outsider is vooral een zonderling geworden die een fysieke en mentale tol voor de voorbije avonturen betaalde. Hij staat in de schaduw van de valse held Harvey Dent en wordt op de proef gesteld door Bane, een gemaskerde anarchist die Gotham City terroriseert.

De positieve en negatieve kanten van de persoonlijkheid van Bruce, Batman én Gotham worden weerspiegeld door twee vrouwen, katachtige dievegge Selina en rijke filantrope Miranda, die in de loop van het verhaal van rol wisselen maar ook door ordehandhavers met schuldgevoelens (Gordon) en idealisme (Robin-in-wording Blake).

THE DARK KNIGHT RISES

Maar The Dark Knight Rises is vooral de louterende menswording van een door innerlijke demonen geplaagde anti-held. Niet toevallig moet hij zijn lichaam genezen en zijn (heroïsche) identiteit heropbouwen door letterlijk en figuurlijk uit een vergeetput te klimmen. Een eerste hergeboorte.

Regisseur-scenarist Nolan strooit driftig met macguffins (atoomfusie-bom, identiteitwissend programma, belastende speech, halssnoer) maar die kunnen niet verhullen dat Batman en Bane eenzelfde motivatie delen. De vigilante en de terrorist willen zich wreken op de stad die ze verantwoordelijk achten voor de dood van hun vader. Wie die interpretatiesleutel rateert, slaat ook de bal mis bij het inschatten van de Occupy-achtige aanslag tegen Wall Street en de opstand van het ondergrondse leger.

THE DARK KNIGHT RISES

Volgens sommigen wordt Bane bij zijn aanval op de rijken (de 1%) gecounterd door een Batman die chaos en geweld verbindt met ‘het volk’. “Batman haat de 99%” klinkt het, The Dark Knight Rises demoniseert de Occupy-beweging (want Bane wordt afgeschilderd als een psychopaat) en surft tegen de tijdsgeest in. Dat is kort door de bocht want Bane beoogt geen rechtvaardigheid en democratisering. Hij is een populistische demagoog die gedreven wordt door een haat die hij handig camoufleert als verontwaardiging (een pose en geen houding). Terwijl Batman (die als Bruce door de economische en bancaire crisis uit de 1% tuimelde) vooral tot de anonieme 99% wil behoren, ook al om verlost te worden van zijn zelfhaat.

THE DARK KNIGHT RISES

In Nolans donkere wereldbeeld wordt de hedendaagse samenleving gedomineerd door de ultra-rijken die genadeloos hun eigen belangen nastreven terwijl de zwijgende meerderheid verward is en de politie verlamd blijft. Enkel een vigilante kan de chaos stoppen via een leugen, via de mythe van de suicidale reddende held. Wat Blake aanzet om in een Dirty Harry-gebaar zijn politie-badge in de rivier te werpen en Bruce om de droom van trouwe dienaar Alfred te realiseren. Een tweede hergeboorte. Als gewone mens. Met een nog altijd bezwaard verleden. Op naar een volgende cyclus want dit einde is ook een nieuw begin.

IVO DE KOCK

(Artikel verschenen in FILMMAGIE, n° 627, september 2012)

THE DARK KNIGHT RISES

GENRE drama

REGIE Christopher Nolan

SCENARIO Jonathan & Christopher Nolan

FOTOGRAFIE Wally Pfister

MUZIEK Hans Zimmer

CAST Christian Bale (Bruce Wayne), Gary Oldman (Gordon), Tom Hardy (Bane), Joseph Gordon-Levitt (Blake), Anne Hathaway (Selina), Marion Cotilard (Miranda), Morgan Freeman (Fox), Michael Caine (Alfred)

PRODUCTIE USA – 2012 – 165’

THE DARK KNIGHT RISES