David Cronenberg & The Fly Chamber Collection

Terwijl de Canadezen Howard Shore en David Cronenberg een operaversie van The Fly voorbereiden, bundelt een boxset 5 films waarin een man langzaam in een insect verandert.

“Het leven schenken aan een monster is de ultieme nachtmerrie voor elke vrouw en kunstenaar,” zegt David Cronenberg n.a.v. een bevallingsscène, “de kracht van het horrorgenre is dat het recht naar de essentie van dingen gaat, het behandelt primaire angsten op directe wijze. The Fly ging verder dan je ergste nachtmerrie”. Het kortverhaal dat de Brit George Langelaan (1908-1969) anno 1957 schreef voor Playboy combineerde een diepgewortelde fobische angst voor insecten met schrik voor lichamelijke transformatie (een carrière als spion noopte hem tot plastische chirurgie).

Een prima voedingsbodem voor het horrorgenre dat in de jaren 50 spanningen – angst voor de bom en het communisme, ongeruste fascinatie voor technologie en onzekerheid omtrent een nieuwe identiteit als consument – kanaliseerde in paranoïde parabels. In Kurt Neumanns The Fly wordt een wetenschapper “die God durfde spelen” het slachtoffer van zijn eigen uitvinding, een tuig dat materie transporteert door ze te ontbinden en op een andere plaats opnieuw vorm te geven.

Er bevindt zich een vlieg in de projectieruimte wanneer Andre Delambre zelf als proefpersoon fungeert, waardoor hij met poot en hoofd van een vlieg tevoorschijn komt. Langzaam verliest hij de controle over lichaam en geest. Deze vermindering van menselijke capaciteiten zet Delambre aan om alle sporen van zijn monsterlijkheid (lichaamsdelen én nota’s) te vernietigen. De strijd voor het behoud van zijn identiteit tegen de overname door het monsterlijke én de gedwongen medeplichtigheid van zijn vrouw maken van deze prent een aangrijpende menselijke tragedie.

De machteloosheid van het “help me” roepende menselijke monster wordt in Return of the Fly een strijd tegen samenzweringen. De fifties angst voor (verraden) geheimen maakt in de jaren 60 plaats voor wantrouwen t.o.v. wetenschappers. Geen vlieg te bekennen in Curse of the Fly, dé boosdoener is de menselijke geest. De wereld lijkt gek geworden (Vietnam!) en het enige geestelijk gezonde personage is een jonge vrouw, ontsnapt uit een psychiatrische instelling. Monsterlijke mensen creëren via experimenten met transatlantische ‘teleportatie’ menselijke monsters.

In de conservatieve, angstige jaren 80 verandert David Cronenberg The Fly in een tragisch liefdesverhaal dat de aftakeling van een lichaam, relatie en leven toont. “De film gaat over ouderdom, ziekte en dood” zegt de Master of Body Horror, “het draait om onze sterfelijkheid en de manier waarop we ermee omgaan”. 20 jaar later is de filmmaker “verrast hoe verontrustend en emotioneel The Fly is. Als regelrecht drama zou deze film nooit gemaakt zijn omdat hij té deprimerend is, maar als allegorische SF-horror kon het”.

Na Cronenbergs fusie van materie en DNA ontplooit in sequel The Fly 2 de levenscyclus van een mutant zich onder de ogen van Big Brother. Het onderliggende thema is dat Amerika door big business werd verraden. Regisseur Chris Walas “wou terug naar de ouderwetse, trage, karaktergedreven monsterfilm” want “de menselijke magie ontbreekt te vaak, het gaat meer om shockeffecten dan om emotionele reacties”. Maar “de producent zei ‘doe niet té creatief!’” Om de slogan van The Fly te parafraseren: wees bang, wees héél erg bang… van producenten!

IVO DE KOCK

(Artikel verschenen in Filmmagie, n° 563, mei 2006)

THE FLY – THE CHAMBER COLLECTION: THE FLY; 1958; van Kurt Neumann met Vincent Price; FILM: *** / EXTRA’S: 0; RETURN OF THE FLY; 1959; van Edward Bernds met Vincent Price; FILM: * / EXTRA’S: 0; CURSE OF THE FLY; 1965; van Don Sharp met Brian Donlevy; FILM: ** / EXTRA’S: 0; THE FLY; 1986; van David Cronenberg met Jeff Goldblum; FILM: **** / EXTRA’S: **** (commentaar, docs, verwijderde scènes, tests, fotogalerijen, script, artikels); THE FLY 2; 1989; van Chris Walas met Eric Stolz; FILM: ** / EXTRA’S: **** (commentaar, docs, verwijderde scènes, fotogalerijen, storyboards); beeldformaat 16:9; dis. 20th Century Fox