Het grote scherm moeten we even missen maar ook in onze cinema@home staan er pareltjes op het programma. Zoals For Sama, een filmische mokerslag en ongetwijfeld de sterkste en meest persoonlijke documentaire over de burgeroorlog in Syrië. Burgerjournalist en selfmade cineaste Waad al-Kateab draaide, bijgestaan door Edward Watts, een beenhard en hartverscheurend dagboek dat niet enkel toont hoe het conflict gruwelijk escaleert maar ook hoe gewone mensen (over)leven te midden een chaos die in het teken van de dood staat. Een terugblik die ook naar de toekomst kijkt. “Alles wat we deden was voor jou, Sama” zegt de cineaste via deze documentaire tegen haar in het beproefde Aleppo geboren dochter.
Van 2 t.e.m. 11 september loopt in de Normandische badstad Deauville de 42ste editie van het in 1975 gestichte ‘Festival du Cinéma Américain’. Een eerbetoon aan de Amerikaanse cinema dat laveert tussen onafhankelijke films en mainstream producties met een selectie die in de woorden van festivaldirecteur Bruno Barde “de hedendaagse samenleving een spiegel voorhoudt” en “met bitterzoet plezier de vitaliteit van de Amerikaanse cinema onderstreept”.
De bekroning begin dit jaar van Gianfranco Rosi’s op het Italiaanse eiland Lampedusa gedraaide Fuocoammare tijdens het filmfestival van Berlijn was, op het hoogtepunt van de Europese vluchtelingencrisis, een duidelijk politiek statement. Maar de Gouden Beer winnaar is ook een heel sterke documentaire die ons een emotionele mokerslag toedient.
“Er is niets permanent, behalve verandering.” Met die Heraclitus quote opent ‘Future Shocked’, een prikkelende en belangrijke documentaire die ons doet nadenken over de relatie tussen maatschappelijke veranderingen en de transformatie van moraliteit. Over de snelheid waarmee regels, normen en waarden ogenschijnlijk evolueren in een wereld die door polarisatie in vuur en vlam lijkt te staan. Documentairemaker Johan Van Schaeren voelt zich gesandwicht tussen ‘boomers’ en ‘wokers’ en vertrekt van historisch beeldmateriaal om een academisch panel te bevragen over de ‘schok’ die verandering veroorzaakt. Resultaat is een even boeiend als belangrijke documentaire die zonder belerend vingertje aanzet tot debat.
Respect. Dat is wat de jonge Gentenaar Lukas Dhont verdient voor zijn persoonlijke, gestileerde eerste langspeler die in Cannes spectaculair aan een triomftocht begon. Respect. Dat is wat het emotionele en viscerale Girl opbrengt voor zijn protagoniste, een in een ander lichaam geboren ballerina. Respect. Dat is passie met verantwoordelijkheidszin.
“They always underestimate the mastermind” zegt Elijah Price’s moeder in Glass. Een knipoog naar M. Night Shyamalan, het regie-genie dat ons met een cameo als koper van bewakingscamera’s een stukje van zijn nieuwste thriller puzzel aanreikt. De met The Sixth Sense en Unbreakable tot Hollywood halfgod verheven filmmaker werd tè vlot beschouwd als een overambitieuze cineast in vrije val (The Happening, After Earth) die enkel als bescheiden B-filmer (The Visit, Split) zijn comeback maakte. Om met metafilm Glass weer te ontsporen.
“Zolang Facebook blijft onze informatiesnelweg bevuilen en onze democratische processen verstoren”, vertelde documentairemaker Karim Amer aan Deadline, “zal onze samenleving niet veranderen.” Samen met Jehane Noujaim viseert hij in de Netflix-documentaire ‘The Great Hack’ al wie de data goudmijn van sociale media gebruikt om via emotionele triggers burgers te manipuleren. Sommige getuigen flirten met ambiguïteit en de rol van Steve Bannon had nog meer mogen uitgespit worden. Maar naast verhelderende informatie reikt deze urgente documentaire ook cruciale vragen aan over data-misbruik en het verweer van gebruikers in de digitale wereld.
“This is a lonely country and people die of loneliness as surely as they die of cancer,” zei Michael Cimino (1939-2016), “but I also know that in every friendship there’s the potential for destructiveness as well as nourishment”. De Amerikaanse cineast was zowat de Erich von Stroheim van zijn tijd, een eenzaam filmmaker uitgespuwd door zijn industrie en een immens talent met een te beperkte filmografie. “Het duurde lang voor ik kon zeggen ‘ik ben fier op die film'”, gaf Cimino toe, “en ik ben fier op Heaven’s Gate. Ik had de film niet beter kunnen maken. Geen excuses, geen spijt”. Of anders geformuleerd: “Ik neem de volledige verantwoordelijkheid en alle andere vragen worden beantwoord door de film zelf”. Bij de dood van dit eenzaam genie gaan we even terug in de tijd. Meer bepaald naar 1981 en onze recensie van Heaven’s Gate in het filmtijdschrift ‘Andere Sinema’:
Van 6 tot 11 oktober organiseert Cinematek de derde editie van Âge d’Or, het (vernieuwde) Brusselse festival genaamd naar Luis Buñuels taboedoorbrekende film L’Âge d’Or uit 1930. De door filmmuseumconservator Jacques Ledoux bedachte manifestatie om experimentele, poëtische en subversieve films te ondersteunen kreeg drie jaar geleden een ‘reboot’. Het festival werd een podium en een ontmoetingsplaats voor al wie houdt van originele, vernieuwende en gedurfde cinema. Een verademing in conformistische cultuurtijden.
“Vroeger dachtik”; met die woorden en de close-up van een oude Robert De Niro in een rolstoel begint The Irishman. Na een onheilspellende, tragische noodlottigheid uitademende, travelling door de gangen van een bejaardenhuis op het ritme van de ballade ‘In the Still of the Night’.
