De ‘Expo Ledoux’, een overzichtstentoonstelling n.a.v. de honderdste geboortedag van de pionier en architect van het Belgisch filmarchief georganiseerd door de Brusselse CINEMATEK, sluit het via de vertoning van Jacques Ledouxs favoriete ‘flamboyante’ films al gepast geïllustreerde eerbetoon af met de publicatie van de bundeling getuigenissen. ‘Jacques Ledoux’ wordt aangevuld met het avondprogramma waarmee programmator Xavier Garcia Bardón dit weekend in beeld en woord de kracht en actualiteit van een unieke en nog altijd actuele filmpassie belicht. De geest van de legendarische conservator, die volgens Martin Scorsese een van de indrukwekkendste filmcollecties op aarde uitbouwde, blijft ook na die honderdste verjaardag verder leven.

“Ik ga vooral voor de zwijgzame – of tot zwijgen gebrachte – subjecten van de geschiedenis” zegt de Belgische filmmaker Loredana Bianconi. De maker van ‘Do You Remember Revolution’ en ‘Devenir’, twee documentaires die Avila online aanbiedt, is in Vlaanderen minder bekend. Ook al zijn haar soms poëtische en altijd politieke films ongemeen sterk én urgent. Door vrouwen in een staat van innerlijke opstand of openlijk verzet te portretteren graaft Bianconi zowel in het individuele als de collectieve geschiedenis en snijdt ze thema’s aan als identiteit, arbeid, immigratie, strijd en terreur.

De Blu-ray release van de sublieme, hallucinante Britse zwart-wit thriller ‘Time Without Pity’ herinnert er ons aan dat de Amerikaanse filmmaker Joseph Losey van de jaren vijftig tot zeventig gold als een toonaangevend cineast. Verdreven uit Hollywood tijdens de communistenjacht en vereerd in Europa bleek de maker van ‘The Servant’, ‘The Go-Between’ en ‘Mr. Klein’ een auteur die keer op keer bewees dat emotie en reflectie perfect kunnen samengaan in cinema. Losey mag dan in de vergetelheid gesukkeld zijn, dankzij een onmodieuze narratieve aanpak doorstond zijn werk probleemloos de tand des tijds.

Dat in jaaroverzichten en bij bestseller lijsten zelden of nooit filmboeken opduiken mag niet verbazen. Er worden in Vlaanderen en Nederland immers amper boeken over film uitgegeven. Ook al promoten boekhandels netjes ‘verfilmde boeken’ en blijkt meta cinema in tijden van ‘The Matrix Resurrections’ en ‘Spider-Man: No Way Home’ wèl populair. Maar Nederlandstalige boeken over film, cinema of beeldcultuur? Die zijn al jaren een zeldzaamheid. Daarom was het opmerkelijk dat er in 2021 verschillende filmboeken verschenen. Een wonderjaar? En opent het perspectieven? Of is het gewoon toeval?

Teleurstelling. Verbijstering. Onbegrip. Verontwaardiging. Woede. Vertwijfeling. Dat de Belgische filmsector aangeslagen reageert op de beslissing van het overlegcomité om de bioscopen te sluiten van 26 december tot 28 januari is een understatement. Niemand die het kan vatten dat met mondmasker en op afstand van elkaar in één richting naar een scherm kijken beschouwd wordt als onveilige cultuurbeleving en motor van de pandemie. Toch is het terug naar af voor de cinema’s en de sector. Dat levert een déjà-vugevoel op. Een jaar geleden keken we terug op het corona-filmjaar 2020 met een vraag: hoe essentieel is cinema? Deze vraag blijft relevant bij dit weinig feestelijk slot van 2021. Helaas is het antwoord van de overheid “totaal niet”. En toch blijft cultuur in het algemeen en film in het bijzonder belangrijk, nee: essentieel, voor de samenleving en onze geestelijke gezondheid. Ook daarom blikken we terug op Filmjaar 2021.

Jaarlijks doen we de oefening. Het beste van 2021 op filmvlak in een lijstje proppen. Ook in Corona tijden.

Met haar boek ‘Mooi zijn en zwijgen’ toont Anke Brouwers zich een filmfan met een dubbele missie. Enerzijds duidelijk maken dat sterke vrouwen van bij de start een belangrijke bijdrage leverden aan de ontwikkeling van het nieuwe medium film en anderzijds de kracht en creatieve schoonheid van de in de vergetelheid gesukkelde stille cinema benadrukken. Resultaat is een persoonlijke reis door de filmgeschiedenis die balanceert tussen verwondering en bewondering, tussen nuchtere didactiek en aanstekelijk werkend cinefiel enthousiasme.

Tijdens een kwalitatief hoogstaand Film Fest Gent 2021 werden niet enkel twee nieuwe filmtijdschriften (‘Fantômas’ en ‘Humbug’) maar ook twee nieuwe boeken over film voorgesteld. De ode aan sterke vrouwen van de Amerikaanse stille cinema ‘Mooi zijn en zwijgen’ van Anke Brouwers en ‘Gent Filmstad: Cinema’s en filmaffiches, 1938-1961’, een fraai naslagwerk over een brok Belgische bioskoopcultuur gekoppeld aan een fraaie expo filmaffiches in De Krook. Twee onderbelichte stukken filmgeschiedenis in de volgspot.

“Momenten beleven waar we samen emoties beleven, waar we samen lachen, wenen, ontroerd worden, is belangrijker dan ooit.” Met die quote uit een van de vertoonde films, ‘Why We Fight?’, onderstreept programmadirecteur Wim De Witte zowel het belang als de inzet van Film Fest Gent. Een filmfestival dat van 12 tot 23 oktober terug naar ‘normale’ pre-Corona tijden wil zonder begrippen als solidariteit en kritisch bewustzijn los te laten. Een filosofie die perfect te combineren blijkt met plezier en kwaliteit want het filmprogramma oogt als een van de sterkste van de laatste jaren.

De enige duinen in de Normandische badstad Deauville, met zijn immens vlak zandstrand en houten ‘planches’, waren die in Denis Villeneuve’s ‘Dune’. De Frank Herbert adaptatie bleek ook de enige blockbusterfilm van een ‘American Film Festival’ dat in zijn 47ste editie overheerst werd door onafhankelijke cinema en een (nieuwe) Franse verankering. Een met de Covid pas gewapend publiek zag ‘indies’ als ‘Down with the king’, ‘Red Rocket’, ‘John and the Hole’ en ‘Blue Bayou’ prijzen winnen en Oliver Stone bedacht worden met een strandcabine niet ver van de legendarische ‘Bar du Soleil’. De cineast fulmineerde over de leugens van de overheid en de onafwendbare “further decline of the American empire.”