Alain Guiraudie over Miséricorde: “Ik wil niet choqueren maar doen nadenken”

jan 29, 2025   //   by Ivo De Kock   //   actueel, interview  //  Reacties uitgeschakeld voor Alain Guiraudie over Miséricorde: “Ik wil niet choqueren maar doen nadenken”
Alain Guiraudie

Alain Guiraudie mixt genres en varieert toonaarden in Miséricorde, waar de terugkeer van een jongeman naar zijn dorp passies doet oplaaien.

“Ik praat niet graag over ideeën omdat ze vaak niet gerealiseerd worden” antwoordt Alain Guiraudie wanneer we hem in Gent polsen naar zijn filmplannen. Die terughoudendheid blijkt verbonden met frustraties omtrent de financiering van Miséricorde. “De producenten zijn blij maar ik niet want de medewerkers en ikzelf werden slecht betaald,” verduidelijkt Guiraudie, “niet voor het eerst. Rester vertical is mijn enige correct gefinancierde film.” Ondanks het succes van L’inconnu du lac bleef het voor de Franse cineast moeilijk om budgetten rond te krijgen.

Miséricorde

Dat dreigt nog erger te worden. “Canal+ (n.v.d.a. de belangrijkste financier van de Franse cinema) heeft me nooit erg geholpen maar ik vrees dat het nu helemaal uitgesloten is,” stelt Guiraudie, “eigenaar Vincent Bolloré, gelinkt aan de extreemrechtse politicus Éric Zemmour en zender kanaal C8, stuurt met zijn reactionair ideeëngoed de Franse cinema. Kritiek op religie mag niet en met homoseksualiteit heeft hij een probleem. Je begrijpt dat ik (n.v.d.a. als openlijk gay en ongecomplexeerd subversief cineast) niet in de bovenste lade lig. Gelukkig zijn er nog de regio’s, het CNC en Sofica maar mijn volgende film zal er een met een microbudget zijn.”

Nog een zekerheid: Guiraudie wil zijn universum en esthetiek bewaren maar wel blijven verrassen. Zo start Miséricorde als een drama om via een psychologische misdaadthriller en rurale film noir bij een absurde tragikomedie uit te komen. Met de logica en moraliteit tartende avonturen van een jonge bakker die in het dorp waar hij opgroeide even intense als ambigue emoties oproept bij intimi van weleer. De Guiraudie gaze wekt daarbij empathie op voor getormenteerde mensen en hun wilde verlangens.

Bij L’inconnu du lac filmde u “op de hoogte van de ballen”. En ditmaal? Alain Guiraudie: “Ter hoogte van en tussen de personages. Eigenlijk was dat bij L’inconnu du lac ook zo, alleen bevonden we ons op een strand en moest de camera lager gaan (lacht). Ernstig, omdat het heel expliciet over seksualiteit en verlangen ging koos ik toen de frontale aanpak. Nu tonen we nog wel een geslachtsorgaan maar geen seksuele betrekkingen.”

Miséricorde

Miséricorde baadt in een mysterieuze sfeer. “Er is de geheimzinnige verdwijning maar ook wat protagonist Jérémie wil en de relatie tussen hem en Martine blijven onduidelijk. Cinema werkt heel goed wanneer emoties en verlangens onuitgesproken blijven, wanneer actie in een waas van mysterie gehuld blijft. Ik wil verrassen en vermijd heldere situaties en eenduidige personages. Jérémie’s ambiguïteit, de vraag of hij een engel of een duivel is zet toeschouwers aan het denken.”

Aan het twijfelen, net als Jérémie. “Hij weet niet goed wat hij zoekt. Een herinnering, een geliefde, zichzelf? Wil hij blijven of terug weggaan? Ook dat is onduidelijk. De vreemdeling die eigenlijk geen vreemdeling is wil zich ergens vestigen. Misschien wel bij mensen met wie hij een verleden deelt. Maar al snel heeft hij de zaken niet meer in de hand en hij eindigt als gevangene van het dorp, van Martine en de priester. Het mysterie wordt vergroot doordat Jérémie niet enkel gedreven wordt door een verborgen verlangen maar zelf ook een object van verlangen is.”

De toon is afwisselend somber en vrolijk. “Ik mix graag drama en tragiek met komische elementen. Le roi de l’évasion (2009) en Viens je t’emmène (2022) zijn vrolijk van toon terwijl L’inconnu du lac (2013) en Rester Vertical (2016) donkerder en dramatischer zijn. In Miséricorde houden het sombere en vrolijke elkaar meer in evenwicht. Het is een tragikomedie met, dankzij enkele scènes, ook een film noir element. En bij momenten wordt het een farce.”

Miséricorde

Er zijn veel valse sporen dankzij de vaagheid van relaties én de natuuromgeving. “De locatie is voor mij altijd meer dan een decor en doordat Miséricorde tijdens de herfst speelt kreeg het kader een extra dimensie. Bruintinten, mist, regen en wind maken de natuur nadrukkelijk aanwezig. Met een wereld die afsterft komen we dichter bij de dood. De herfst heeft daardoor iets melancholisch. We beginnen ook met een begrafenis en eindigen op een kerkhof. De kleuren en het licht zijn mooi maar de dood loert om de hoek. En het woud is de plaats van de misdaad, van de moord. Mysterieus, sensueel en fysiek.”

Met aarde, een bladerdek en half verborgen fallusachtige champignons. “De champignon behoort tot de wilde wereld, kan niet echt gecultiveerd worden en is mogelijk voedzaam of toxisch. Er is een parallel met seksueel verlangen. Ik heb nooit iemand gedood of een lijk in een bos begraven maar er zitten wel persoonlijke elementen in Miséricorde. Zoals de fascinatie voor de impact van seksueel verlangen en fantasmen op de zoektocht naar identiteit. Mijn films zijn altijd extrapolaties van mijn dagelijks leven en verlangens. Zowel in Jérémie als in de priester zitten stukjes van mij. Al zijn sommige zaken ook universeel. Fantaseren over de vader en moeder van je beste jeugdvriend is niet zo ongewoon voor adolescenten.”

Miséricorde

Biecht, schuld, boete. De katholieke begrippen zijn nadrukkelijk aanwezig. Maar voor de priester primeert de mens op moraliteit. “Dat is mijn visie. De priester trekt katholieke principes als vergiffenis en liefde voor de naaste tot het extreme door maar tegelijk heeft hij zijn eigen moraliteit. Waar het belang van een individu voor een gemeenschap doorweegt. Hij worstelt met zijn eigen menselijkheid, verlangens en driften. Ik wil niet choqueren maar doen nadenken. Heeft het zin moordenaars op te sluiten? Hoe hypocriet zijn we wanneer we mensen veroordelen? Waarom negeren we verlangens? En: levert immoreel drama niet de krachtigste morele cinema op?”

De filmtitel is intrigerend. Een misericorde is namelijk een onderdeel van een zitbank waar middeleeuwse monniken op steunden tijdens lange erediensten. “Echt? Dat wist ik niet. Het intrigeert me. Voor een  katholiek gevormd met dooprituelen en catechismus is ‘Miséricorde’ een tijdloos woord dat refereert aan naastenliefde, medelijden, vergiffenis en een zowel empathie als moraliteit overstijgend begrip. Een object dat letterlijk ondersteuning biedt sluit daar wel bij aan.”

Miséricorde

Het dorp blijkt een personage. “Ik kende de locatie maar schreef het scenario niet met Saint-Martial in gedachten. Uiteindelijk zijn we in de Ardèche gaan draaien omwille van het sprookjesachtige karakter van het dorp. Met oude en nieuwe dingen, weinig inwoners, gebouwd rond een kerk en een plein. Een feeërieke plek die haast opgaat in de natuur. De lege straten en verlaten bakkerij weerspiegelen de malaise van de personages. Een voedingsbodem voor toenemende spanning die crescendo gaat wanneer een verdwijning de tragedie op gang trekt.”

Bakkerin Martine speelt daarbij een cruciale, ambigue rol. Vreesde u niet dat Catherine Frots bekendheid haar personage zou overheersen? “Toch wel, er is altijd het gevaar dat het beeld dat we van acteurs hebben de geloofwaardigheid van hun personage in het gedrang brengt. Maar ik vond geen andere actrice die geschikt was voor deze rol. Niemand kan die mix van kinderlijkheid, kracht en complexiteit zo goed invullen als Catherine. Toen ik haar samenbracht met Félix Kysyl, die Jérémie speelt, zag ik de chemie meteen. Bovendien, Catherine is populair maar ze is ook authentiek en wanneer ze stapt zie je een dorpsbakkerin. Het was trouwens heel goed om tegen haar imago in te gaan en haar te erotiseren. Dat werkt omdat ze menselijkheid uitstraalt. En het gevoel voor humor bezit dat past in mijn universum.”

Miséricorde

Hoe vond u de andere acteurs? “Via een casting. Zo is Jacques Develay (de priester) me voorgesteld door casting directrice Laetitia Goffi. Félix Kysyl kende ik van een film die ik tien jaar geleden uiteindelijk niet gedraaid heb en waar ik altijd mee wou werken omdat hij zo instinctief acteert. Hij heeft ook iets tijdloos, complex en ambigu. Zijn blik intrigeert me omwille van de mix van onschuld en dreiging die er in schuilt. Het idee dat alles meteen kan omslaan. Een keurige, welopgevoede man kan plots een seriemoordenaar lijken. Wat hij misschien wel is.”

IVO DE KOCK

Miséricorde