Sara Colangelo’s ‘Worth’: De post 9/11 waarde van een mensenleven

In het empathische 9/11-drama ‘Worth’ focust ‘The Kindergarten Teacher’ regisseur Sara Colangelo op het juridische gevecht van slachtoffers die in de nasleep van de aanslagen van 2001 weigeren om de waarde van mensenlevens te laten uitdrukken in een bureaucratisch en discriminerend rekensommetje. Het werd een ingetogen aanklacht, een sober karakter gedreven en op waarheid gebaseerd drama dat vooral uitblinkt in het belichten van individuele verhalen die niet verdrongen worden door de ‘heroïsche’ inspanning van het advocatenteam.

Volgend jaar zien we de Amerikaanse acteur Michael Keaton opnieuw als superheld Batman in The Flash (van IT-regisseur Andy Muschietti) maar recent trekt hij de lijn van Spotlight (2015) en The Founder (2016) door met twee politiek geladen drama’s waarin ‘gewone’ menselijkheid primeert op heroïsme: The Chicago 7 en Worth (beide 2020). Als advocaat Kenneth Feinberg wordt hij door Charles Wolf (Stanley Tucci), activist en weduwnaar van een 9/11-slachtoffer, in Worth van zijn rationele topjurist sokkel gekegeld. Hij gaat inzien dat het zogenaamd via data objectief bepalen van de waarde van mensenlevens niet alleen onmogelijk maar vooral ook onrechtvaardig en onmenselijk is.

Pragmatisme en economische belangen

Sara Colangelo, de Amerikaanse cineast die doorbrak met een drama over een leerkracht die geobsedeerd geraakt door een van haar kinderen (The Kindergarten Teacher), maakt in de openingsscènes van Worth meteen duidelijk dat de gecultiveerde en zelfverzekerde Kenneth Feinberg ruw uit zijn comfortzone gerukt gaat worden. De professor en advocaat is immers wat te sterk overtuigd van de kracht van zijn rationele benadering van recht wanneer hij aan zijn studenten voorhoudt dat een pragmatische formule de waarde van een mensenleven kan becijferen. Iets later sluit zijn koptelefoon hem tijdens een treinrit zodanig af van de realiteit dat Feinberg de laatste passagier is die beseft dat er zich die 9 september 2001 dramatische gebeurtenissen afspelen. De verbijstering is groot wanneer hij naar buiten kijkt en plots rookpluimen ziet.

Toch voorziet Feinberg niet meteen problemen wanneer hij van de overheid de leiding krijgt van het Victim Compensation Fund. Een fonds opgericht om slachtoffers en nabestaanden financieel te vergoeden. Officieel toch want eigenlijk is het fonds (dat de factuur naar de belastingbetaler doorschuift) er vooral gekomen om te beletten dat de betrokkenen zelf rechtszaken starten en via hun claims de luchtvaartmaatschappijen – en bij uitbreiding de Amerikaanse economie – aan het wankelen zouden brengen. Zijn missie als ‘bemiddelaar’: binnen de twee jaar 80% van de overlevenden en nabestaanden overtuigen om te kiezen voor een vaste maar beperkte schadevergoeding. Zijn strategie: net zoals hij gedaan had voor de slachtoffers van Agent Orange een formule ontwikkelen (gebaseerd op o.m. inkomen, lopende leningen, kosten voor opvoeding van kinderen) die onderscheiden maakt en het aantal hoge uitkeringen beperkt.

Slachtoffers aan het woord

Voor we kennismaken met de protagonist van Worth en met de antagonist-die-medestander-wordt Charles Wolf horen en zien we flarden van getuigenissen van nabestaanden. Even wordt hun verbijstering en woede getemperd wanneer ‘Fix the fund’ activist Wolf belet dat ze Feinberg tijdens een woelige meeting het zwijgen opleggen. Niet dat hij een gelijkgezinde is, “ik geloof enkel in beleefdheid” zegt Wolf. En hij wil best horen wat Feinberg van plan is. Om dan uit te halen: “Mijn vrouw is geen statistiek!” En “het fonds mag geen liefdadigheid worden.” Plus “al deze mensen vragen respect.”

Het juridische team van Feinberg en zijn zakenpartner Camile Biros (Amy Ryan) waren op straat via een immense muur van aanplakbiljetten met de portretten van slachtoffers eerder al geconfronteerd  met het leed en de pijn. Maar het is voor hen vooral slikken wanneer ze de individuele verhalen aanhoren bij het opstellen van de dossiers. Colangelo laat de betrokkenen uitgebreid aan het woord en omdat ze daarbij ook de impact op de toehoorders onderstreept winnen deze talking heads aan kracht. Zoals de weduwe van een brandweerman die indruk maakt omdat ze niet wil winnen maar de herinnering aan haar echtgenoot levendig wenst te houden. Of de man die merkt dat homoseksuelen nog altijd wettelijk gediscrimineerd worden én dat de bekrompenheid van familieleden het rouwproces  moeilijker kan maken.

Een emotieloze formule

“Ik moet onpartijdig blijven” repliceert Feinberg wanneer men hen op het leed wijst en het ook duidelijk wordt dat de lobby van de vliegtuigmaatschappijen ijvert om de vergoeding zo laag mogelijk te houden. Hij krijgt de vragen die hij stelde aan zijn studenten – “What is the value of human life? Can you place a dollar figure on a person’s life?” – als een boemerang in zijn gezicht terug. De formule die hij bedenkt om de vergoedingen te berekenen blijkt immers allesbehalve rechtvaardig. “Het is niet perfect,” bekent Feinberg. “Nee, het is niet juist en rechtvaardig” reageert Wolf.

Vooral het feit dat er geen gelijke vergoeding voor iedereen voorzien is (en hogere lonen en leningen in rekening worden gebracht) stuit op nogal wat verzet. “Alles aan deze formule voelt als een belediging” sakkert een man die zijn vrouw verloor. Terwijl anderen “niet als nummers op een spreadsheet behandeld willen worden” of op meer flexibiliteit en empathie hadden gerekend. “Je moet ergens de lijn trekken,” stelt Feinberg, “bovendien moeten we de wet respecteren.” Dat countert Wolf: “Je doet alsof wetten in steen gehouwen zijn. Wanneer twee luchtvaartmaatschappijen dreigen failliet te gaan past het congres de wet snel aan. Maar voor de slachtoffers blijkt dat plots onmogelijk.”

Bijgestuurde regeling

Uiteindelijk geeft Feinberg zijn louter op data steunende rigoureuze houding op. Er wordt een meer rechtvaardige regeling uitgewerkt die in op het nippertje het vereiste aantal handtekeningen van slachtoffers oplevert. Met dank aan Wolf die zijn medestanders overtuigt. Ondanks het ‘race tegen de tijd’ element vermijdt Sara Colangelo af te sluiten met een verhaal van succes en winnaars. De nabestaanden krijgen het laatste woord en de nood aan inlevingsvermogen wordt sterk benadrukt. Worth mist de kritische insteek van The Report (2019), de thriller van Scott Z. Burns over de illegale post 9/11 CIA ondervragingstechnieken, maar is een onsentimenteel en empathisch karakter gedreven drama dat duidelijk maakt dat dit geen verhaal van helden maar van slachtoffers is.

IVO DE KOCK

WORTH van Sara Colangelo. USA 2020, 118’. Met Michael Keaton, Stanley Tucci; Amy Ryan, Laura Benanti . Scenario Max Borenstein. Muziek Nico Muhly. Fotografie Pepe Avila del Pino. Montage Julia Bloch. Distributie The Searchers. Release 15 september.