Darren Lynn Bousmans Saw II: Variaties op een gruwel thema.

Saw was niet enkel een mokerslag maar ook een verrassing, een thriller met een hoog gore gehalte. Maar met Saw II was het horrorgenre meteen een subgenre rijker: de torture porn.

“Toen ik debuteerde in de jaren zeventig was horror een normoverschrijdend, subversief genre,” zei Wes Craven n.a.v. thriller-zijsprong Red Eye, “nu maakt in Hollywood iedereen horrorfilms. Heel vaak remakes van Japanse spokenfilms zoals The Ring, The Grudge en Dark Water die omdat ze zich concentreren op sfeer niet in de ‘verboden onder de 16’-ban geslagen worden door de filmkeuring en zo meer geld opbrengen”.

Saw II serveert niet alleen een knipoog naar Cravens The Last House on the Left maar valt ook taboedoorbrekend met de deur in huis. In de proloog van de door filmdebutant (en muziekvideoveteraan) Darren Lynn Bousman geregisseerde Saw-sequel kan een opgesloten man enkel het dichtklappen van een hoofdklem, variant op de kaakval van Saw, voorkomen door een in zijn oogkas verborgen sleutel op te vissen.

Herinneringen aan het meest schokkende moment uit de filmgeschiedenis borrelen op: het klieven van het oog van een meisje met een scheermes in de openingsscène van Luis Buñuel en Salvador Dali’s surrealistische ‘shocker’ Un chien andalou. Saw II gaat niet zover maar laat wèl de primaire angst van de kijker samenvallen met die van het personage. Beiden gruwelen van het idee een oog te verminken, de man in beeld raakt niet uit zijn dilemma en eindigt als ‘gore’ spektakel.

Gaat Saw II niet verder dan Buñuel & Dali met het getoonde, dan doen de makers dit wel met het gesuggereerde. Doordat het om (potentiële) zelfverminking gaat, wordt het agresseren van de kijker verbonden met het peilen naar sadomasochistische impulsen. In die zin kruipt de film in de huid van centrale psychopaat Jigsaw die zijn gevangenen zichzelf en elkaar laat beschadigen via een survivalspel. Onder het motto ‘those who don’t appreciate life do not deserve life’.

De (valse?) kaarten worden meteen op tafel gelegd. Speurder Eric Matthews
arresteert de onprettig gestoorde Jigsaw maar stelt via de wonderen van videotechnologie vast dat een nieuw ‘spel’ aan de gang is. Acht mensen, onder wie Erics zoon Daniel en Jigsaws favoriete speeltje Amanda (enige overlevende van Saw), zitten opgesloten in een huis waar mechanische valstrikken én sluipend gas voor gevaar zorgen.

Wat volgt, is een parallelle ontwikkeling van geestelijke (duel tussen agent en verdachte) en fysieke (de gevangenen worstelen met gecamoufleerde marteltuigen én elkaar) terreur. Saw II bouwt narratief (via Jigsaw en zijn inzicht in de menselijke psyche) en visueel (vuile, gebleekte kleuren en bevende camera) verder op Saw. Alleen is de viscerale brutaliteit nog sterker. Het angst– en pijnniveau verhoogt via horrorelementen zoals claustrofobie, machteloosheid bij onafwendbare dood en gruwelijke fascinatie voor verminkte lichamen en afgerukte ledematen.

Hondsbrutaal en wansmakelijk maar allerminst nihilistisch of gratuit. Bloederige (zoals de tagline stelt ‘oh yes, there will be blood’) en onderkoeld komische momenten volgen elkaar op terwijl voyeurisme, disfunctionele families en zondebesef worden geïntroduceerd. De fouten van de politieman (vervalsen van bewijzen, mishandelen van arrestanten) brengen niet alleen zijn zoon in gevaar, ze introduceren ook moraliteit.

Saw II illustreert dat het niet goed is om slechte dingen te doen om goede zaken te bereiken. Dé kracht is dat de boodschap op een intense en verontrustende manier wordt gebracht. SAW II doet kijkers iets voelen. Walging, angst, gruwel, schuld, frustratie, woede, fascinatie. Een beetje zoals de genreoefeningen uit de jaren 70. Verrassend voor wat met het verdwijnen van Saw-regisseur James Wan en de snelle omvorming van Bousmans script The Desperate een gedoemde sequel leek te worden. Gelukkig vergissen we ons af en toe gruwelijk!

IVO DE KOCK

SAW II. reg. Darren Lynn Bousman / sce. Darren Lynn Bousman & Leigh Whannell / fot. David Armstrong / mon. Kevin Greutert / act. Donnie Wahlberg (Eric Matthews), Shawnee Smith (Amanda), Tobin Bell (Jigsaw), Franky G. (Xavier), Glenn Plummer (Jonas), Dina Meyer (Kerry), Emmanuelle Vaugier (Addison), Beverley Mitchell (Laura), Erik Knudsen (Daniel), e.a. / pro. Mark Burg, Gregg Hoffman & Oren Koules voor Twisted Pictures & Lions Gate Films / USA / 2005 / 91’ / dis. Elysée