Anuna De Wever over ‘I Am Greta’: “Onze generatie wil een andere wereld, wij sluiten geen compromis”

okt 23, 2020   //   by Ivo De Kock   //   actueel, Algemeen, documentaire, film, genre, interview, regisseur  //  No Comments
I Am Greta

“Hoe durven jullie” zei de tot tranen bewogen Zweedse klimaatactiviste Greta Thunberg in september 2019 op de klimaattop van de Verenigde Naties in New York, “jullie hebben mijn dromen en mijn jeugd gestolen met holle woorden. Wij staan aan het begin van een massauitroeiing en jullie kunnen enkel maar praten over geld en sprookjes van eeuwige economische groei.” Nathan Grossmans documentaire ‘I Am Greta’ is een intieme film over dit zestienjarig schoolmeisje dat met haar ‘Schoolstaking voor het klimaat’ wereldwijd jongeren inspireerde om politieke leiders aan te sporen meer te doen voor het klimaat. Het portret van iemand die zich ten volle geeft, eigenlijk liever niet geportretteerd wil worden en vaststelt: “Mijn leven lijkt wel een surrealistische film.” Maar de documentaire brengt, zo vertelde  Anuna De Wever ons tijdens Film Fest Gent, ook een boodschap: “wereldleiders moeten meer doen voor het klimaat.” En “niet enkel jongeren dragen daarbij een verantwoordelijkheid.”

Er zitten heel wat ‘slices of life’ in I Am Greta. Zoals Greta die door papa Svante Thunberg naar Katowice wordt gevoerd in een elektrische auto en zich onderweg tegoed doet aan organische bonen. Haar levensverhaal passeert sneller de revue. We worden er aan herinnerd dat Greta als achtjarige in 2011 geobsedeerd raakte door de klimaatcrisis, in een depressie sukkelde en een eetstoornis ontwikkelde. De diagnose syndroom van Asperger, een compulsief-obsessieve aandoening, viel en het gezin besloot Greta te volgen in een consequent klimaatneutraal leven. Veganistisch, recyclend, upcyclend.  

I Am Greta

De Zweedse documentairemaker Nathan Grossman (scenarist van de documentaire Zlatan) ontmoette Greta toen ze met haar bord ‘Schoolstaking voor het klimaat’ actie voerde voor het Zweedse parlement en zou Time’s ‘Person of the year 2019’ per auto, bus, trein en zeilboot volgen. Daarbij valt Greta’s koppigheid, onverzettelijkheid, de hyper-sensitiviteit en de passie op. Volwassenen reageren ongemakkelijk op Greta – de gesloten houding van een paternalistische Macron valt op – maar deze kleine natuurkracht blijft doorgaan. Voor het klimaat en de toekomst.

Krachtig klimaatactivisme

Ook de Belgische klimaatspijbelaars komen in beeld in I Am Greta en tijdens Film Fest Gent spraken we met een van hen: Anuna De Wever. Momenteel studente aan de VUB, werkend voor het Europees parlement en 200% activiste. “Het maakt niet uit waar ik beland, ik wil gewoon impact hebben,” aldus De Wever, “dat is mijn verantwoordelijkheidsgevoel. Ik ga altijd blijven strijden voor mensenrechten en de beste manier om dat te doen is vechten tegen klimaatopwarming.”

Is I Am Greta voor jou een portret van Greta Thunberg of een film over klimaatactivisme van jongeren?

Anuna De Wever: “Beiden eigenlijk. Ik vind het goed dat het niet alleen over het klimaat en over klimaatactivisme gaat maar ook over Greta. Er is immers heel veel kritiek gekomen op haar en deze documentaire maakt duidelijk wie zij is, wat haar beweegredenen zijn, waarom ze in 2018 op het idee van schoolstakingen voor het klimaat kwam.”

Greta Thunberg was snel het slachtoffer van geniepige framing: ze was anders, een beetje vreemd, ze heeft het syndroom van Asperger, ze was depressief… Heeft de documentaire dit gecounterd?

“Ik denk dat wel. Je ziet in I Am Greta dat ze op sommige momenten heel moe en depressief is, dat ze kampt met een eetstoornis, dat ze worstelt met de druk en de enorme verantwoordelijkheid die ze draagt. Het is goed dat ook haar andere kant er in zit, dat je ziet hoe Greta die zogenaamde zwakheden gebruikt als een sterkte. Greta’s Asperger doet haar nog extra focussen op het klimaat, ze laat zich absoluut niet afleiden door andere dingen. Het enige wat voor haar telt zijn de feiten, de zorgelijke toestand van het klimaat die haar aanzette om te starten met actie voeren. In de documentaire zie je ook dat wat ze zegt niet overdreven of gedramatiseerd is, ook andere mensen onderstrepen hoe ernstig de situatie is.”

I Am Greta

Samen vechten tegen de klimaatcrisis

Mooi aan de documentaire is dat duidelijk wordt dat Greta beter wordt naarmate ze meer medestanders vindt.

“Ja, dat heb ik ook gemerkt toen ik haar voor het eerst ontmoette. Het Skype-gesprek tussen ons dat in I Am Greta voorkomt duurde in het echt natuurlijk veel langer. Ze vertelde me ‘jullie waren bezig met die marsen en hier en daar waren er in andere landen ook acties, maar vooral die 35.000 mensen in Brussel zetten de schoolstaking internationaal op de kaart en dat vormde voor mij een springplank.’ Ze zei ‘ik heb het gevoel dat we nu echt vertrokken zijn’. Toen we elkaar daarna ontmoetten was de beweging internationaal geworden en dat gaf haar een heel goed gevoel. Wanneer ik haar nu zie lacht ze ook meer dan toen, ze is veel opgewekter.”

Omdat ze het gevoel kreeg dat haar argumentatie ernstig wordt genomen en ze tegelijk ook waardering merkte.

“Inderdaad. Dat herkennen ook de Belgische activisten die betrokken waren bij de schoolstakingen voor het klimaat. Gehoord worden en serieus genomen worden geeft een goed gevoel.”

‘Ik heb geen zwart-wit visie op de wereld, ik bekijk alleen de klimaatproblematiek zwart-wit’, zegt Greta, ‘soms denk ik dat het goed zou zijn dat iedereen een klein beetje zou leiden aan het Syndroom van Asperger wanneer het gaat over het klimaat.’

“Ik begrijp hèèl goed wat ze bedoelt omdat er wel een gigantisch debat bezig is over klimaatopwarming maar dat debat zou er eigenlijk niet mogen zijn. Er is een crisis, we weten dat er op een bepaald moment een punt komt waarop we niet terug kunnen, we beseffen dat de oceanen vergiftigd zijn, dat gigantische wouden veranderen in savanna, dat we met een half miljard klimaatvluchtelingen gaan zitten,… We weten dat allemaal, dat is geen debat. En toch debatteren mensen daarover. Daarom klopt het wanneer Greta zegt dat je het zwart-wit moet zien. Of we schieten in gang en veranderen het systeem dat hiertoe leidt, of we doen dat niet maar dan betekent dat ook het einde van de mensheid.”

I Am Greta

Urgentie en oplossingen

Dat nadrukkelijk compromisloos op het alarmsignaal blijven hameren voorkomt dat men de urgency verlaat en gaat discussiëren over ‘voorstellen’ die men vaak eist van klimaatactivisten. De ‘haalbaarheid’ van alternatieven mag geen nieuwe discussie worden.

“Inderdaad. Greta geeft ook aan dat het niet haar verantwoordelijkheid is, zij was toen enkel een middelbare scholier. Heel wat wetenschappers, sociologen en economen hebben ondertussen al oplossingen aangereikt maar daar wordt door politici gewoon niets mee gedaan. Politici zijn nog altijd bezig met de vraag ‘is het wel zo ernstig?’ Zij ontkennen de klimaatopwarming niet maar wel de klimaatcrisis. Het is niet aan Greta en aan ons om met oplossingen te komen, er zijn oplossingen en de vraag is of politici genoeg politieke moed gaan tonen om ze in praktijk om te zetten. Ook in België heeft Youth for Climate samen met mensen als (Vlaamse bouwmeester) Leo Van Broeck en Jean-Pascal van Ypersele een Klimaatactieplan opgesteld. Meer dan honderd experten hebben daar op vrijwillige basis drie maanden aan gewerkt. Dat is een gigantisch rapport, bijna een boek, geworden (‘Panel voor Klimaat en Duurzaamheid’). We hebben dat rapport aan alle partijvoorzitters gegeven maar daar is niets mee gedaan. Dan is het heel erg duidelijk: het ligt niet aan de haalbaarheid maar aan de politieke moed en de wil om het systeem te veranderen. Dat is er momenteel gewoon niet.”

De invloed en impact van belangengroepen die politici bewerken speelt natuurlijk.

“Ja, maar aan de andere kant zijn er ook veel belangengroepen die aan hun mouw trekken om wèl in actie te schieten. Er zijn immers wel grote beleggers en multinationals die willen investeren in klimaat. We hebben CEOs 4 Climate, Sign for my future, we hebben grote internationale bedrijven die vragen om een klimaatwet en de overheid aanspoort om te voorkomen dat er interne concurrentie komt wanneer het gaat om duurzaamheid,… Er is wel degelijk vraag naar een klimaatbeleid maar die vraag blijft onder de radar doordat grote media weigeren om te onderstrepen dat de klimaatcrisis zo ernstig is dat we in gang moeten schieten. Momenteel zijn wij als klimaatjongeren de enigen die proberen om een draagvlak en een platform te creëren waar politici een beleid aan kunnen verbinden. Meestal wordt het teruggespeeld met de melding ‘we kunnen niets doen, er is geen draagvlak voor’. Dat komt omdat politici en media het minimaliseren. Wanneer het alleen maar tieners zijn die zeggen dat we een andere toekomst moeten creëren, dan komt er natuurlijk geen draagvlak. Ik ben heel blij dat I Am Greta daar ook op hamert.”

I Am Greta

De schaduw van Covid-19

Corona heeft een impact gehad in hoe we naar films kijken. In fictiefilms lijken heel realistische scènes nu vaak sciencefiction door de manier waarop mensen met elkaar omgaan en door de afwezigheid van het virus. Maar ook documentaires ontsnappen daar niet aan: zelfs recente gebeurtenissen zoals die in I Am Greta aan bod komen lijken wel uit een ander tijdperk afkomstig. Hoe was het om jezelf in beeld, in actie, te zien?

“Ik werd daar heel emotioneel van. Die scène dat we met duizenden in Brussel zijn, dat wekt een heel speciaal gevoel op. Het is moeilijk om terug te zien. Door Covid hebben we alles online geplaatst, we hebben webinars en interviews gedaan, artikels geschreven, we hebben Angela Merkel ontmoet. Heel veel eigenlijk maar niet onze trademark, met duizenden mensen op straat komen. Toen hebben we echt keiveel impact gehad, niet alleen in België maar ook op Europees niveau. Het is goed dat mensen eraan herinnerd worden dat we er toen stonden met zovelen en dat we er terug gaan staan na Covid.”

Helaas is het niet meteen duidelijk hoelang de Covid-ellende nog gaat duren, het einde wordt altijd verder weg geduwd en dat laat toe om activisme te verbinden met onverantwoord gedrag.

“Absoluut. Wat we nu gaan doen is mensen informeren. We zijn online erg veel aan het doen om dat debat op gang te krijgen maar ook om er voor te zorgen dat in de media de link wordt gelegd tussen Corona en klimaatopwarming. Die link is er want door klimaatopwarming ontstaan er nog meer ziekteverwekkers. We weten dat er voor Corona ooit wel een vaccin komt maar voor klimaatopwarming is dat er niet. De Corona crisis zal minder doden op zijn geweten hebben dan de klimaatopwarming. Voor de Covid crisis luisteren we naar de wetenschappers, nemen we drastische acties omdat mensen op de hoogte zijn van wat er speelt en waarom het nodig is. Wij klimaatjongeren zeggen: pak dat model en steek dat in de klimaatopwarming. Die boodschap trachten we naar de media te brengen maar dat is momenteel heel moeilijk gezien de focus van de media. Daarom trachten we nu achter de schermen invloed uit te oefenen. Er zijn mensen bezig om die link te leggen maar de media kijken alleen naar Corona.”

Zeker nu we op een tweede lockdown afstevenen.

“Ja, maar ook in de tussenperiode, toen het minder over Corona ging, bleef de klimaatopwarming buiten beeld. Heel terloops wordt soms, zoals recent bij de overstromingen in Bretagne, het verband gelegd met klimaatopwarming maar dat verdwijnt dan weer. Het is zo moeilijk wanneer wij als jongeren als enigen daarover moeten informeren. Het is fijn dat I Am Greta een springplank biedt om daar verder op in te gaan maar het is tijd, en dat zit ook de documentaire, dat de media hun verantwoordelijkheid daarbij nemen. Het mag niet zijn dat wij jongeren als enige de strijd blijven voeren.”

I Am Greta

De alarmklok luiden

Maar zet de passiviteit van de media niet aan om zelf beelden, informatie in te wereld te sturen? Een beetje als tegeninformatie.

“Dat doen we ook. We hebben heel veel video’s online gezet, artikels geschreven. Het probleem blijft dat het moeilijk is om door te dringen omdat iedereen verbonden is aan iedereen. Die cirkel hangt vast aan fossiele brandstoffen. Bijna alles wat we doen draait om brandstoffen. Ons wordt gevraagd om te vertellen dat er een klimaatcrisis is en wat de gevolgen zijn wanneer we niets doen. Nee, de mèdia bestaan om mensen te informeren over dingen en momenteel spreken ze niet de waarheid. Momenteel minimaliseren ze de klimaatopwarming. Ze geven wel het woord aan wetenschappers als Marc Van Ranst om dagelijks in de studio over Corona te praten. Het is niet onze verantwoordelijkheid, het was ook nooit onze verantwoordelijkheid. Niemand schoot echter in gang en daarom zijn we met duizenden mensen op straat gekomen. Maar het is eigenlijk niet aan ons om daar over te informeren, om politici te zien. Dat wordt op ons geduwd maar het is niet onze verantwoordelijkheid.”

Is de alarmklok luiden dat wel?

“Nee, we zijn tieners, wij moeten met andere dingen bezig zijn. Maar omdat anderen het niet deden moesten we wel de alarmklok luiden. Het is niet onze verantwoordelijkheid om een alarmklok te luiden, om te zeggen dat een systeem waar wij nog maar twintig jaar in leven moet veranderen.”

Het signaal was juist zo krachtig omdat het kwam uit een onverwachte hoek.

“Natuurlijk. En we hebben heel wat impact gehad waardoor het toch onze functie is geworden. Ik ben een klimaatactiviste in hart en nieren en ik blijf voor die zaak vechten maar niemand mag ooit zeggen dat het mijn verantwoordelijkheid is. Ik ben gewoon een jong persoon en eigenlijk zou ik moeten focussen op mijn studies en mijn toekomst. Maar dat gaat niet want ik heb zelfs geen toekomst dus daarom moet ik er een prioriteit van maken. Mensen kunnen echter niet blijven zeggen ‘klimaat is jullie ding, jullie moeten informeren’. Dat is niet ons verhaal, we moeten allemaal onze verantwoordelijkheid nemen in die strijd. Dat is zo in Europa maar ook in het Amazonewoud waar heel veel mensen vandaag moeten vechten om morgen te overleven. Het is erg dat wij Europeanen de meeste mogelijkheden hebben maar geen leidersrol opnemen in de strijd. We schenden mensenrechten in heel de wereld door hier niet ambitieuzer te zijn.”

I Am Greta

Consequent compromisloos

Je zou kunnen zeggen dat jongeren schijnbaar ‘onredelijk’ kunnen zijn omdat hun prioriteit het klimaat en de toekomst is.

“Nee, wij zijn hèèl redelijk. We weten dat wanneer we zo doorgaan er landen in het zuidelijk halfrond zullen zijn die onbewoonbaar  worden, dat er droogte, hongersnood zal zijn en meer plastic in de oceaan dan vis. Dat gebeurt er dus en alle volwassenen zeggen ‘da’s normaal, dat is het systeem’. Zijn wij dan onredelijk om te zeggen ‘dit klopt niet, er moet iets aan veranderen’? Ik denk dat wij de redelijken zijn in dit verhaal. Er zijn ook geen tegen-argumenten. Het is duidelijk dat we het financieel aankunnen. De Corona crisis toonde aan dat we heel grote sommen geld kunnen vrijmaken wanneer er een crisis is.

Economen zoals Nicholas Stern zeggen dat we nu geld moeten vrijmaken, dat we nu drastisch moeten investeren in klimaatverandering. Anders moeten we later meer geld betalen om de shit op te lossen en nog steeds de gevolgen te dragen. Het is economisch veel rendabeler om nu te investeren. We weten dat het systeem gebouwd is op verschillende bouwstenen en dat het moeilijk is om die bouwstenen af te bouwen en opnieuw te beginnen op een manier waardoor iedereen wel op een duurzame en gezonde manier kan leven. Maar, we don’t compromise. We sluiten geen compromis. We zeggen niet ‘omdat het moeilijk is zullen we er maar mee leren leven’. Dat doen we niet. Onze generatie wil een andere wereld, we willen dit mensen en onze planeet kapot makend systeem niet. Verandering gaan we alleen bereiken wanneer heel wat mensen tegen dat systeem vechten en dat gaat niet gebeuren wanneer wij als enigen die boodschap moeten blijven brengen.”

Waarom denk je dat Greta Thunberg als persoon zo’n impact heeft gehad?

“Het onverwachte speelde. Greta was jong, een vrouw, niemand had verwacht dat ze met een bord aan het parlement zou gaan zitten en daar zou blijven. Ze zocht geen bekendheid, het maakte haar niet uit of ze populair was, wat mensen van haar dachten. Het maakte haar wel uit dat de boodschap overkwam dat dit systeem kapot moet om de planeet, mens en dier te laten overleven.”

De impact van een documentaire

Je hebt regisseur Nathan Grossman natuurlijk ontmoet want hij hanteerde de camera, maar heb je hem ook gesproken over deze documentaire?

“Ja, hij heeft ons verteld hoe hij eerder toevallig op Greta was gestuit toen zij aan het parlement zat met haar bord. Nadat hij met haar had gesproken over haar actie had Nathan gezegd dat hij haar elke week zou komen filmen. Zonder vast plan. Maar ineens waren Greta en ‘Skolstrejk för klimatet’ (schoolstaking voor het klimaat) het een onderwerp van het wereldnieuws en zo groeide zijn filmproject. Greta was in de wolken dat Nathan Grossman als medium zijn verantwoordelijkheid had genomen om haar te komen filmen en het onderwerp te belichten. Ze liet hem verder werken. Voor Nathan was haar overal volgen niet altijd evident. Zo ging hij mee op Greta’s zeiltocht naar New York en doordat hij heel de tijd door de camera moest kijken werd hij zeeziek. Ik heb beelden gezien waarin hij moest overgeven.”

I Am Greta

Wat ook best interessant en grappig is, is dat vader Svante Greta aanspoort om gezond te blijven eten. Die menselijke kant van activisme zal je niet vreemd zijn.

“Het is heel belangrijk dat dit in I Am Greta zit. Al die criticasters die op haar zitten schelden zien zo dat Greta ook maar gewoon een mens is. Eigenlijk probeert ze op haar eentje de wereld te redden. Stop met haar zo af te breken! Ze spreekt de waarheid en critici minimaliseren de klimaatcrisis en weten niet waar ze het over heeft. Zij heeft de feiten, de wetenschap, achter haar staan en ik vind het zeer mooi dat de documentaire mensen doet beseffen dat ze niet zomaar een scheldpaal is.”

Heb je jezelf herkend in I Am Greta?

“Op nationaal vlak heb ik dezelfde dingen al haar meegemaakt. Op een bepaald moment moest ik van de ene talkshow naar het andere interview. En ik kreeg ook heel veel haat over mij. Bij Greta ging het om haar Asperger, bij mij omdat ik non-binair, lesbisch, ben. Ik kreeg net als Greta ook veel doodsbedreigingen maar daar lach ik mee. Mijn ouders waren niet zo blij met die bedreigingen maar zelf was ik prioritair met iets anders bezig en tilde ik er niet zwaar aan. Ik neem het ook niet persoonlijk, men wordt gewoon ongemakkelijk van onze boodschap.”

Is het soms niet beangstigend hoe diep mensen iemand die ze zelfs niet echt kennen kunnen haten?

“Dat is omdat we pleiten voor verandering en dat maakt mensen angstig. Toen ik op Pukkelpop fysiek werd aangevallen was dat wel beangstigend maar ik lig daar niet wakker van omdat ik weet waar ik mee bezig ben en hoe erg belangrijk het is. En dat ik daar prioriteit van moet blijven maken. Veel mensen vragen me om niet te stoppen. Uiteraard ga ik niet stoppen, er is geen alternatief, er is geen andere optie, maar mijn boodschap is: begin er aub zelf aan want het is een beetje te veel voor ons om dat op onze schouders te dragen.”

Wat hoop je dat kijkers opsteken van I Am Greta?

“Verantwoordelijkheidsgevoel. Zeker als Europeanen. Wij hebben de verantwoordelijkheid om te vechten tegen dit systeem. Ik hoop dat mensen beseffen dat het niet gaat om de klimaatactivisten maar om onze toekomst en dat iedereen die strijd moet aangaan. Ik hoop dat mensen dit beseffen. Ze moeten niet applaudisseren. Daar hebben we echt niets aan. Aan mensen die hun verantwoordelijkheid opnemen wèl.

IVO DE KOCK

Gent, 14 oktober 2020.

I AM GRETA van Nathan Grossman; Zw 2020, 97’; met Greta Thunberg, Svante Thunberg, Anuna De Wever, Arnold Schwarzenegger, Malena Erman, António Guterres; fotografie Nathan Grossman, muziek Jon Ekstrand & Rebekka Karijord; montage Hanna Lejonqvist & Charlotte Landelius; productie Cecilia Nessen & Fredrik Heinig; distributie Periscoop Film; release 21 oktober 2020.

Eindrapport Panel voor Klimaat en Duurzaamheid: https://www.klimaatpanel.be/nl

Leave a comment