Zack Snyders Watchmen: Vijf voor twaalf in een parallel universum
Terwijl Damon Lindelofs tv-miniserie Watchmen een andere richting uitstuurt, voert regisseur Zack Snyder ons met een ‘Ultimate Cut‘ terug naar zijn even markante als omstreden comic-adaptatie uit 2009. Een versie voor fan boys die onderstreept hoe dicht de fan boy filmmaker met dit superhelden verhaal bij het cultwerk van Alan Moore en Dave Gibbons wou blijven.
Momenteel legt Zack Snyder (° 1966) de laatste hand aan een nieuwe zombie prent (Army of the Dead) om daarna meteen aan de Ayn Rand adaptatie The Fountainhead te beginnen. Wat een vreemde spreidstand tussen popcorn cinema en artistieke literatuurverfilmingen kan lijken maar dat is het eigenlijk niet. Snyder voelt zich een onderschat en ondergewaardeerd filmmaker, voelt zich in interviews vaak geroepen zichzelf te verdedigen ook al wordt hij niet aangevallen. Bij elke film opnieuw benadrukt hij dat er verborgen boodschappen zijn die critici en publiek ontgaan.
Zeker zijn favoriete film, het in 2009 gedraaide Watchmen, is in de ogen van de regisseur van Dawn of the Dead, 300, Man of Steele en Justice League miskend en onbegrepen. Ondanks de cultstatus van zijn adaptatie van de comic van schrijver Alan Moore en tekenaar Dave Gibbons. Vandaar dat Snyder blijft terugkeren naar Watchmen, ditmaal met een Ultimate Cut. En vandaar dat hij zijn creatieve aspiraties in de verf wil zetten met een verhaal over de strijd om artistieke integriteit zoals The Fountainhead.
Toegegeven, we hadden het in 2009 na het fascistoïde simplisme van het peplum epos 300 niet verwacht maar voor Zack Snyder zijn digitaal bombardement verderzette met het misogyne Sucker Punch en een resem luidruchtige en leeghoofdige hyperkinetische superheldenfilms (Man of Steel, Batman vs. Superman, Justice League) leverde hij met Watchmen een satirische, postmoderne deconstructie van het superhelden genre af. Lang voor Black Panther, Wonderwoman en Avengers Endgame. Stijl- en sfeervol, intrigerend en fascinerend. Een oogsnoepje met een puike soundtrack. The Sound of Silence bij beelden van een regenachtig kerkhof waar een man rondloopt met een ‘The end is nigh‘ bord tijdens een begrafenis bijgewoond door blauwe Übermensch Dr. Manhattan: het blijft een wonderlijke mokerslag.
Watchmen is dan ook krachtige viscerale cinema. Zack Snyder gebruikt beeld, geluid en personages om een visuele ervaring te creëren die het gevoel en de sfeer van de graphic novel van Moore (die overigens zijn naam van de generiek liet verwijderen) en Gibbons oproept. Het verhaal is een fabel met Bijbelse en mythologische inslag maar Snyders aandacht gaat meer uit naar de toon dan naar de afwikkeling van het verhaal. Die toon is melancholisch somber, alles draait rond menselijke en goddelijke superhelden die leven in een parallel universum, een wereld waaruit elke hoop verdwenen is. Waar bloedspatten een smiley kleuren.
Het referentiejaar is 1985 maar Richard Nixon vertoeft in het Witte Huis voor een derde ambstermijn en heeft de gemaskerde burgerwachters Watchmen (‘Masks‘) verboden terwijl de Vietnamoorlog escaleert en de relatie tussen Amerika en Rusland zodanig verslechtert dat, zoals de symbolisch 5 voor 12 aanwijzende Doomsday Clock aangeeft, een kernoorlog onvermijdbaar lijkt. De moord op de vigilante Comedian zorgt ervoor dat Rorschach samen met Night Owl, Silk Spectre en Dr. Manhattan niet enkel de verborgen machtsstrijd maar ook de tragiek van gedoemde menselijke superhelden blootlegt.
Zack Snyder blijft dicht bij de look van de graphic novel en laat sfeer primeren over actie en plot. Ook al twijfelt hij daarbij soms tussen satire en tragedie, tussen postmoderne afstandelijkheid en emotioneel doemdenken. Wat niet belet dat de donkere onderstroom van geweld, kindermisbruik, oorlog en wraak aan de oppervlakte komt. Toch belet zijn trouw aan het origineel dat ‘fan’ Snyder de stijl en de metafoor overstijgt. Waardoor het net niet de commentaar op de geschiedenis van het naoorlogse Amerika geworden is die mogelijk was.
Dat ziet Snyder heel anders want op het verwijt dat hij “a slave to the material” was reageert de cineast als door een wesp gestoken. “Ik maakte Watchmen om het te redden van de Terry Gilliams van deze wereld” haalt hij uit in The Huffington Post. Een sneer die verwijst naar het feit dat niet enkel Darren Aronofsky en Paul Greengrass maar ook Terry Gilliam voor producent Joel Silver werkten aan een minder trouwe versie.
Eentje met een straffe twist waarin Dr. Manhattan terug in de tijd keert om zijn eigen bestaan te wissen en zo de superhelden definitief te verbannen naar (het universum van) de stripboeken. Dat idee hadden we de scriptfase graag zien overleven. Snyder vergeet immers dat ‘heiligschennis’ (het aanpassen van een einde in dit geval) vaak niet enkel een intenser en origineler maar ook een betekenisvoller werk kan opleveren.
Toch mag ook Snyders Watchmen er ook zijn. Zeker in zijn langere Director’s Cut. Nu is er ook een 3u35 lange Ultimate Cut die naast verlengde, meer expliciete scènes ook de op een scenario van Snyder gebaseerde animatiefilm Tales of the Black Freighter bevat. Via een jongen die in de film op straat een stripalbum leest keren we geregeld terug naar het verhaal van een kapitein die schipbreuk leidt met zijn schip en tracht terug te keren naar zijn familie.
Volgens Snyder was de animatie nooit ontwikkeld om op deze manier in de film verwerkt te worden. Zijn voorkeur gaat dan ook uit naar de Director’s Cut maar thematisch passen de inserts van The Ultimate Cut bij de odyssee van de wachters en als stijlbreuken doen ze dromen van de prettig gestoorde versie die Gilliam, Greengrass of Aronofsky zouden geserveerd hebben. Wat niet belet dat Watchmen de enige Zack Snyder film is die we kunnen blijven herbekijken. Terwijl All Along the Watchtower loeihard door de boxen galmt: “There must be some kind of way outta here, said the joker to the thief,…”
IVO DE KOCK
WATCHMEN THE ULTIMATE CUT: regie: Zack Snyder; USA – 2009 – 215′; met Malin Akerman, Billy Crudup, Matthew Goode, Carla Gugino, Jackie Earle Haley, Patrick Wilson, scenario David Hayter & Alex Tse naar Dave Gibbons; fotografie Larry Fong; muziek Tyler Bates; montage William Hoy; FILM: **** / EXTRA’S: 0; distributie: Warner.
