Pan Cosmatos’ Mandy: Cultfilm met hoog Vertigo gehalte.

“Abba’s Dancing Queen is voor mij de meest melancholische, mooiste song ooit” bekent regisseur Panos Cosmatos. Dat kan vreemd lijken omdat zijn twee in heavy metal en horror gedrenkte koortstrips Beyond the Black Rainbow (2010) en Mandy (2018) even ver verwijderd zijn van de Zweedse pop kitsch als van de pulp actiecinema van Panos vader George P. Cosmatos (The Cassandra Crossing, Rambo II).

Maar zo vreemd is het niet want zeker het psychedelische sprookje Mandy heeft een sterke emotionele onderstroom. Het verhaal draait rond getormenteerde personages en …melancholische gevoelens. Rond sterke en pijnlijke emoties: liefde, pijn, verlies, woede, gemis. “Ik vertrok van het idee van een wraakfilm die evenzeer gaat over de persoon die gewroken wordt als over de persoon die de wraak uitvoert en over hoe beiden verstrengeld zijn,” stelt Cosmatos, “daarna kwam het idee om van de film een conceptalbum over die persoon te maken.”

Mandy laveert tussen een dromerig mentaal avontuur genre Mulholland Drive en een viscerale horror nachtmerrie à la Last House on the Left en valt uiteen in twee delen die spelen ergens in een afgelegen Amerikaans bos begin jaren ’80. Tijdens deel een wordt een ideaalbeeld stuk geslagen. De echtelijke liefde en het huiselijk geluk van houthakker Red Miller (Cage) en kunstenares Mandy Bloom (Riseborough) zijn immers geen partij voor een losgeslagen bende religieuze fanaten geleid door de geschifte, LSD en vrije liefde propagerende, hippie-profeet Jeremiah Sand. Machteloos (want vastgebonden) moet Red toekijken hoe zijn geliefde ontvoerd en vermoord wordt door de duivelse sekte. In deel twee ontspoort de geweldspiraal verder wanneer de getergde houthakker onder meer een kettingzaag gebruikt om heel ver te gaan in zijn wraak op de bende van de neo-Charles Manson.

De eenvoudige plot, groteske personages en rauwe gewelddadigheid van Mandy kunnen de indruk wekken dat deze B-film pure exploitation is. Maar de laconieke donkere humor, de narratieve gelaagdheid, de postmoderne knipogen en de filmische stilering leunen meer aan bij auteurcinema. Het geeft aan dat Mandy cross-over filmkunst is, tegelijk extreme kitsch én esthetische cinema. Panos Cosmatos toont zich een ‘beeldend kunstenaar’, een filmmaker die met kleur, licht, materie en sfeer ‘schildert’. Visuele energie creëert.

Elk shot telt, elk beeld is uitgekiend en zowel de nachtelijke opnamen als het gefilterd Ardeens landschap creëren een Apocalyptisch universum dat de verstoorde geesten weerspiegelt. Onheilspellend en spookachtig, met dank aan Jóhann Jóhannssons score en visueel geïnspireerd door heroic fantasy illustraties (Frank Frazetta), seventies horror (Craven, Hooper), schilderkunst (Rothtko, Munch) en experimentele cinema (Anger).

Dat al die beelden verbonden zijn met emoties wordt aangegeven in de expositie tijdens het eerste deel. De toelichting bij de personages en hun geschiedenis (met veel close-ups en inserts) is vooral de illustratie van een ‘amour fou‘, een ‘doodgewone’ allesverslindende liefde die zich uit in het uitwisselen van dromen en het delen van emoties. Een home invasion vernietigt de harmonie, doet de droom omslaan in een nachtmerrie en haalt de geweldenaar uit het slachtoffer.

Na de even intense als poëtische confrontatie tussen de geliefden en de indringers duiken we tijdens deel twee in een nachtmerrie. Een wraaktocht die even brutaal, absurd en zinloos is als de eerste gruweldaad. ”It didn’t make any sense,” zegt Red, het was “crazy evil.” Die waanzin vergroten de regisseur en zijn protagonist uit tot ultra-geweld. Met humor en zonder cynisme. Wraak is immers niet verbonden met narcisme maar met empathie. Met mensen. Liefde. Melancholie. Met de onmogelijke maar noodzakelijke terugkeer naar de geliefde. Dat linkt cultfilm Mandy met die andere sublieme ‘zieke’ film, Hitchcocks Vertigo.

IVO DE KOCK

(Artikel verschenen in Filmmagie, n° 619, maart 2019)

MANDY: Panos Cosmatos USA-B-UK 2018, 121′; met Nicolas Cage, Andrea Riseborough, Linus Roache; FILM: **** / EXTRA’S: 0; dis. Universal.