Jason Reitmans Juno: Diabolo Cody’s donkere zwangerschapskomedie
Lost in Translation, Eternal Sunshine of the Spotless Mind, Little Miss Sunshine. Elk jaar is er wel een Amerikaanse ‘independent’ die zowel scoort bij het arthouse- als bij het multiplexpubliek, die een gooi doet naar zowel de Spirit Awards als de Oscars. Dit jaar gaat de titel van grootste ‘kleine’ film naar Juno, een tienerkomedie waarmee Thank You For Smokingregisseur Jason Reitman het hart en niet de onderbuik viseert.
Juno opent in suburbia met een 16-jarig, van een grote plastic fles fruitsap slurpend meisje dat ons uitlegt in welke uitzichtloze situatie ze belandde. Na drie tests beseft Juno dat ze zwanger is. Zelfmoord of abortus lijken de enige opties. Maar met een touw wil het niet lukken en uit de via haar ‘hamburger-telefoon’ gecontacteerde kliniek vlucht ze weg. Opgeschrikt door de onpersoonlijke ontvangst of afgeschrikt door het “je baby heeft al nagels” van een voor de deur betogende schoolgenote? Op de schijnbaar onverschillige, no-nonsense manier waarmee ze door het leven rolt, besluit Juno de baby dan maar geboren te laten worden. Om het kind na de bevalling ter adoptie te geven. Samen met haar vriendin Leah neemt Juno zoekertjes door op zoek naar perfecte adoptieouders. Die lijkt ze te vinden in het yuppiekoppel Mark en Vanessa Loring. Begoede dertigers – hij een ‘coole’ muzikant, zij een koele carrièrevrouw – wanhopig op zoek naar een kind. Maar na een door een advocaat bijgewoonde auditie (waarbij de 16-jarige twee volwassenen in hun eigen huis op de pijnbank legt) lopen de zaken toch anders dan verwacht.
Boertig, dom, luidruchtig, oppervlakkig, irritant, wreed. Dat is het beeld van de leeftijdscategorie 12 tot 20 in platvloerse Amerikaanse tienerkomedies. Niet zo in Juno, een tienerzwangerschapskome die de mensen achter de clichés toont en duidelijk maakt dat teenagers, ook al gedragen ze zich als minivolwassenen, kinderen blijven. Met dezelfde wensen, een liefdesdroom getokkeld op een gitaar. Net zoals in Eternal Sunshine of the Spotless Mind op de tonen van ‘Anyone Else But You’ van The Moldy Peaches. Juno MacGuff en Paulie Bleeker worstelen met realistische problemen. Nuchter en zonder melodramatiek. Of hoe ernst (existentiële angst), emotie en humor perfect gemixt kunnen worden in een grillig coming of age-verhaal met hoog ‘feelgood’-gehalte. Een Wes Anderson (The Royal Tenenbaums) variant van een John Hughes’ (The Breakfast Club) film. Ietwat bizar maar eerder naïef dan spottend.
Dat onvoorspelbare, tegendraadse, typeert Juno. Met haar ongezouten taalgebruik en onorthodox gedrag lijkt Juno wel een outsider of rebel. Maar ze roeit niet tegen de stroom op. Juno wil door de mainstream aanvaard worden, haar eigenzinnigheid is geen streven naar marginaliteit. In haar strijd komt ze ook nooit alleen te staan. Ze krijgt steun van haar vriendin Leah en zowel haar vader Mac als haar stiefmoeder Bren scharen zich meteen aan haar zijde. Van een eenzame puber of een disfunctioneel gezin is er geen sprake. De enige spanning ontstaat uit Juno’s relatie met het adoptiegezin. Die lijkt voort te komen uit de krampachtigheid van Vanessa maar blijkt uiteindelijk meer verbonden met Marks Peter Pan-complex. Schijn bedriegt leert Juno en ook de kijker ontdekt dat achter clichés complexe, emotionele wezens schuilgaan.
Een simpele levensles maar Juno houdt zich ook niet bezig met zware morele probleemstellingen. Het is geen toeval dat de switch van abortus naar adoptie niet als een morele keuze wordt gepresenteerd. “Ik wou niet dat het leek alsof ze een plotse morele openbaring had,” aldus scenariste Diablo Cody, “ze liep weg uit de kliniek omwille van menselijke, teenager redenen”. Regisseur Jason Reitman, die van Thank You For Smoking bewust geen bijtende satire had gemaakt, mengt zich niet in het ‘pro-life’ versus ‘pro-choice’ debat. Hij levert geen prekerige kritiek maar serveert evenmin een geruststellend sentimenteel happy end. Juno is uiteindelijk opnieuw een tiener die een liefdesduet aanzet in het besef dat ze, hoe onafhankelijk ze ook is, nog veel over het leven te leren heeft.
Dat dit karaktergedreven verhaal emotioneel werkt, is niet alleen de verdienste van een verbluffende Ellen Page (Hard Candy) maar ook van scenariste Diablo Cody. Deze debutante respecteert immers haar personages en laat ze in hun waardigheid. Nergens wil Cody slimmer zijn dan de filmfiguren en het publiek. Of de vrouwelijke Charlie Kaufman geboren is, valt af te wachten, maar Diablo Cody (een pseudoniem!) nam alvast een verduiveld goede start. Met dank aan een onwaarschijnlijke levensloop. Want een copywriter die de reclamebusiness verlaat om stripster te worden, via een blog over haar belevenissen in de seksindustrie door filmproducenten wordt opgemerkt én tijdens haar werkpauzes het scenario van Juno schrijft om dan overspoeld te worden met aanbiedingen van filmmakers; dàt is een verhaal waardoor in Hollywood legendes ontstaan. En hypes. The stuff that dreams are made off.
IVO DE KOCK
(Artikel verschenen in FILMMAGIE, n° 582, februari 2008)
JUNO: coming of age komedie / reg. Jason Reitman / sce. Diablo Cody / fot. Eric Steelberg / muz. Mateo Messina / mon. Dana E. Glauberman / act. Ellen Page (Juno MacGuff), Michael Cera (Paulie Bleeker), Jennifer Garner (Vanessa Loring), Jason Bateman (Mark Loring), Allison Janney (Bren), J.K. Simmons (Mac), Olivia Thirlby (Leah) / pro. Lianne Halfon, John Malkovich, Russell Smith & Mason Novick / USA / 2007 / 96’ / dis. Fox
