Kim Ki-duks The Net: De visser gevangen in een net van achterdocht en ideologie
THE NET
De Zuid-Koreaanse autodidactische cineast Kim Ki-duk draaide na zijn poëtische doorbraakfilm Spring, Summer, Fall, Winter… and Spring vooral omstreden films. The Net is minder choquerend, ook al is bikkelharde tragische vissersparabel die aangeeft hoe mensen in beide Korea’s het slachtoffer worden van achterdocht, wantrouwen, angst en fanatisme.
“Ik kon filmmaker worden omdat ik nooit een filmopleiding heb genoten,” stelt Kim Ki-Duk (°1960), “voor mij is een filmer iemand die het leven filmt. Het grootste obstakel voor filmstudenten is dat ze te veel tijd verspillen aan het bestuderen van film en niet genoeg aan het bestuderen van het leven.” De Zuid-Koreaanse provocateur koestert zijn status van autodidact om nog een andere reden: het laat hem toe om zijn zelfstandigheid te bewaren. Wat hem helpt om zowel zijn creatieve vrijheid als zijn statuut van eenzaat veilig te stellen.
THE NET
Inmenging ziet Kim Ki-duk immers als een aanslag op zijn persoonlijkheid en een rem op zowel zijn creativiteit als zijn productiviteit. Sinds zijn uit 1996 daterend debuut Crocodile maakte hij zo lange tijd jaarlijks minstens een film. Tot hij na Dream in 2008, totaal van de kaart door een dramatisch setongeval, besloot om te stoppen. Die sabbatical duurde tot 2011 toen hij met de therapeutische, autobiografische documentaire Arirang zijn comeback inzette. Die monoloog over zowel zijn leven en carrière als over de betekenis van zijn films maakte indruk en opende de weg voor Amen en Pièta.
Opmerkelijk was dat het filmfestival van Cannes daarbij fungeerde als gangmaker. Geen toeval eigenlijk want Kim Ki-duk verwierf zijn stevige reputatie vooral via filmfestivals en in Europa, waar producenten Kim Ki-duk beschouwen als een belangrijk filmmaker. In eigen land trekken films als The Isle, Bad Guy, Spring, Summer, Fall, Winter… and Spring, Samaritan Girl, Bin-Jip, The Bow, Amen en Pièta echter amper volk. Voor de Zuid-Koreaaanse filmindustrie blijft hij een outsider. Maar vooral een lastpost.
THE NET
Dat heeft veel te maken met zijn eigenzinnig karakter en zijn drang naar provocatie. Geweld en seksualiteit, ook in Zuid-Korea taboe thema’s, wil hij zonder maatschappelijke restricties fileren in zijn films. Tot 2008 heel extreem en choquerend, daarna iets meer gecontroleerd. The Net mag dan minder uitdagend met seks en geweld omspringen, het menselijk lichaam wordt er evenwel nog altijd begeerd en geschonden. Op de proef gesteld en verminkt. Alleen focust Kim Ki-duk nu meer op mentale terreur en ideologische onderdrukking.
The Net illustreert hoezeer het persoonlijke politiek is. In de openingsscène zien we de arme Noord-Koreaanse visser Nam Chul-woo vrijen met zijn vrouw terwijl het portret van de grote leider Kim Jong-un in de slaapkamer toekijkt. Even later zorgt, onder het wakend oog van een militaire observatiepost, zijn vissersnet ervoor dat zijn motorboot vastloopt op de rivier die Noord- en Zuid-Korea van elkaar scheidt. Hij drijft in de richting van het Zuiden, wordt opgemerkt door Zuid-Koreaanse grensbewakers en snel opgepakt. Want hij zou wel eens een Noord-Koreaanse spion kunnen zijn.
THE NET
Niemand wil hem geloven – spion of overloper is de keuze, een onschuldige man met motorpech past niet in de interpretatieschema’s – en de ondervragingen escaleren onder impuls van ondervragers met een heel eigen agenda. Maar hoe grimmiger de behandeling, hoe koppiger de voormalige militair (zoals Kim Ki-duk zelf) zich opstelt. Wanneer de autoriteiten de communistische visser op de proef willen stellen door hem te droppen in de drukke winkelstraten van Seoul (die hij aanvankelijk niet wil zien door zijn ogen gesloten te houden), blijkt de vlucht heilzaam. Nam Chul-woo ontdekt dat de doorsnee Zuid-Koreaan geen booswicht is maar een fragiel emotioneel wezen met eigen problemen en begint met zijn enige toeverlaat, een jongeman die de mishandeling wil stoppen, te filosoferen over de verzoening tussen Noord en Zuid.
Maar wanneer hij terugkeert naar dat Noorden blijken ook daar angst, achterdocht, corruptie en fanatisme de dienst uit te maken. En ontmenselijking opnieuw de regel te zijn. Nam Chul-woo krijgt andermaal slagen te verduren en zijn lichaam wordt op de proef gesteld door stoelgang bevorderende nationale gerechten. Waarna de ondervragers gesmokkeld geld uit zijn uitwerpselen vissen, de buit verdelen en hem gebroken naar huis sturen.
THE NET
Vrij, maar ook weer niet want hij mag het water niet meer op met zijn vissersboot. “Zoek maar een ander beroep” zegt een bewaker. Even daarvoor bleek het hele avontuur hem impotent te hebben gemaakt. Vrijen onder het wakend oog is niet langer mogelijk. De onvrijheid is wurgend.
De boodschap van The Net is duidelijk: wanneer menselijkheid gebannen wordt uit ideologie loopt elke burger gevaar om de speelbal te worden van machtshebbers, opportunisten en geweldenaars. Kim Ki-duk maakt dit op minder extreme manier (maar nog altijd behoorlijk openhartig en expliciet) duidelijk dan gewoonlijk, maakt dat doet niets af van de urgentie van deze, lokaal verankerde, universele parabel.
IVO DE KOCK
THE NET: regie: Kim Ki-duk; Zuid-Korea, 2016, 112′; met: Seung-bum Ryoo, Won-geun Lee, Young-min Kim, Guy-hua Choi; FILM: *** / EXTRA’S: 0; distributie: Contact Film.
KIM KI-DUK