Lukas Dhonts Girl: Dans met het eigen lichaam

GIRL

Respect. Dat is wat de jonge Gentenaar Lukas Dhont verdient voor zijn persoonlijke, gestileerde eerste langspeler die in Cannes spectaculair aan een triomftocht begon. Respect. Dat is wat het emotionele en viscerale Girl opbrengt voor zijn protagoniste, een in een ander lichaam geboren ballerina. Respect. Dat is passie met verantwoordelijkheidszin.

GIRL

Helden. Voor velen zijn dat figuren die vechten, winnen, overheersen. Vaak al dodend en vernietigend. En al te vaak als macho idolen op het schild geheven door de samenleving. Niet zo bij Lukas Dhont. De debuterende filmmaker die met Girl eerst Cannes veroverde en nu bezig is de rest van de wereld in te palmen houdt van een ander soort helden: “Voor mij zijn mensen die durven afwijken van de normen van de maatschappij heroïsch.” Voor zijn eersteling vond hij inspiratie bij zo’n uitdagende ‘real life‘ heldin, transgender Nora, en in producent Dirk Impens een medestander: “Lara stond voor hem voor dapperheid, hij zag haar als een heroïsch en tegelijk heel menselijk en kwetsbaar personage.”

Helden. Dat waren de leden van team Girl in Cannes. Een 15-minuten durende staande ovatie na de vertoning, laaiende persreacties en een zondvloed prijzen (Camera d’Ôr, Fipresci, Queer Palm én beste acteur prijs voor Victor Polster). Meer moet en kon dat eigenlijk niet zijn. De helden beleefden het als een droom. Blij, verrast en trots. Terug in Gent was Dhont deze zomer nog steeds, maar op nuchtere wijze, in de wolken.

GIRL

“Dat is natuurlijk iets bijzonders en magisch,” zei Dhont over zijn triomftocht, “Cannes was een enorm cadeau. Als 27-jarige die voor het eerst een film maakt op zo’n manier ontvangen worden geeft enorm veel energie, passie en drive om door te gaan. Ook om mentaal verder te blijven onderzoeken en mezelf opnieuw uit te dagen. Girl is het beginpunt voor mij, niet het eindpunt. Ik begin hopelijk aan een parcours dat uitdagend zal zijn, dat waarschijnlijk met hoogtes en laagtes zal lopen, en dat me zal doen evolueren.”

Ballerina in een jongenslichaam

“Ik wil geen voorbeeld zijn,” zegt Lara in Girl, “ik wil een meisje zijn.” Lukas Dhont maakt geen themafilm of transgendercinema, hij vertelt gewoon het verhaal van een transmens. Dat samen met Angelo Tijssens geschreven verhaal focust op de emoties van de protagoniste en Dhonts mise-en-scène doet ons binnendringen in de geest van iemand die leeft in een lichaam dat niet het hare is. De grote statements maken plaats voor de grote droom, een als jongen geboren vijftienjarig meisje wil vrouw worden, en we volgen op viscerale en emotionele wijze het traject van een puber op zoek naar zichzelf.

GIRL

Lara volgt ballet aan een gereputeerde Belgische academie en wil absoluut ballerina worden. Op internationale podia dansen. Lara worstelt met de problemen van veel pubers: ze geraakt verward door een eerste verliefdheid, kampt met de bemoeienissen van haar alleenstaande vader, draagt verantwoordelijkheden als oudere zus, wordt op de proef gesteld op school en tracht haar eigen identiteit te vormen. Alleen ligt die zoektocht naar identiteit iets moeilijker waardoor Lana’s melancholie veel complexer blijkt.

Lara is immers geboren in een jongenslichaam en voelt zich daar de gevangene van. Hoe diep en pijnlijk die ongemakkelijke gevoelens snijden wordt duidelijk wanneer ze in de spiegel haar fysieke hindernis op weg naar volwaardig vrouw zijn aanschouwt. Lara is immers begonnen aan haar transitieproces. Met pillen en psycho-medische begeleiding. Ongeduldig wachtend op een finale stap die niet zozeer een transformatie dan wel een confirmatie is. Want zoals een dokter zegt bij het opstarten van de hormonenkuur voor de chirurgische ingreep, “je bevestigt enkel wat je al bent.” Het jongenslichaam waarin Lara geboren werd levert nog een achterhoedegevecht maar haar identiteit is al die van een vrouw.

GIRL

Mentale arabesque

Girl is het portret van iemand die een fragiele relatie heeft met haar identiteit. Lara voert immers een interne strijd met zichzelf. Daar waar in transgender films als Ma Vie en Rose, In einem Jahr mit 13 Monden en Transamerica het conflict zich situeert in de wereld rond de transgender kiest Dhont ervoor om te focussen op een inwendige strijd. Op een afwezige moeder na wordt Lara vooral omringd door personages die haar ondersteunen.

Vader Mathias is een toonbeeld van onvoorwaardelijke liefde en tederheid, Lara wordt verafgood door haar jonger broertje, de volledige familie gaat probleemloos mee in het verhaal, de school laat haar toe in de meisjesklas, een docente coacht haar individueel en medici hoeven niet overtuigd te worden. “Wanneer ik je bekijk, zie ik een meisje” zegt een arts.

GIRL

Ondanks die steun heeft Lara het moeilijk, blijft ze worstelen met zichzelf. Omdat ze een kwetsbaar wezen, een fragiele puber, is. Het is geen toeval dat ze het stevig te verduren krijgt van andere meisjes, adolescenten die net als zij in de super fysieke arena van de dans evolueren en geconfronteerd worden met zowel het lichaam van zichzelf als dat van een ander. Gedreven door de eigen onzekerheid agresseren ze Lara.

Een aanval die hard aankomt omdat het ‘vrouwelijkheid’ is die haar aanvalt en niet een mannelijke macho wereld. Maar het hardst is Lara voor zichzelf. Haar eigen blik op een lichaam waar ze een moeilijke relatie mee heeft blijft problematisch. Ze laat ook haar geliefden niet toe om in haar geest te kijken, ook wanneer die niet in haar “alles is goed” mantra trappen. Ze blijft ondoorgrondelijk, een mysterie, voor anderen maar eigenlijk ook voor zichzelf. Vandaar de arabesquen in haar geest, vandaar Lara’s radicale keuze.

GIRL

Met een ballerina in de arena van de dans kon Dhont beweging en elegantie visualiseren maar ook uiterlijke schoonheid laten botsen met inwendige strijd. Onder Lara’s streven haar lichaam te boetseren naar het beeld van de klassieke, vrouwelijke elegantie schuilt ook aversie tegenover het eigen lichaam. Kiezen voor een activiteit die haar dwingt te werken met haar eigen lichaam is een vorm van zelfkastijding verbonden met een verlangen om dat lichaam te omarmen. Als vrouw. “Lara leert bewegen,” stelt Dhont, “maar haar echte uitdaging is leren voelen met het lichaam. Ze strijdt om zich toe te laten met het lichaam dat ze heeft in contact te treden met mensen.”

Een persoonlijke, respectvolle film

Girl is een coming-of-age film die grote thema’s aanraakt maar vooral een gracieuze, persoonlijke film. Het is tevens een heel respectvolle film. Dhont maakte toen hij 18 was via een krantenartikel kennis met het verhaal van de jonge ballerina en transgender Nora. Hij komt uit een echt filmnest (zijn moeder is cinefiel, zijn broer Michiel won onlangs een Ensor voor de kortfilm Poor Kids) en zag meteen een documentaire. Nora echter niet en Dhont liet zijn documentaire plannen varen.

GIRL

Maar ze hielden contact, Dhont deed research, draaide kortfilms (Skin of Glas, Corps Perdu, L’infini) en ontwikkelde uiteindelijk na acht jaar scenario én film. Terwijl veel beginnende filmmakers de indruk geven dat ze vooral filmmaker wilden worden, is Girl een verhaal dat de cineast absoluut wou en moest vertellen. Dat heeft alles te maken met het persoonlijke karakter van het project. Als puber niet comfortabel zijn met je (seksuele) identiteit was al te herkenbaar voor Dhont.

Het zette hem aan om extra zorgvuldig om te springen met dit verhaal. Al is respect voor Dhont gewoon een instelling: “Het is altijd een verantwoordelijkheid wanneer je iemand representeert, wanneer je een portret van iemand maakt moet je dat met respect en kennis van zaken doen. Omdat Girl fictie is had Dhont creatieve vrijheid maar toch wou hij “respectvol en met liefde voor mensen te werk gaan.”

GIRL

Dat respect weerspiegelt zich ook in de manier waarop hij het artistieke milieu schetst. Ja, er is sprake van fysiek labeur en het verleggen van grenzen. Lara moet haar grote voeten in kleine dansschoenen wurmen en haar tenen tot bloedens toe pijnigen. Die fysieke strijd is een metafoor voor haar inwendige strijd maar zonder dat Dhont zich achter een ontspoorde ‘romantische’ visie op kunst schaart. Geen spoor dus van de misvatting dat kunst synoniem moet zijn voor lijden en dat misbruik verward kan worden met het verleggen van (artistieke) grenzen. Het is Lara die haar lichaam op de proef stelt en in zichzelf haar identiteit moet vinden. Girl geeft haar het respect dat ze verdient. Diepe buiging voor Lukas Dhont.

IVO DE KOCK

(Artikel verschenen in Filmmagie, n° 688, oktober 2018)

GENRE drama

REGIE Lukas Dhont

SCENARIO Lukas Dhont & Angelo Tijssens

FOTOGRAFIE Frank van den Eeden

MONTAGE Alain Dessauvage

MUZIEK Valentin Hadjaj

CAST Victor Polster, Arieh Worthalter, Oliver Bodart, Katelijne Damen, Tijmen Govaerts, Valentijn Dhaenens, Magali Elali

PRODUCTIE B – 2018 – 109’

DISTRIBUTIE Lumière

RELEASE 17 oktober 2018

GIRL