Asghar Farhadi’s Le Passé: Het gewicht van het verleden remt ons af

LE PASSE

“Ik heb mezelf beloofd om altijd dezelfde cineast te blijven,” zei de Iraanse regisseur-scenarist Asghar Farhadi in Cannes, “wat ook het land of de context moge zijn waarin ik draai.” Het ‘Franse’ Le Passé draagt overduidelijk zijn signatuur. De filmmaker van Beautiful City, About Elly en A Separation blijft een verhalenverteller en een acteursregisseur die complexiteit puurt uit banale feiten en gewone personages.

LE PASSE

Le Passé opent symbolisch met het dovemansgesprek tussen de door een glasraam in de aankomsthal van de Parijse luchthaven gescheiden Ahmad en Marie. Hij keert voor het eerst sedert jaren naar Frankrijk terug om de scheiding met haar definitief te regelen. Lichaamstaal en woorden maken tijdens de autorit naar Maries banlieue huis duidelijk dat ‘iets’ hen scheidt én samenbrengt.

Dat iets ligt in een verleden dat nooit voorbij is. Al snel ontdekt Ahmad ook spanning in Maries heden; in haar explosieve relatie met haar oudste dochter en de moeilijke relatie met de zoon van haar nieuwe vriend Samir. Een man wiens vrouw in comateuze toestand gehospitaliseerd werd na een zelfmoordpoging. Als betrokken buitenstaander (hij is niet de vader van Maries dochters maar voedde hen wel mee op) tracht Ahmad conflicten te ontrafelen en spanningen te ontmijnen door realiteit en verzinsel te scheiden.

LE PASSE

Traditioneel bouwt Farhadi met veel oog voor detail en nuance aan een gelaagd verhaal dat stelselmatig nieuwe aspecten van de persoonlijkheid van elke protagonist blootlegt. Daarbij komen ook de emoties aan de oppervlakte: verdriet, schuldgevoel, liefde, angst, jaloezie en woede. Als bewonderaar van Jean Renoir onderstreept Farhadi andermaal dat de waarheid op het vlak van relaties (of het nu liefdes-, gezins- of vriendschaprelaties zijn) meervoudig is. Iedereen heeft zijn redenen en zowel mensen als filmpersonages mogen niet snel beoordeeld worden.

Maar ook: onbegrip en misverstanden kunnen tragische gevolgen hebben. Zo blijkt een simpele mail gezorgd te hebben voor een dramatische kettingreactie. Farhadi serveert ook deze keer intense emoties en verpletterende tragiek op onderkoelde, intellectuele en lichtjes didactische wijze maar zijn empathie creëert ook warme tederheid. Terwijl zijn aan Pialat en de broers Dardenne herinnerend brutaal naturalisme voor authenticiteit zorgt. De Iraanse cineast maakt nadrukkelijk multiculturele cinema.

LE PASSE

Le Passé is een universele film die de kracht van verscheidenheid en complexiteit onderstreept en aantoont dat mensen overal ter wereld op emotioneel en affectief vlak op elkaar lijken. Het enige onderscheid is de manier waarop ze hun emoties uitdrukken. Daar begint ook het dovemansgesprek tussen Marie, Ahmad en Samir. Ze bekijken elkaars reacties via de eigen bril, wat zorgt voor misverstanden. “De Iraanse of Franse cultuur hebben geen invloed op het verhaal,” zegt Farhadi, “de personages worden niet bepaald door hun nationaliteit. Het enige verschil is dat de Iraniër zich op een meer ambigue wijze uitdrukt terwijl de Fransman de zaken direct stelt.”

Veel bepalender is het gewicht van het verleden. De complexe gebeurtenissen die zorgen voor spanningen liggen, zoals de filmtitel aangeeft, in “le passé”. Een verleden dat voor Farhadi even virtueel is als de toekomst: “Het enige wat bestaat is de herinnering; wat ons, gefilterd door onze emoties, subjectief bijblijft van het verleden. Waardoor de waarheid nog complexer en waziger wordt.”

LE PASSE

Het bijzondere aan Farhadi’s cinema is dat niet alleen de personages en het verhaal opgevat zijn als Russische popjes maar dat de film zelf complexer is dan hij oogt. In het humaan drama schuilt ook een kritiek op modernisme (globalisering, over-communicatie) dat de mens uit evenwicht brengt. “Een van de definities van modernisme zou moeten zijn het vermogen zich los te maken van het verleden om vooruit te gaan,” aldus Farhadi, “maar het gewicht van het verleden remt ons af.”

IVO DE KOCK

(Artikel verschenen in FILMMAGIE, n° 636, juli-augustus 2013)

GENRE Drama

REGIE Asghar Farhadi

SCENARIO Asghar Farhadi & Massoumeh Lahidji

FOTOGRAFIE Mahmoud Kalari

MUZIEK Evgueni & Youli Galperine

CAST Bérénice Bejo (Marie), Tahar Rahim (Samir), Alif Mosaffa (Ahmad), Pauline Burlet (Lucie), Elyes Aguis (Fouad)

PRODUCTIE F- lT- 2013 – 130′

DISTRIBUTIE Cinéart

LE PASSE