Arnaud Desplechins Jimmy P.: Topografie van een zieke ziel

JIMMY P.

“Het is vreemd om te leven in een land waar mensen kampen met een zieke ziel,” zegt een als geestesziek gecatalogeerde Amerikaanse indiaan tegen zijn Franse psycho-analyst in Jimmy P., de eerste Amerikaanse film van de Franse auteur Arnaud Desplechin. De regisseur van ‘Esther Kahn’, ‘Rois et reine’ en ‘Un conte de Noël’ tekent voor een subtiele en sierlijke Freudiaanse studie van pijn, verlies en genezing tegen een achtergrond van verdringing en onderdrukking. Met Benicio Del Toro en Mathieu Amalric als outsiders die de Amerikaanse ziel in kaart brengen.

JIMMY P.

Westernfan Arnaud Desplechin opent zijn eerste Amerikaanse film met beelden van native Americans (Blackfoot indianen) in de wijdse Amerikaanse plains, het archetypische westernlandschap dat regisseurs genaamd Sam (Fuller en Peckinpah) gebruikten om de malaise van de nieuwe wereld in kaart te brengen. De natuur maakt deel uit van een metafoor bij een cineast die ook in een Engelstalig drama zijn Franse roots trouw blijft. Met name zijn voorliefde voor anti-naturalistische en theatrale films waarin taal de sleutel is die toegang biedt tot de belaste geest van fragiele zielen.

De onrust die de rode draad vormt door Desplechins oeuvre, van de thriller La Sentinelle tot het familiaal psychodrama Un conte de Noël, vormt ook de onderstroom van Jimmy P., een Freudiaanse studie waarin twee outsiders elkaar vinden (lees: elkaar doorgronden en helpen). Het ene verhaal verbergt het andere: de ontmoeting tussen de dokter en zijn patient brengt ook de disfunctionele manier waarop een samenleving jarenlang omging met de oorspronkelijke bevolking in beeld. Achter de ene onderdrukking (verdringing van gevoelens van schuld en verlies) schuilt de andere onderdrukking (verbanning van mensen die ‘anders’ zijn). Zieken en ziektes zijn niet wat ze lijken.

JIMMY P.

Jimmy P. is gebaseerd op ‘Jimmy P., psychothérapie d’un Indien des plaines’ van de Franse psychotherapeut Georges Devereux en vertelt het verhaal van twee ballingen, een Joods-Roemeense analist uit New York en een Blackfoot indiaan uit Montana die na een reis dwars door Amerika elkaar ontmoeten in een psychiatrische kliniek ergens in Kansas. Jimmy blijkt na WOII beschadigd teruggekeerd van het front. Zijn hoofdpijn, tijdelijke blindheid en catatonische episodes worden aanvankelijk gezien als symptomen van hersenbeschadiging of schizofrenie. Maar de twee voor het establishment ‘hopeloze gevallen’ vinden elkaar. Als overlevenden van twee historische genocides (in de Oude en de Nieuwe Wereld) zijn ze empathisch genoeg om lijden, onderdrukking en vervreemding te zien. En om elkaar te inspireren om (opnieuw) sociale wezens te worden voor wie emoties geen ziekte zijn.

De krachttoer van Desplechin is dat hij een drama gestoeld op de gesprekken van twee individuën levendig, gelaagd en boeiend weet te houden. Hij slaagt erin visuele equivalenten te vinden voor de klinische taal van Devereux terwijl Del Torro en Amalric ook communiceren via blikken, stiltes en gebaren. Hoe iets getoond wordt is even belangrijk als wat er getoond wordt, net zoals hoe iets gezegd (of verzwegen) wordt even belangrijk is als wat er gezegd (of verzwegen) wordt. Resultaat is een subtiele mix van humor en tragedie met complexe personages en een verhaal dat inzoomt op de menselijke psyche om uiteindelijk de zieke ziel van mensen te verbinden met hun samenleving.

JIMMY P.

Jimmy P. is ook het portret van een trieste, tragische held. Een reus met sombere ogen een klein hart, een fragiele macho die enkel vrouwen (zuster, moeder, dochter) in zijn leven kent en wanneer hij dronken in elkaar zakt alleen maar door een kleine, nietige zielsverwant rechtgeholpen kan worden. Deze ode aan de helende kracht van taal is ook een eerbetoon aan de genezende kracht van identificatie. Beide mannen trachten te ontsnappen aan aspecten uit hun verleden en herkennen die drang in elkaar. Hun relatie is therapeutisch, en cinema heeft ook dat vermogen. Voor Desplechin is film een cocktail van beelden en woorden die een malaise helpen uitzieken.

IVO DE KOCK

(Artikel verschenen in FILMMAGIE, n° 637, september 2013)

GENRE Drama

REGIE Arnaud Desplechin

SCENARIO Arnaud Desplechin, Kent Jones & Julie Peyr

FOTOGRAFIE Stéphane Fontaine

MUZIEK Howard Shore

CAST Benicio Del Toro (Jimmy Picard), Mathieu Amalric (Georges Devereux), Gina McKee (Madeleine), Larry Pine (Dr. Karl Menninger), Joseph Cross (Dr. Holt), Gary Farmer (Jack), Michelle Thrush (Gale Picard)

PRODUCTIE F – 2013 – 117’

JIMMY P.