Roger Michells My Cousin Rachel: Ambiguïteit, fake news en de male gaze begin 19de eeuw

jan 5, 2018   //   by Ivo De Kock   //   actueel, Algemeen, drama, dvd, film, genre, regisseur, thriller  //  No Comments

MY COUSIN RACHEL

Na Henry Kosters 1952-adaptatie met Richard Burton en Olivia de Havilland is Roger Michells My Cousin Rachel de tweede verfilming van Daphne du Maurier’s gelijknamige roman uit 1951. Het is een versie die eerder ambiguïteit dan spanning viseert – alles draait rond de schuld of onschuld van een ‘femme fatale’ – maar ondanks zijn mannelijk point-of-view toch interessante dingen zegt over de positie van de vrouw in het Engelse Zuidwesten begin 19de eeuw.

MY COUSIN RACHEL

“Ik hou van ambivalentie,” zegt regisseur-scenarist Roger Michell (Notting Hill, Changing Lanes, Venus, The Mother) in een bonusdocumentaire en hij opent My Cousin Rachel met twijfel. “Did she? Didn’t she? Who’s to blame?” fluistert een stem die even later blijkt toe te horen aan een (uiterst onbetrouwbare) verteller.

Zijn naam is Philip Ashley en deze wees, die opgroeide bij zijn volwassen neef Ambrose, vertelt een tragisch levensverhaal dat in het teken staat van verlies. Verlies van zijn ouders en later al even traumatiserend dat van zijn geliefde neef en surrogaatvader om af te stevenen op het tragisch verlies dat zijn verhaal (en de rol van alle protagonisten daarin) in vraag stelt. Of er tenminste toch sterke vraagtekens bij plaatst.

MY COUSIN RACHEL

Bij het hartbrekende verlies van Ambrose heeft Philip meteen een zondebok die de pijn in woede omzet. Rachel, de mysterieuze vrouw waarmee Ambrose trouwde in Firenze kort voor zijn fysieke aftakeling en dood, zou schuldig zijn aan moord. In brieven riep Ambrose immers om hulp (“mijn kwelgeest”), al doet een Italiaanse arts dit af als paranoïde hallucinaties. Philip zweert wraak maar wanneer de weduwe in Engeland opduikt blijkt ze best aardig en niet belust op het fortuin van Ambrose en diens erfgenaam Philip. Of toch wel? Gebruikt ze haar sensualiteit om de onervaren jongeman te betoveren? En wil ze ook hem vergiftigen met zelfgebrouwen tisanes (kruidenthee)?

Dat My Cousin Rachel een film is over perceptie en interpretatie benadrukt Michell door binnen een shot de scherpte te veranderen wanneer hij switcht tussen personages Een focus pull die via veranderend perspectief dubbelzinnigheid en kunstmatigheid uitdrukt. In die zin draait deze historische film rond actuele bekommernissen zoals het onderscheid tussen feiten en nepnieuws, het verschil tussen waarheid en post-waarheid. Als kijker worden we verplicht keuzes te maken. Wiens waarheid verkiezen we? Die van Philip? Die van Rachel? Die van de advocaat en zijn dochter Louise? Of die van de notaris? Was Rachel onschuldig of schuldig? En wat betekent dat?

MY COUSIN RACHEL

De ambiguïteit en onzekerheid van dit verhaal zijn verankerd in het oeuvre van Daphne du Maurier (1907-1989), de romanschrijfster die Alfred Hitchcock toeliet om in Jamaica Inn, Rebecca en The Birds te spelen met de contrast tussen een schijnbaar vredige locatie en het gevaar dat onder de oppervlakte loert en snel zowel een unheimlich gevoel als dreigend gevaar creëert. Michell is natuurlijk geen Hitchcock en My Cousin Rachel is dan ook verre van beklemmend, onbehaaglijk, griezelig en onheilspellend. Als thriller werkt de film niet echt (of toch onvoldoende).

Het belang van My Cousin Rachel ligt elders. In de roman toont Du Maurier zich vooral gefascineerd door de incestueuze relatie tussen de drie protagonisten, de drie ‘cousins‘. Een fascinatie verbonden met haar eigen seksualiteit. Maar ook de Engelse klassenmaatschappij anno 1830 en het parasitaire karakter van de hogere burgerij (“living in a world of fantasy which bears no relation to anything in heaven or on earth” schreef ze in ‘The Parasites’) wordt aangekaart.

MY COUSIN RACHEL

Dit element benadrukt Michell en door daarbij het mannelijke narcisme en seksisme uit te vergroten legt hij een link naar de #metoo actualiteit. Philip is een narcistische hedonist voor wie vrouwen een mysterie zijn en de relatie man-vrouw enkel in termen van geweld en uitbuiting gezien wordt (waarbij hij zich gewillig in de rol van slachtoffer cast, ook al is hij door zijn status en geslacht eigenlijk de onderdrukker). De Ashley estate is een mannenenclave waar vrouwen net als kunst en cultuur (“I didn’t like books. I didn’t like cities. I didn’t like clever talk” bekent Philip) geweerd werden. Overbodig waren. Maar ook gehaat en gevreesd. Het is die spanning die de mannelijke paranoia, angst en wrevel voeden.

Philips fatale ontsporing is uiteindelijk een mix van factoren: de pijnlijke onervarenheid van de in isolement levende jongeman (de coming-of-age van een wees), het boosaardige seksisme van de burgerlijke mannenclub (voor wie niet-onderdanige vrouwen femme fatales zijn) en het complete onvermogen van macho’s om zich in te leven vrouwen (waardoor emoties bedreigend en seksualiteit gevaarlijk wordt).

MY COUSIN RACHEL

Roger Michell laat het verhaal vertellen door een naïeve, zwakke en niet al te slimme man maar geeft duidelijk aan dat diens fictie ver af staat van de waarheid en de realiteit. Vrouwen zoals Rachel en Louise vertolken in die werkelijkheid een figurantenrol maar Michell wijst op hun groeiende macht en sterkte. Rachel is een krachtige en rebelse vrouw – die nadrukkelijk de male gaze afwijst – terwijl Louise – die de stap van getuige naar deelneemster zet – een doelgerichte doorzetter is.

MY COUSIN RACHEL

De vrouw is het morele centrum van My Cousin Rachel ook al wordt in een repressieve en seksistische mannenwereld de vrouwelijke blik nog niet getolereerd. Waardoor Rachel eindigt als een tragische heldin en Louise als een cynische heldin. De film eindigt met een nieuw samengesteld gezin (man, vrouw en kind in de koets), een melancholische verteller en nieuwe vragen. Wie houdt wie gevangen? Hoe relatief zijn triomf en berusting? Waar eindigt de werkelijkheid en waar begint de fantasie? My Cousin Rachel is Michells beste film sinds Venus.

IVO DE KOCK

MY COUSIN RACHEL: Roger Michell, UK-USA 2017, 106′; met Rachel Weisz, Sam Claflin, Holliday Grainger, Ian Glenn; FILM: *** / EXTRA’S: *** (audiocommentaar, verwijderde scènes, documentaires); dis. Fox.

MY COUSIN RACHEL

Leave a comment