Doug Limans The Wall: Een sniper-drama tussen twee vuren

THE WALL

Doug Liman, specialist van de ‘high concept‘ actiefilm, condenseert in The Wall de Irakoorlog tot een fysieke en mentale confrontatie tussen twee soldaten. Dat levert een efficiënt geserveerde portie suspense en drama op maar ook een omstreden filmeinde.

THE WALL

De kracht van eenvoud. Dat illustreert Doug Liman (° 1965) met The Wall, een sniper-drama waar alles letterlijk draait om het duel in een afgelegen woestijnlocatie tussen twee militairen (een Amerikaans soldaat en een Irakese sluipschutter) gescheiden door een bescheiden muur van steen en aarde. Zijn uitgepuurde, gestripte actiethriller creëert spanning en intensiteit op heel eenvoudige en bijzonder efficiënte wijze.

Het is niet Limans eerste kinetisch oogsnoepje dat vakkundig een ‘high concept’ in de verf zette. Er was de opgejaagde man op zoek naar zijn geheugen (The Bourne Identity), het koppel dat ontdekt dat ze beiden huurmoordenaars zijn die elkaar op de hitlist hebben staan (Mr. & Mrs. Smith), de tiener met teleportatie krachten die verwikkeld geraakt in een overlevingsstrijd (Jumper), de CIA-agente die in gevaar komt wanneer haar kritische journalist-echtgenoot geviseerd wordt (Fair Game) en de zelfverklaarde pacifistische militair die bij het bekampen van aliens steeds opnieuw dezelfde dag en strijd beleeft (Edge of Tomorrow).

THE WALL

The Wall opent met twee Amerikaanse militairen die, enkele dagen na het officiële einde van de oorlog in Irak, tijdens een verkenningsmissie een met lijken bezaaide werf midden in de woestijn ontdekken. Wanneer ze na lange observatie geen vijand kunnen ontwaren gaan ze de locatie nader inspecteren. Daarbij worden ze onder vuur genomen door een sluipschutter. Een soldaat wordt zwaar getroffen en blijft roerloos in het zand liggen, een andere kan zich in extremis achter een muur van een ruïne verschuilen. Terwijl zijn belager vermoedelijk in een berg afval verborgen zit.

Het is het begin van een kat en muis spel tussen de tegenstrevers die praten via een radio maar vooral loeren op een kans de ander uit te schakelen. De buiten beeld blijvende sluipschutter – The Wall neemt letterlijk een Amerikaans point-of-view in – is gebaseerd op de legendarische Iraakse sluipschutter Juba (die ook in American Sniper wordt opgevoerd) maar Liman wil geen realistisch oorlogsdrama maken. Wel een universeel verhaal over de duurzaamheid van de menselijke geest en de overlevingsstrategieën van gewone mensen in buitengewone omstandigheden.

THE WALL

Daar waar Fair Game een kritische politieke onderstroom had en Edge of Tomorrow vragen stelde over de relatie tussen macht en geschiedschrijving, blijft The Wall uit het politieke vaarwater. Enkel wanneer de Amerikaan stelt dat zijn land tussenkwam in Irak om de economie en het onderwijs te herstellen wijst zijn belager erop dat de interventie net het tegenovergestelde effect had (“jij bent de terrorist”). Confronterend maar oorzaken, gevolgen, structuren, mechanismen en belangen blijven netjes buiten beeld. Het blijft bij een symbolische barrière (de muur zorgt voor fysieke maar ook morele afscheiding en bescherming) en een allegorische marteling (de standoff heeft een mentale en fysieke impact).

Ondanks het beperkt aantal personages, de eenheid van plaats en tijd, de eenvoudige situatie en het rechtlijnige verhaal werkt The Wall wel. Liman slaagt erin het tempo en de spanning te bewaren, de actie intens en spectaculair te maken en de protagonisten uit te diepen. Al valt ook hier het Amerikaanse standpunt op: kennis van Edgar Allan Poe en Robert Frost moet illustreren dat de onzichtbare vijand gecultiveerd is. Gelukkig doorprikt de vlot ‘bro‘ en ‘fuck‘ bekkende Irakees met zijn imitatie-Engels de blindheid en het Amerika-centrisme van een opponent die duidelijk een ‘vreemdeling in een vreemd land’ is.

THE WALL

Ruim 85 minuten lang laat The Wall zich bekijken als een onderhoudende en sympathieke ‘kleine’ film (deze productie van Amazon Studios is geen blockbuster maar een met beperkt budget gedraaide film), een strijd tussen twee opponenten die nu eens verwisselbaar lijken en dan weer de incarnatie van twee onverzoenbare wereldvisies.

Maar door te kiezen voor een ‘verrassend slot’ zorgt Liman zelf voor een fatale breuk. Die finale twist herleidt de voorafgaande strijd immers tot spielerei en dit oorlogsdrama tot een goedkope variant van een horrorfilm. Een schokkend of verrassend einde hoeft uiteraard geen negatief effect te hebben. Denk maar aan Citizen Kane (“Rosebud”), Chinatown (“Forget it, Jake, it’s Chinatown”), Seven (“What’s in the box?”) en There will be blood (“I’m finished”) waar het slot dramatisch verankerd zit in de film.

THE WALL

Alleen is het explosieve einde van The Wall meer het “Verbal Kint is Keyser Söze” slot van The Usual Suspects. Een scenario trucje dat aangeeft hoezeer de filmmakers zich slimmer achten dan de kijkers. Het ondertussen van hun sokkel getuimelde duo Bryan Singer-Kevin Spacey kreeg van veel filmliefhebbers het etiket ‘briljant’ omwille van hun geslaagde (maar nogal gemakkelijke) manipulatie terwijl arrogant en respectloos eerder op hun plaats waren. Ook in The Wall is de finale verrassing eerder gratuit en niet echt verankerd en het voorafgaande drama.

Het past wel in (het niet met somberheid te verwarren) cynisme waarmee Liman zijn films wel eens durft afsluiten. Daarom is het niet verwonderlijk dat hij dit slot totaal zelf bedacht heeft, zonder medewerking van scenarist Dwain Worrell. “Ik heb het einde zes maanden na de draaiperiode opnieuw opgenomen,” aldus Liman, “toen een vriend me aanraadde het slot te veranderen heb ik dat ook radicaal gedaan. Toen Worrell The Wall voor het eerst zag was het ook nieuw voor hem. De film was al goed maar dit heeft hem beter gemaakt.”

THE WALL

Slechter lijkt ons en dat is jammer want verder is The Wall eigenlijk een best aardige film. Met een sterke Aaron Taylor-Johnson in de hoofdrol. Alleen moet deze vakman leren dat echte auteurs de toeschouwer respecteren en filmische keuzes maken in functie van het verhaal dat ze vertellen en niet het imago dat ze zelf nastreven.

IVO DE KOCK

THE WALL: Doug Liman, USA 2017, 88′; met Aaron Taylor-Johnson, John Cena; FILM: *** / EXTRA’S: 0; dis. The Searchers.

THE WALL