Silvio Soldini’s Il Colore Nascosto delle Cose: Bij een film over blindheid past reflectie over kijken
IL COLORE NASCOSTO DELLE COSE
Twee documentaires die hij draaide over blinden inspireerden de Italiaanse filmmaker Silvio Soldini en dat merk je aan de trefzekere en authentieke wijze waarop hij in de romantische komedie Il Colore Nascosto delle Cose twee mensen en werelden laat botsen.
SILVIO SOLDINI
Volgens semioloog Roland Barthes connoteerde een advertentie voor Panzani-deegwaren ‘Italiaansheid’ via linguïstische en visuele tekens. Met connoteren bedoelde hij dat er behalve de direct informatieve boodschap een tweede, onuitgesproken idee in de afbeelding besloten ligt, die de nietsvermoedende potentiële consument bijna onbewust tot zich neemt. Ook Il Colore Nascosto delle Cose voelt Italiaans aan. Dat is een kwestie van tekens en toon. Van rekwisieten, gebaren, licht, tempo en taal.
IL COLORE NASCOSTO DELLE COSE
Alleen ziet Silvio Soldini (° 1958) het anders. “Het verhaal speelt in Italië en de personages zijn Italiaans maar het thema is universeel en de film internationaal,” zei de regisseur tijdens Film Fest Gent, “ik heb telkens problemen gehad met de Italiaanse traditie. Doorgaans worden mijn films in eigen land als te internationaal en te weinig Italiaans omschreven. Dat kreeg ik te horen bij Pane e tulipani (2000), Giorni e nuvole (2007) én Cosa vogli di più (2010). Als Milanees met Zwitserse roots ervaart men mij als on-Italiaans.” Soldini voelt zich “meer verwant met Europese films dan met Italiaanse cinema”, al is hij fan van Antonioni.
IL COLORE NASCOSTO DELLE COSE
Dat vertaalt zich niet in Soldini’s werk want al kan je Il Colore Nascosto delle Cose omschrijven als een existentiële romantische komedie, de toon is eerder luchtig dan somber. Ook al leidt de ontmoeting van een blinde vrouw tot een identiteitscrisis bij een schijnbaar zorgeloze macho. Teo is een zelfzekere, overspelige reclameman die uit evenwicht geraakt wanneer hij de blinde Emma ontmoet en daarbij stuit op echte, verwarrende emoties.
SILVIO SOLDINO
Soldini’s fascinatie voor het onderwerp ontstond toen hij kennismaakte met een blinde fysiotherapeut en “een wereld ontdekte die me vreemd was en waarover ik in stereotypen dacht. Mijn idee van wat een blinde is en doet bleek niet overeen te stemmen met de realiteit. Dat prikkelde me om andere blinden te leren kennen en een documentaire te draaien over tien blinden: Per altri occhi (2013).” Gevolgd door Un albero indiano (2014), een documentaire over de blinde beeldhouwer Felice Tagliaferri,
IL COLORE NASCOSTO DELLE COSE
Met de verworven kennis besloot Soldini de stap naar fictie te zetten. Volgens hem zijn “de meeste films over blinden overdreven dramatisch.” Daarom zette Soldini in op realisme en humor. Dankzij het advies van zijn blinde vrienden “komt het verhaal uit het echte leven”, bieden details inzicht “in hoe blinden hun leefwereld organiseren” en worden stereotypen vermeden. De valkuil sentimentalisme omzeilt Soldini via humor en het weren van pathos.
“Het was de bedoeling om twee personages te tonen die op het eerste gezicht heel ver van elkaar staan,” zegt Soldini, “de ene is blind en de andere werkt met beelden, met de schijn van dingen. Zij leeft aan een trager ritme en neemt meer tijd om dingen te smaken en aan te voelen. Ze gaat naar de essentie van de dingen terwijl hij in een hectische, snelle wereld leeft en vastzit in oppervlakkigheid.” Kunnen zien verleidt ons volgens Soldini om sneller te oordelen. Hij maakte geen politieke film maar een die “iets zegt over de actualiteit.”
IL COLORE NASCOSTO DELLE COSE
Teo staat voor een bekrompen samenleving, “door via Emma een heel nieuwe wereld te ontdekken gaat hij beseffen dat het anders kan. Dat het anders moet. Wat mij boeit zijn dingen die ons doen veranderen. Eigenlijk opent de mannelijke protagonist uiteindelijk zijn ogen door een blinde vrouw tegen te komen.” Die openheid en empathie stuit “in de conformistische hedendaagse samenleving op veel tegenkanting. Er is immers eerder een tendens naar afsluiten, vijandigheid, naar het oprichten van muren en het verstevigen van grenzen dan naar het organiseren en promoten van een ontmoeting met de ander.”
Daarom vond Soldini dit ‘verandering door kennis’ verhaal zo relevant: “Doordat we angst hebben voor wat ons scheidt worden we blind voor de zaken die we gemeenschappelijk hebben, die we delen. Dankzij Emma maakt Teo kennis met een andere wereld en alternatieve ervaringen. Toch ontdekt hij dat ze in de grond niet zo anders is. Emma is immers ook een mens met gevoelens, verlangens, dromen en herinneringen. Ze mag niet herleid worden tot een ‘geval’. Wat ook met vluchtelingen dreigt te gebeuren. Ook daar moeten we onze blik op ‘de ander’ menselijker maken zodat we ons niet langer onmenselijk gedragen.”
IL COLORE NASCOSTO DELLE COSE
De twee donkere kamer bezoeken in de film zijn dan ook heel symbolisch. “Teo’s finale geste is heel belangrijk,” stelt Soldini, “hij werpt zich in zijn donkerheid, zijn onwetendheid. Hij volgt Emma in haar wereld. In het begin van de film ontmoet hij Emma ook in het donker maar hij leeft dan nog in zijn eigen wereld. Wanneer de afstand tussen hen verdwijnt kan hij ook echt in haar wereld binnen treden.”
Soldini stelt niet enkel de blik van zijn mannelijke protagonist op de proef. Door het 4:3 beeldformaat af te wisselen met een 16/1 formaat houdt hij ook de kijker bij de les.“ Samen met DOP Matteo Cocco besloot ik om twee realiteiten te evoceren,” benadrukt Soldini, “die van Teo en die van Emma. Vanuit zijn standpunt verbreden het traditionele formaat en een anamorfische lens de ruimte en zien we de wereld zoals we die zelf zien.
IL COLORE NASCOSTO DELLE COSE
Vanuit haar standpunt kijken we naar een minder vertrouwde wereld. Het beeld is vager en via het claustrofobische beeldformaat kruipen we dichter bij haar.” Een visuele manier om ons onder te dompelen in de emoties van ‘de ander’. Zoals Soldini aangeeft, “bij een film over blindheid en blinden past reflectie over kijken in de filmstijl.” Zijn mise-en-scène is vooral functioneel maar hier zie je de hand van de (Italiaanse) auteur.
IVO DE KOCK
(Artikel verschenen in DE FILMKRANT, december 2017)
Il Colore Nascosto delle Cose *** / ITALIË-FRANKRIJK-CHILI, 2017 / REGIE SILVIO SOLDINI / MET VALERIA GOLINO, ADRIANO GIANINNI, ARIANNA SCOMMEGNA, ANNA FERZETTI, ANDREA PENNACCHI / 115 MINUTEN / DISTRIBUTIE CHERRY PICKERS / TE ZIEN VANAF 30 NOVEMBER
IL COLORE NASCOSTO DELLE COSE