Docudrama Howl: Allen Ginsberg inspireert de Beat Generation.
HOWL
“Volg je inwendig maanlicht, verberg de waanzin niet” schreef Allen Ginsberg (1926-1997). Het prettig gestoorde Howl duikt in de geest van de Beat dichter en brengt via het gelijknamige gedicht een tijdperk en een generatie tot leven. Maar ook mythische figuren en een conservatieve, repressieve samenleving.
HOWL
“I saw the best minds of my generation destroyed by madness, starving hysterical naked, dragging themselves through the negro streets at dawn looking for an angry fix, angel-headed hipsters burning for the ancient heavenly connection to the starry dynamo in the machinery of night“. Met pathos en bezieling leest James Franco in het docudrama van Oscarswinnaars Rob Epstein en Jeffrey Friedman (The Times of Harvey Milk) de wervelende openingszin van ‘Howl’, Allen Ginsbergs in 1955 geschreven en voorgedragen gedicht dat een generatie wakker schudde.
Franco is briljant en Howl een fascinerende kruising tussen een documentaire en een narratieve film aangevuld met animatiescènes waarmee Eric Drooker de thema’s en het verhaal van het populairste gedicht van de Beat Generation illustreert. Alles draait om dat gedicht. De cineasten trachten de ervaring van de eerste toehoorders in San Francisco (“a barrier had been broken, a human voice and body had been hurled against the harsh wall of America” aldus Beat dichter Michael McClure) te recreëren via Franco’s ritmische vertolking.
HOWL
Ze proberen ook de reactie van de gevestigde orde te evoceren via het proces dat Ginsberg kreeg aangesmeerd omwille van obsceniteit. En ze brengen inspiratiebronnen zoals Jack Kerouac en Neal Cassidy in beeld. Ginsberg schreef ongeremd “vanuit het hart” en Franco trekt evenzeer de kaart van de emoties – niet die van het realisme (de fysieke gelijkenis) – om hem te vertolken. Zijn Ginsbergr is stuntelig, kwetsbaar, gevoelig, gesloten en bezeten. Een vrije geest onder stoom.
Het artistiek gedurfde Howl vat perfect de intensiteit en de twijfels van Ginsberg bij het uitspuwen van deze poëtische schreeuw van woede en pijn. De cineasten benadrukken dat het literaire protest (tegen conformisme) gepaard gaat met vreugde (plezier van seksuele beleving). Maar genot was meteen ook provocatie. Met homoseksuele en non-conformistische protagonisten die “let themselves be fucked in the ass by saintly motorcyclists, and screamed with joy” shockeerde Ginsberg publiek en overheid.
HOWL
Epstein en Friedman wilden aanvankelijk een documentaire maken over het ontstaan van en de reacties op het gedicht dat van Ginsberg een internationale beroemdheid maakte. Al snel ontstond echter het idee om animatie te gebruiken als illustratie en gedramatiseerde scènes als duiding. Ze besloten om geen dialogen te verzinnen en alleen op schrift gestelde uitspraken te gebruiken. Wat resulteert in een mix van quasi stomme scènes (Kerouac, Cassidy, Ginsbergs geliefde Peter Orlovsky en zijn uitgever Lawrence Ferlinghetti spreken geen woord), literaire voice-overs, animatie en een hypnotisch voorbijrazend gedicht. Howl is een fascinerende hybride film, geen documentaire of fictiefilm maar een poëtisch docudrama.
Dat docudrama bevat biografische scènes over Ginsbergs vriendschap met Beats zoals ‘On the Road’-schrijver Jack Kerouac (tot wie hij zich fysiek aangetrokken voelde) en de legendarische Neal Cassidy (die model stond voor het hoofdpersonage van Kerouacs roman). Maar ook scènes die aangeven hoe moeilijk homoseksualiteit lag in de jaren 50, hoe weinig evident Ginsbergs coming out was en hoe vernieuwend zijn dichtkunst bleek. Daarnaast wordt ook duidelijk hoe belangrijk imago bleef voor de Beats en hoezeer zij hun eigen legende creëerden. De legende van avontuurlijke, creatieve geesten die zich vrij vochten.
HOWL
De Beat Generation zou de anti-Vietnambeweging en de hippies beïnvloeden maar kreeg tot hiertoe weinig aandacht van de filmwereld. De adaptatie van Kerouacs On the road (uiteindelijk niet door Coppola maar door Walter Salles) liet lang op zich wachten en de films over ‘de beats’ blijven zeldzaam. John Byrum draaide in 1980 de biopic Heart Beat, Janet Forman in 1987 de documentaire The Beat Generation: An American Dream.
Howl serveert geen les culturele geschiedenis maar benadrukt door het ritme en de muziek de nauwe band tussen Beat en jazz. De term ‘beat’ haalde Kerouac trouwens uit jazzkringen waar in de jaren 50 benadrukt werd dat jazz afgestemd was op de “beat of the heart”, de hartslag. Kerouacs spontane literatuur trachtte de spontaniteit van een Charlie Parker of Lester Young te benaderen. Zijn anti-conformisme kaderde dan weer in de Amerikaanse literaire traditie. Op formeel vlak was er de onafhankelijke traditie die begint bij Walt Whitman.
HOWL
Op inhoudelijk gebied waren er thema’s zoals de tegenstelling tussen stad en dorp, de afkeer van techniek, het belang van spiritualiteit en de voorliefde voor ’the road’. Voor Kerouac en Ginsberg was de georganiseerde samenleving de bron van alle kwaad en lag de oplossing in de mens zelf. Volgens hen had die maatschappij de mens opgezadeld met een verstikkend sociaal bewustzijn (social self). Het opzet van boeken zoals ‘On the road’ en gedichten zoals ‘Howl’ was bij te dragen aan het vervangen van dat sociaal bewustzijn door een in de cultuur geworteld oerbewustzijn (pre-social self).
Het ‘op weg’ zijn naar ‘het paradijs’ is een mentaal proces dat door geestesverruimende activiteiten moet gestimuleerd worden. Drugs maar vooral ook een literaire roes zoals ‘Howl’ die opwekte. De verdienste van Howl is dat het deze link niet in woorden maar wel in beelden legt. Epstein en Friedman maken een film zoals Ginsberg schreef: intens, koortsachtig, narcistisch en geestesverrijkend. Een duizelingwekkende trip voor wie zich wil laten meevoeren door taal: de woorden van Ginsberg en de beelden van Drooker.
IVO DE KOCK
(Artikel verschenen in FILMMAGIE, n° 617, september 2011)
HOWL: docudrama / reg. & sce. Rob Epstein & Jeffrey Friedman / fot. Edward Lachman / mon. Jake Pushinksy / muz. Carter Burwell / act. James Franco (Allen Ginsberg), Tod Rotondi (Jack Kerouac), Jon Prescott (Neal Cassidy), Aaron Tveit (Peter Orlovsky), Andrew Rogers (Laurence Ferlenghetti), John Hamm (Jake Ehrlich), Bob Baladan (Judge Clayton Horn) / pro. Rob Epstein, Jeffrey Friedman, Elizabeth Redleaff & Christine Walker / USA / 2010 / 90′ / dis. BFD
HOWL