James Franco’s John Steinbeck adaptatie In Dubious Battle: Woede, strijd, hoop

IN DUBIOUS BATTLE

James Franco is niet enkel alomtegenwoordig als acteur (Spider-Man, Milk, 127 Hours), zijn filmografie als regisseur oogt ondertussen best indrukwekkend. Franco’s passie voor Amerikaanse Zuiderse literatuur resulteerde al in verfilmingen van William Faulkner (As I Lay Dying, The Sound and the Fury), William Gay (The Long Home) en Cormac McCarthy (Child of God). Daar komt nu een uitstekende, door woede gedreven, adaptatie van John Steinbeck bij: In Dubious Battle.

IN DUBIOUS BATTLE – JAMES FRANCO

Met zijn keuze voor geëngageerde cinema en een verhaal waarin arbeidersstrijd centraal staat roeit James Franco (° 1978) tegen de stroom op. In Dubious Battle heeft epische kracht maar is geen entertainend blockbusterspektakel en past niet in de tendens om verzet te ridiculiseren of te criminaliseren. John Steinbecks in 1936 verschenen roman ‘In Dubious Battle’ is het eerste deel van zijn fameuze Dustbowl trilogie en focust op de Amerikaanse arbeidersklasse via thema’s als uitbuiting, mensenrechten, sociale ongelijkheid, discriminatie, onrecht, groepsgedrag, repressie en opoffering. De andere twee delen van de trilogie, Of Mice and Men en The Grapes of Wrath, zijn bekender en vaker verfilmd (Of Mice and Men zelfs als toneelstuk met … James Franco) maar dit nu voor het eerst geadapteerd werk mag er ook zijn.

IN DUBIOUS BATTLE

Het verhaal draait rond de vakbondsactivisten Mac en Jim die naar Californië trekken om te infiltreren in een groep appelplukkers die net van hun tirannieke baas, landeigenaar Bolton, te horen hebben gekregen dat ze een beloofde loonsverhoging kunnen vergeten. De terreur van de opzichters, de slechte werk- en leefomstandigheden en het misprijzend paternalisme waarmee ze behandeld worden doen het ongenoegen groeien.

“Gebruik alles” is het mantra van Mac en hij wekt vertrouwen door zonder medische ervaring een bevalling te begeleiden, prikkelt de arbeiders tijdens gesprekken en organiseert een ongeval waarbij een beenbreuk het dramatische lot van de loonslaven in de verf moet zetten. Wanneer een kameraad na een heftige speech wordt neergeschoten slaagt Mac erin een boer (Sam Shepard in een van zijn laatste rollen) te overtuigen de arbeiders te laten verblijven op zijn land. Van het daar opgetrokken tentenkamp organiseren ze een staking aangevoerd door de verkozen leider London.

IN DUBIOUS BATTLE

In de bittere en gewelddadige strijd die volgt vallen er slachtoffers. Veel slachtoffers. Mensen worden mishandeld en gedood, boerderijen platgebrand, een blokkade wordt opgezet terwijl honger en ziekte hun werk doen. Terwijl ook wraakacties van individuele stakers ontsporen en onschuldige slachtoffers opleveren. Uiteindelijk wordt de politie ingezet, een agitator in de val gelokt en biedt enkel een tragisch offer van de stakers enig hoopvol toekomstperspectief.

IN DUBIOUS BATTLE

Zoals steeds bij Steinbeck is de sociale strijd ook een morele strijd. De ‘goede’ leiders moeten tijdens het conflict ook vechten om hun ziel te bewaren en zich niet te laten meeslepen door polarisatie, escalatie en de ‘het doel heiligt de middelen’ aanpak van Mac. Deze opportunistische agitator schrikt niet terug van demagogie (“Hij was een radicaal omdat hij iedereen een eerlijke kans wou geven” zegt hij over een martelaar), manipulatie en leugens. Ook beschouwt Mac de slachtoffers van de strijd collateral damage, een spijtig maar noodzakelijk bijproduct van de rebellie. Met “Wanneer we blijven vechten krijgt het hele land dit te horen; dan kunnen we echt iets veranderen” pleit hij voor een symbolische (want futiele) last stand, een offer voor de toekomst. Maar gelouterd is hij uiteindelijk bereid om zelf een offer te brengen.

IN DUBIOUS BATTLE

Op die manier integreert de cynische en afstandelijke Mac zich (uit)eindelijk in de gemeenschap. Daarbij wordt hij een empathisch idealist zoals Jim. Iemand die beseft dat gerechtvaardigde woede hem verblind had. Een eerste wake up call kreeg hij wanneer de slachtoffer geworden altruïstische boer hem voorhoudt dat hij “nooit met de handen in de grond had gewroet, nooit iets had opgebouwd.” Waarop hij terecht reageert met “ik heb nooit de kans gekregen.” Wake up call twee volgt wanneer een vrouw de verantwoordelijkheid voor haar onstuimige wraakactie (waarbij een dodelijk slachtoffer valt) wil nemen. Wegkijken of op de achtergrond blijven kan niet. Er zijn immers dingen die belangrijker zijn dan zelfbehoud. “Hij gaf zijn leven voor een zaak die groter was dan hemzelf” besluit Jim.

IN DUBIOUS BATTLE

Er zit heel wat woede en frustratie in In Dubious Battle. Het onrecht, de brutaliteit, de overmacht en de onverschilligheid van de bazen en hun handlangers zijn schrijnend. Verzet en strijd worden daarbij even noodzakelijk als onvermijdelijk. Maar Franco benadrukt vooral ook de samenhorigheid, fragiliteit, warmte, vitaliteit, empathie; kortom, de menselijkheid van de stakende arbeiders. De woede is nooit bitter.

Daarnaast injecteert Franco ook hoop in In Dubious Battle. In het begin van de film reageert een oudere appelplukker op Jims enthousiasme met “Dat klinkt als hoop. Alleen jongeren hebben hoop. Ik heb het opgegeven.” Het terugvinden van die hoop is een missie die de arbeiders tijdens hun tragische strijd samenbrengt; het is ook Franco’s boodschap naar het (jong) filmpubliek toe.

IN DUBIOUS BATTLE

“Men denkt vaak dat mensen welvaart of macht willen maar dat is het niet,” zegt een commentaarstem aan het einde van In Dubious Battle, “mensen willen gewoon weten dat hun leven ertoe doet en dat zij er toe doen. Wat controle hebben over je eigen leven is waard om ervoor te vechten, wat het ook kost.” James Franco suggereert ook dat Steinbecks boek leidde tot de Wagner Act van 1937 (die vakbonden en het organiseren van arbeiders legaal maakte) en de Fair Labor Standards Act van 1938 (die minimumloon en vergoeding voor overwerk vastlegde).

IN DUBIOUS BATTLE

Dingen die in het hedendaagse Trumpiaanse Amerika weer onder vuur liggen. Met dit ontluisterend portret van het Amerikaans kapitalisme en zijn patriottistische en vigilante uitspattingen onderstreept Franco de noodzaak om de reactionaire krachten in Amerika te counteren. Tachtig jaar na datum is John Steinbeck voor James Franco nog altijd brandend actueel. “Het is gezond om films te maken die verstoren, verontrusten, dingen in vraag stellen en alternatieven tonen,” benadrukt Franco, “that’s what an artist should do.” En dat is wat de acteur-regisseur uitstekend doet.

IVO DE KOCK

IN DUBIOUS BATTLE: James Franco, USA 2016, 109′; met James Franco, Ed Harris, Sam Shepard, Zach Braff, Robert Duval; FILM: *** / EXTRA’S: 0; dis. Universal.

IN DUBIOUS BATTLE