Michael Manns Miami Vice: Een pure, visuele onderdompeling in een intense wereld
MIAMI VICE
Toen Michael Mann in de jaren 80 als producent zijn stempel drukte op Miami Vice, pastelkleurige “televisie gemaakt vanuit een filmische gevoeligheid”, nam NBC hem onder vuur omdat de politieserie “onaanvaardbaar donker” werd. Mann ging dromen van “een volwassen bioscoopversie”. Realistischer, explicieter (qua taal, seks en geweld) en intenser. Met behoud van de essentie: emoties! Eén van de laatste ‘auteurs’ actief in hartje Hollywood maakt van Miami Vice cinema voor het grote scherm.
MIAMI VICE
“De èchte Miami Vice. Dat wil ik dit keer brengen,” zegt Michael Mann, “een film waarin wordt onderzocht wat voor televisie onmogelijk was: de aantrekkingskracht en het gevaar van undercover-werk. Toen ik het pilot-script van Anthony Yerkovich las, wou ik er instinctief een speelfilm van maken. Maar de NBC-reeks stond al op stapel”. Miami Vice werd een hit, zong het 5 seizoenen uit (1 & 2 zijn uit op dvd: Universal, SERIE: **** / EXTRA’S: 0) en beïnvloedde zowel series als films.
MIAMI VICE
Vooral qua vormgeving was het vernieuwende televisie, met episodes die aanvoelden als films. De avonturen van de flashy geklede undercoveragenten Sonny Crockett en Ricardo Tubbs in een art deco Miami werden onder impuls van schrijver-producent Mann filmisch verteld. Als fan van “puur visuele cinema” legde Mann de nadruk op het gebruik van ruimte, licht en (pastel)kleuren. Het bleef niet bij die designer look. De camera zorgde namelijk voor een zijdelings perspectief dat tegelijk de personages en de voorbijflitsende omgeving in beeld bracht. Een gevoel van snelheid bezorgde de coole helden een dynamische uitstraling. Wat de uitdieping van de personages (via reacties en morele keuzes) boeiend hield.
MIAMI VICE
Bovendien werden televisieconventies doorbroken. Onder meer via narratief overbodige scènes (beelden van een voortglijdende auto in het landschap) en closeups van zwijgende personages (“film werd het slachtoffer van woorden” is het leidmotief van Mann). Maar ook door muziek (popsongs) los te koppelen van beeld en verhaal. De aandacht ging niet naar suspense maar wel naar de impact van de (misdaad)wereld op de agenten.
MIAMI VICE
Het valt daarbij op dat Mann niet geobsedeerd is door geweld. Ondanks behoorlijk spectaculaire shootouts. Mann maakt i.t.t. Tarantino geweld niet sexy. Geweld is niet opwindend, het is gewoon een fact of life. Met pijnlijke gevolgen. In Abel Ferrara’s aflevering ‘The Dutch Oven’ worstelt agente Trudy met schuldgevoelens na het doden van een gangster. In Miami Vice doorbreken agenten patsituaties door de realiteit van geweld te introduceren. Wanneer Sonny een granaat vasthoudt, stelt Rico “mensen gaan zeggen ‘mooi wandpapier, is het Jackson Pollock?’ Nee, het is José Yero die uiteenspatte op zijn muren”. En Gina maakt een nazi duidelijk dat, door de snelheid van de kogel, “je van je hoofd af dood zal zijn voor je lichaam het weet”.
MIAMI VICE
Miami Vice anno 2006 is een donkere film die het onder de oppervlakte schuilende gevaar visualiseert. Net zoals in Manns stedelijke thrillers Thief, Manhunter, Heat, The Insider en Collateral. Sfeerfilms die met hun realistische inslag (Mann startte als documentairemaker), uitvergrote dramatiek, bevreemdende beeldcomposities en geluidseffecten op dagdromen lijken. Waaruit de kijker ontwaakt na gewelduitbarstingen. Eén van de thema’s is de globalisering van misdaad. Waarbij niet alleen grenzen tussen landen en activiteiten (wapens, drugs, software,…) vervagen maar ook het onderscheid tussen racistische moordenaars, drugshandelaars en investeerders verdwijnt.
MIAMI VICE
Tijdens hun opdracht stuiten Sonny en Rico op de wantrouwige tussenpersoon José Yero, de mysterieuze witwasexperte Isabella en leden van de Aryan Brotherhood. De verwarring vergroot door de eigen undercoverstatus. Sonny en Ricco ontwikkelen niet alleen een “outlaw attitude”, de rol die ze spelen in hun eigen leven brengt hen in gevaar en beïnvloedt hun karakter. Bovendien geraken ze gedesoriënteerd. Rico waarschuwt Sonny met “there’s undercover and then there’s which way is up?”. Een verwarring versterkt in een informatietijdperk waar niet alleen media maar ook telecommunicatie en informatietechnologie voor controle zorgen.
MIAMI VICE
Camera’s, mobiele telefoons en computers worden gebruikt om informatie te verzamelen (een gaatje boren in een woonwagen geeft agente Gina inzicht in de positie van Trudy, de gegijzelde informatieanaliste en vriendin van Rico) en manipuleren. Informatie is macht. Door de realiteit vast te leggen en te bewerken vergiftigt men geesten. “Zie je dit, het is helemààl niet vrijblijvend” zegt José wanneer hij beelden van het dansende koppel Sonny-Isabella aan jaloerse gangsterbaas Montoya toont. Informatieverlies is gevaarlijk. “Er zijn te veel onbekenden” zeggen speurders na een lek.
Terwijl voorinformatie krachtsverhoudingen wijzigt. Undercoveragenten Crockett en Tubbs verzeilen in de anti-drugs-operatie omdat contraspionage het leven kostte aan twee federale agenten en het gezin van een informant. De rechercheurs zitten niet in ‘het systeem’ en zijn dus onbekend. Maar hun probleem is existentieel. “Onze valse identiteit en de realiteit maken deel uit van hetzelfde beeld”. Bovendien, “niemand gelooft niemand” na een foutgelopen deal.
MIAMI VICE
Identiteitsverlies en paranoia zorgen voor een vervreemde, gevaarlijke wereld. Een donker, grenzeloos universum waar personages ‘vrij’ bewegen en communiceren. Het art deco Miami van de reeks werd een anonieme stad met inwisselbare havens, stranden, straten en discotheken. Bevolkt door figuren die jongleren met “dead presidents” (geld) en “dope” (drugs), leven en dood. “Ik zal haar wegwerpen,” zegt José over Isabella tijdens de finale confrontatie, “haar hoofd op één plaats, haar benen op een andere”.
De apocalyptische shootout bevat behalve dergelijke statements ook hallucinante geweldexplosies die aangeven dat dit géén conflict tussen goed en kwaad is. We zien de desintegratie van een samenleving die na 9/11 doordrongen is van het fatalistische geloof dat willekeurige vernietiging onafwendbaar is en dood overal schuilt. Miami Vice is net zoals The Keep, The Last of the Mohicans, Heat en Collateral een ‘einde van de beschaving’-portret van mannen en vrouwen die in een spiritueel vacuüm overleven op emoties. Woede, frustratie, vriendschap, liefde.
MIAMI VICE
“Take it to the limit one more time”. Aangevuld met een beschermingsreflex. “Het kan me niet schelen hoezeer we die kerel willen vatten,” stelt luitenant Castillo, “maar met onze mensen nemen we geen risico, we schakelen éérst de sluipschutters uit”. Terwijl Sonny daarvoor alle risico’s nam door op irrationele wijze verliefd te worden op Isabella, de Oosters-Cubaanse vrouw die diep verankerd zit in het kartel dat Sonny en zijn partner (zonder dat zijn geliefde het beseft) moeten ontmantelen.
Miami Vice is een liefdesverhaal, een melodrama dat loopt van “ik zou je vinden” tot “niemand zal je volgen, ook ik niet” en “ons geluk raakte op, het was te mooi om te blijven duren”. De love story wèrkt omdat de acteurs overtuigen (Colin Farrell injecteert realisme én het gevoel op het randje te balanceren) en Mann verlangen en liefde sensueel in beeld brengt. Waardoor de film, net zoals Heat, een romantische neo-noir wordt over onmogelijke liefde. Van “we zijn een koppel nu” tot “wie ben jij?” (wanneer Isabella Sonny’s geheim ontdekt), via een amour fou trip naar Cuba.
MIAMI VICE
Michael Mann wordt vaak als een stilist omschreven. Een compliment dat klinkt als een verwijt. Alsof hij een formalist zou zijn. Niets is minder waar. Mann is een visueel filmmaker die geïnteresseerd is in mensen en daarom stijl verankert in de ziel van de film. Zijn stijl staat in dienst van de personages en de tijd waarin ze leven. Mann verzoent moderne vormgeving met klassieke relatieverhalen waarin de problematiek van het koppel centraal staat. In het door adolescentenfilms gedomineerde Hollywood roeit hij tegen de stroom op.
Maar op het vlak van mise-en-scène is Mann met de tijd mee. Waardoor hij botst met critici die syntaxis-schema’s aankleven die dateren uit de periode dat niet alleen de technische mogelijkheden beperkt waren maar ook het publiek nood had aan strikte ruimtelijke referenties. De transformatie van de werkmiddelen van cineasten én de kijkgewoontes leidde tot een omvorming van de syntaxis. Mann is zich daar bewust van en speelt met beweging, abstracte montage, brandpuntafstanden, licht en kleur.
MIAMI VICE
Zijn mise-en-scène is architecturaal, elk aspect van ruimte wordt bij scèneopbouw gebruikt. Lenzen en beweging geven vorm aan ruimte, montage brengt personages tot leven. High-definition digitale camera’s bieden beeldarchitect Mann ook de kans zoals een schilder te werken. Door hi-def kan hij beelden reeds op de set manipuleren. Tijdens de opnames van Miami Vice bepaalde Mann, precies zoals bij Collateral en sommige scènes van Ali, vooraf de kleuren en contrasten. De esthetiek stond echter in functie van de personages en hun leefwereld.
MIAMI VICE
Het perfectionisme van Mann is altijd functioneel, nooit een gril. Mann is een auteur, maar één die steevast aan het publiek denkt. Peter Bogdanovich merkt terecht op dat hedendaagse cineasten slechts ernstig of grappig zijn, nooit beide. Michael Mann is een uitzondering. Voor hem moet cinema artistiek én onderhoudend zijn. Miami Vice is een gestileerde film met verscheidene betekenisniveaus maar ook kauwgom voor de ogen. Een mirakel van mise-en-scène maar ook een wonderlijk liefdesverhaal.
IVO DE KOCK
(Artikel verschenen in FILMMAGIE, n° 566, september 2006)
MIAMI VICE: reg. & sce. Michael Mann / muz. John Murphy / fot. Dion Beebe / mon. William Goldenberg & Paul Rubell / act. Colin Farrell (Sonny Crockett), Jamie Fox (Ricardo Tubbs), Gong Li (Isabella), Naomie Harris (Trudy), Justin Theroux (Zito), Barry Shabaka Henley (Castillo), Luis Tosar (Montoya) / pro. Michael Mann & Pieter Jan Brugge / USA / 2006 / 134’ / dis. UIP