Denis Villeneuve’s Incendies: Louterende familiale tragedie van Griekse proporties

INCENDIES

Het verhaal van Incendies speelt zich af in een fictief Arabisch land, een metafoor voor alle landen in oorlog. De Frans-Canadese cineast Denis Villeneuve analyseert de conflicten in het Midden-Oosten via een familiale tragedie van Griekse proporties. Een episch drama vol strijd en lijden.

INCENDIES

“Met Xavier Dolan en Denis Villeneuve ontstond in Quebec een soort tussencinema,” aldus actrice Lubna Azabal, “het is een nieuw genre waar je geen etiket op kunt plakken. Het is een soort van ufo die opduikt en nieuw werk voorstelt dat buiten het normale circuit staat”. Beide jonge cineasten hebben een gevoel voor donkere romantiek maar Villeneuve neigt het meest naar gewelddadige, pijnlijke tragiek. Hij snijdt gevoelige en complexe onderwerpen aan maar doet dat heel subtiel.

In Polytechnique maken zwart-witbeelden en een anonieme massamoordenaar het drama minder opwindend sensationeel terwijl in Incendies het verhaal universeel wordt doordat het speelt in een naamloos land. Wat Villeneuve interesseert, is het tonen van (de gevolgen van) geweld dat mensen (vooral vrouwen) moeten ondergaan. In zijn adaptatie van een toneelstuk van Wajdi Mouawad gaat een tweeling (hij wijst alles af, zij worstelt met vragen) na de dood van hun moeder op zoek naar hun vader en broer maar vooral ook naar het levensverhaal dat achter haar verrassend testament schuilt.

INCENDIES

Nawal wordt fenomenaal vertolkt door Lubna Azabal (Exils, Paradise Now). De actrice kende de auteur niet maar ontdekte het stuk toen Villeneuve haar het script toezond. “Ik ben meteen het werk gaan kopen,” zegt Azabal, “het verhaal verraste me en bracht me van m’n stuk. Ik werd erdoor omvergeblazen, het was alsof ik een klap kreeg. Ik had nog nooit zoiets gezien of gelezen. En dat dan nog in de vorm van poëzie, tragisch, maar toch poëtisch. Het is de schoonheid van lijden”.

Ze wou absoluut Nawal spelen (“als actrice droom je van zo’n rol”), ontmoette de cineast maar bleef lang in het ongewisse. “Ik was door het dolle heen toen ik hoorde dat ik de rol kreeg,” aldus de actrice, “maar daarna ben ik overvallen door angst”. Er waren immers heel wat vraagtekens: “Hoe pak je het aan dat het personage geloofwaardig blijft? Het is een ingewikkeld personage, het is het levensverhaal van die vrouw. Ik vond het een riskante uitdaging”.

INCENDIES

Niet alleen over haar eigen acteerwerk stelde Azabal zich vragen: “Toen ik het stuk voor het eerst las, vroeg ik me af: hoe maak je daarvan een film? Denis heeft een echt meesterwerk gecreëerd, hij bewaarde de essentie van het werk maar tegelijk nam hij er ook afstand van. Met veel elegantie en discretie”. De grote uitdaging was een erg theatraal werk te vertalen naar levendige filmbeelden: “Je moest echt veel valkuilen vermijden waar je makkelijk in kon lopen. Dan besef je dat Denis Villeneuve een echte cineast is”.

Zelf was Azabal zich bewust van de historische context van het verhaal maar weigerde ze om zich met de politiek in te laten: “Ik wou het terugbrengen tot het personage, een vrouw die oorlog en geweld meemaakt, en dat is universeel: het beest in de mens. Soms heb je door dat geweld, door die vicieuze cirkel van woede, het gevoel dat de mens een bloeddorstig wild beest is. En dan is er die vrouw die de cirkel van geweld doorbreekt. Voor mij is Incendies  een prachtig vrouwenportret, een portret van alle vrouwen, want de film is echt universeel”.

INCENDIES

Nawal staat volgens haar voor alle vrouwen die in oorlogssituaties een dagelijkse strijd leveren: “Vrouwen hebben een buitengewoon overlevingsinstinct, ze hebben verantwoordelijkheden als moeder, vrouw en minnares; ze blijven alleen achter wanneer de man sterft in de oorlog, lopen gevaar op verkrachting,… Het heeft iets dierlijks, je wordt een leeuwin om als vrouw te overleven”. Het lot van de vrouw zegt iets over de toestand van de wereld. “Ik heb het gevoel dat geweld en woede alsmaar terugkeren,” aldus Azabal, “de mensheid lijdt aan permanent geheugenverlies. Daar gaat deze film over”.

IVO DE KOCK

(Artikel verschenen in Filmmagie,n° 620, december 2011)

INCENDIES; Denis Villeneuve; Can 2010; 120’; met Lubna Azabal, Mélissa Désormeaux-Poulin, Maxim Guadette; FILM: *** / EXTRA’S: *** (interview, documentaire); dis. Twin Pics

INCENDIES