Sofia Coppola’s Lost in Translation: Ver van huis vinden verloren zielen elkaar

jul 15, 2017   //   by Ivo De Kock   //   Algemeen, drama, film, genre, regisseur  //  No Comments

LOST IN TRANSLATION

Wanneer filmster-op-leeftijd Bob Harris (Bill Murray in de rol van zijn leven) in Lost in Translation wakker wordt in een limousine kijkt hij met vermoeide ogen naar het door licht en kleur gedomineerde droomdecor dat voorbijschuift. Zijn blik verraadt verbazing en nieuwsgierigheid maar ook vervreemding. Deze door jetlag getroffen Amerikaan vraagt zich niet alleen af waar hij zich bevindt (Tokio), hij stelt zich ook vragen over de zin van zijn leven en over zijn emotionele ontworteling.

Gestrand in een luxe-hotel, een getto voor Westerlingen, die Japan als een «vreemde» en on(be)grijpbare wereld zien, en lijdend onder slapeloosheid botst Bob tijdens zijn zwalptochten langs bars en zwembaden op de door haar werkverslaafde man aan haar lot overgelaten Charlotte. De man met de midlife-crisis blijkt gevoelig voor de ontwapenende charme van de jonge Amerikaanse die net zoals hij worstelt met slaaptekort, de onverschilligheid van een partner, existentiële wanhoop en ontworteling. De twee «lost souls» praten op een authentieke wijze en helpen elkaar om hun malaise aan te pakken.

LOST IN TRANSLATION

Hun relatie is een mix van begrip, steun, vriendschap en romantiek maar gelukkig is regisseur en scenariste Sofia Coppola een te subtiel verhalenverteller om het geheel in een richting te stuwen. Geen liefdesverhaal of seksueel avontuur dus, wél een pakkende film over eenzaamheid in de massa en de kracht van onverwachte vriendschappen. Deze dromerige prent eindigt passend met een mysterie. Wat Bob Charlotte toefluistert bij hun afscheid krijgen we niet te horen. De boodschap lijkt een bevestiging, maar waarvan mag de kijker zelf bepalen.

Lost in Translation is net zoals Coppola’s puike debuut The Virgin Suïcides een film over ongecommuniceerde frustraties en ontmoetingen die een leven bepalen. Met haar tweede film bereikt Sofia Coppola echter op visueel, auditief, inhoudelijk en narratief vlak de perfectie. Lost in Translation combineert het Amerikaanse gevoel voor komedie met Europese poëtische expressie én het Japanse vermogen om goedkopere, kleinere en betere versies te maken van Amerikaanse modellen.

LOST IN TRANSLATION

Dit kleine meesterwerk bewijst dat de independents de Amerikaanse cinema kunnen redden en bevestigt het uitzonderlijke talent van Sofia Coppola. Een talent dat nochtans vaak in vraag is gesteld. Sofia werd met de grond gelijkgemaakt voor haar vertolking in het door haar vader geregisseerde The Godfather 3 en de aanwezigheid van de Coppola-clan in de generiek van The Virgin Suïcides leek sommigen ook verdacht.

Feit is dat de met de clip- en filmmaker Spike Jonze gehuwde Sofia net zoals de andere Coppola’s veel belang hecht aan een filmfamilie. Behalve het netwerk van haar vader (Fred Roos, Julie Costanzo) doet ze dan ook altijd een beroep op een vaste groep vrienden (Wes Anderson, Brian Reitzell, Zoe Cassavetes) en familieleden (broer Roman, zelf regisseur van het bizarre C.Q., leidde de tweede ploeg). Voor Coppola is het een manier om toegang te krijgen tot het creatieve talent dat haar kan helpen om haar visie in beeld en geluid te vertalen.

LOST IN TRANSLATION

Om trouw te kunnen blijven aan die visie verkiest ze ook haar films onafhankelijk te produceren. Wat vergemakkelijkt wordt doordat ze vanwege het succes van haar kledingbedrijf Milk Fed geen geld moet verdienen door het maken van films. Het budget van Lost in Translation was klein maar niet minuscuul (zo’n 3 miljoen dollar voor 27 opnamedagen), waardoor ze om esthetische redenen kon opteren voor pellicule i.p.v. digitale video. «Ik wou de film een romantische textuur geven, alsof het ging om een herinnering», zei Coppola, «met onze hooggevoelige pellicule konden we overal gaan en draaien zonder bij te lichten. Voor mij heeft pellicule iets nostalgisch; via film en foto’s bewaar ik mijn herinneringen. Pellicule creëert immers een zekere afstand, video is meer het medium van het heden».

Twee films is uiteraard een beperkt oeuvre maar toch is het duidelijk dat Coppola nooit kiest voor eenduidige verklaringen of oplossingen. The Virgin Suïcides eindigt niet met een kant-en-klare reden voor de zelfmoorden en de problemen van het in crisis verkerende duo zijn aan het slot van Lost in Translation niet opgelost. Logisch, want beide films gaan over communicatiestoornissen en onbegrip. In Lost in Translation duiken er heel wat obstakels tussen mensen op. Een tolk vertaalt de woorden van de reclamefilmer slecht, communicatiemiddelen (fax, telefoon) vormen slechts een hinderpaal en culturele verschillen vergroten de kloof.

LOST IN TRANSLATION

Toch zijn Bob en Charlotte niet «lost» om van waar ze zijn maar wel om van wie ze zijn. Daarom dringen we niet door de façade van Tokio. Voor onze narcistische helden is de stad niet meer dan een breedbeeld neon illusie. Sofia Coppola gebruikt culturele contrasten (b.v. de Amerikaanse film «junket» vs. Japans bloemschikken) niet als een thema maar als metafoor voor de spirituele ontwikkeling van haar personages.

Wie echter cultureel inzicht in de Japanse samenleving wil verwerven, komt bedrogen uit. De achtergrond fungeert als spiegel voor de personages en het verhaal volgt vooral een emotionele logica. Een bezoek aan de karaoke-bar zegt niets over Japanners maar alles over het besef dat de dolende Amerikanen «so special» voor elkaar zijn (Charlotte/The Pretenders) en dat «there’s nothing more than this» (Bob/Roxy Music). Het vat de essentie van Lost in Translation perfect: niet alleen het spectaculaire is waardevol.

 

IVO DE KOCK

(Artikel verschenen in Film en Televisie, n° 539, februari 2004)

 

LOST IN TRANSLATION: reg. & sce. Sofia Coppola / reg. 2° ploeg Roman Coppola / lot. Lance Acord / pro. des. Anne Ross & K.K. Barren / mon. Sarah Ffack / muz. Brian Reitzell / act. Bill Murray (Bob Harris), Scarlett Johansson (Charlotte), Giovanni Ribisi (John), Anna Faris (Kelly), Yutaica Fadokoro (regisseur commercial) / pro. Ross Katz, Sofia Coppola, Fred Roos & Francis Ford Coppola / USA-J / 2003 / 105′

LOST IN TRANSLATION

Leave a comment