Jonathan Demme’s Neil Young: Heart of Gold: Karaktergedreven muzikale documentaire

NEIL YOUNG HEART OF GOLD

The Silence of the Lambs-maker Jonathan Demme heeft even geen zin in Hollywood. Want “met mijn docs heb ik véél meer vrijheid”. Zo kan hij kiezen voor een subliem eenvoudige mise-en-scène, naar het beeld van muzikale dichter Neil Young. Neil Young: Heart of Gold is een klein meesterwerk.

19 augustus 2005. Enkele maanden na een riskante hersenoperatie verstrengelt Neil Young in Nashville twee aspecten van zijn persoonlijkheid. De loner, de gekwelde romanticus die vertelt over zijn eigen dromen, de dood van zijn vader en het vertrek van een studerende dochter. En de morele dichter, de Canadese outsider die als visionair waarnemer mijmert over samenleving en geschiedenis, over 9/11 en Katrina.

NEIL YOUNG: HEART OF GOLD

Aanleiding is ‘Prairie Wind’, slotluik van de met ‘Harvest’ (1972) en ‘Harvest Moon’ (1992) begonnen trilogie. Een album als reactie op een bijna-dood ervaring. “Het lijkt wel of hij herboren is” zegt regisseur Jonathan Demme, die Young voor de camera bracht. “In tegenstelling tot Stop Making Sense (1984),” aldus Demme, “legt Neil Young: Heart of Gold geen bestaande show vast. Ik belde naar Neil Young om samen een film te maken, hij zond me ‘Prairie Wind’-songs die hij net opnam en we besloten om speciaal voor de film een concert te ontwikkelen dat via een tijdloze setting niet alleen groeit uit de songbook van Young maar ook uit de countrytraditie. Ik werkte ditmaal samen met de artiest, ontwikkelde mee decors, bepaalde met DOP Ellen Kuras de belichting”.

In 1997 toonde ook Jim Jarmusch zich Neil Young-fan. In de doc Year of the Horse voegt hij aan een rockende Young duidende beelden toe. Demme’s aanpak is radicaal anders. Op de proloog na verlaat hij nooit de locatie. “Voor we aan de opnames begonnen nam ik cruciale stilistische beslissingen,” verklaart Demme, “zoals het afwijzen van bewegende camera’s. Ik wou mijn volledig vertrouwen aan Neil en zijn muzikanten geven.

NEIL YOUNG: HEART OF GOLD

Opzet was te werken met de energie die van hen afstraalde i.p.v. kunstmatige opwinding te creëren met camerabewegingen of snelle montage. Ik koos voor stilstaande camera’s. Met één uitzondering. Het leek me opwindend om met het oog op ‘Comes a time’ die regel te breken. De camera veel laten bewegen paste bij het songthema”.

Demme werkte met “9 camera’s en 9 monitors, wat me toeliet cameralui te instrueren om beelden aan te houden of te wijzigen. Volgens een nauwkeurig uitgedacht plan zette ik camera’s op specifieke plaatsen. Maar toen het concert startte kreeg ik betere ideeën terwijl één cameraman door hoofdpijn geen enkel gepland shot kon draaien. Improvisatie verhoogde de chaos maar versterkte het spontane gevoel.

Het was dus zowel uiterst gepland als zeer chaotisch”. Demme koos voor “het Ryman Auditorium omdat Nashville het mekka van Amerikaanse countrymuziek is, dit droomconcert kon alleen maar dààr plaatsvinden. Het is dé ‘eredienstplaats’ voor countryfans. Neil Young vertelt er het verhaal van Hank Williams, de grootste countryzanger aller tijden, die kampte met drank- en drugproblemen en door Ryman werd ontslagen.

NEIL YOUNG: HEART OF GOLD

Dat concert kreeg voor Neil een extra dimensie omdat hij Williams authentieke gitaar, die hij al 30 jaar bezit, kon meebrengen. Als symbolisch eerbetoon aan Williams. Kortom, de locatie paste bij een liefdesgedicht aan countrymuziek. Omwille van die emotionele agenda was het noodzakelijk om een aangrijpende ervaring en een ontroerende omgeving te creëren. We gebruikten achtergronden als gevoelsmatige verwijzing naar old times en open ruimtes.

Elke song werd verschillend uitgelicht. Allemaal voor die unieke filmervaring die verder gaat dan het vastleggen van een concert”. Deze stilering doet emoties ontstaan uit muziek. Neil Young hypnotiseert ons via zijn stem en teksten, Jonathan Demme zet met mythische achtergrondbeelden én Youngs lichaam de symbolische heroveringstocht van ‘het land’ in. Een melancholische trip naar de roots van ‘country’ countert agressief imperialisme.

“Deze film portretteert,” volgens Demme, “een ander Amerika, één dat dreigt te verstikken”. De cineast is absoluut nièt uitgekeken op de zanger: “Ik zou elke dag een nieuwe Neil Young-film kunnen maken. Young is een authentieke dichter, een magisch iemand. Hem gewoon plaats laten nemen in een comfortabele stoel en zeggen ‘wat ligt er op je lever?’ zou fantastische verhalen opleveren. En een zeer goede film. Met één aangehouden close-up.

NEIL YOUNG: HEART OF GOLD

Dat kan omdat Young zelf een getalenteerd filmmaker is. Hij denkt in film-termen. Constant. Niet toevallig zijn Neils songteksten beeld- en karaktergedreven. Young regisseerde ook 4 films: Journey Through the Past (1974) toen hij erg jong was, een film die binnenkort eindelijk via dvd te zien zal zijn, concertfilm Rust Never Sleeps (1979), het verbijsterend originele Human Highway (1982) en Greendale (2003), een buitengewone film. Acteurs lippen er teksten van Young en het werkt. Echt verbazingwekkend.

Neils vertolking in Neil Young: Heart of Gold is zo voortreffelijk omdat hij de camera kent en vertrouwt. Neil Young beseft dat hij aanwezig moet zijn voor de camera om een film tot leven te brengen”. Achter de camera werkt Young aan een film “over golf met een naïef golfgenie” en één “over blueslegende Jimmy Reed”.

Demme is bezig met een doc “die toont hoe de overheid haar burgers in de steek liet bij de overstromingen in New Orleans”. Demme besluit dat hij “veel plezier heeft gehad met de dvd. Zelf kijk ik nooit naar extra’s omdat ik amper tijd heb om de films te zien die ik wil bekijken. Voor deze moeilijk financierbare onafhankelijke productie, waaraan we quasi gratis werkten, besloten Neil en ik wel een zo aantrekkelijk mogelijke dvd maken. Met 6 documentaires vol mooie off-camera-momenten, een dagboek dat liep van repetities tot opnames, een extra lied van Young en historische beelden uit de Johnny Cash Show”.

IVO DE KOCK

CITATEN FESTIVAL DE DEAUVILLE – SEPTEMBER 06

NEIL YOUNG: HEART OF GOLD

NEIL YOUNG: HEART OF GOLD: Jonathan Demme,  USA 2006, 105′; met Neil Young, Emmylou Harris, Pegi Young; extra’s: bonusnummer: ‘He Was The King’; repetitiedagboeken (verteld door regisseur Jonathan Demme); 6 uitgebreide documentaires: ‘Fellow Travelers’, ‘Cruising With Neil’, ‘These Old Guitars’, ‘Cruising With The Players’, ‘Finishing Touches’, ‘Warming Up With Neil en Jubilee Singers’; historische gebeurtenis – Neil Young’s optreden tijdens de Johnny Cash Show in 1971.

Jonathan Demme in Deauville: “We hebben veel plezier gehad met de dvd. Zelf kijk ik nooit naar het bonusmateriaal van een dvd. Ik heb onvoldoende tijd om alle films te zien die ik wil bekijken, dus bekijk ik de extra’s nooit. Voor deze onafhankelijke productie besloten Neil Young en ik wèl iets te maken. Ook al omdat we het zo moeilijk hadden gehad om het geld te vinden dat nodig was om dit project te financieren en we quasi gratis aan de film werkten wilden we een zo aantrekkelijk mogelijke dvd maken. We hebben geen bloopers maar wel vreemde en mooie off-camera-momenten en er is een making of documentaire van de jonge getalenteerde Amerikaanse filmmaker Jimmy Jo Roach die een dagboek maakte dat liep de repetities tot de opnamen. Verder is er ook nog interessant niet gebruikt beeldmateriaal van de muzikanten”.

Neil Young: “This old guitar is only mine for a while”. “If you follow every dream, you might get lost”. “That song from 9/11 keeps ringing in my head”.

NEIL YOUNG: HEART OF GOLD