Oliver Stone’s Snowden: Gedreven door angst, woede en liefde

SNOWDEN

Enfant terrible Oliver Stone blijft om zich heen schoppen. Vooral in woorden. President Obama, Pokemon en de Amerikaanse inlichtingendienst moesten er onlangs aan geloven. Want de met samenzweringstheorieën flirtende regisseur van Platoon, JFK en Nixon wond zich op over “het spook van het surveillance capitalism.” Lokaliseren en volgen als big business en politieke controle. “Ik denk dat we paranoïde geboren worden,” geeft Stone toe, “maar soms hebben zelfs paranoïde mensen gelijk. En dat is een understatement.” Volgens hem leven we in “a one-government world” en “a really scare time.”

Dat gevoel van paranoia en angst vertaalt hij al een leven lang in woede maar de laatste jaren veel minder in conflictcinema. De provocateur van extreme, experimentele drama’s zoals Salvador, Natural Born Killers en Any Given Sunday zoekt sinds de louterende mainstream verhalen World Trade Center, W. en Wall Street: Money Never Sleeps meer naar heling dan naar conflict.

SNOWDEN

Misschien wel noodgedwongen aangezien Stone bij zijn Martin Luther King en Pinkville (over de slachtpartij van My Lai) projecten met het hoofd tegen de muur liep. Snowden is een vrij conventionele biopic-annex-politieke thriller geworden die de huidige cyber-spionage cultuur op rustige wijze fileert.

Maar gezien de context – Edward Snowden werd in de VS gedemoniseerd – is het voorstellen van de klokkenluider als een romantische held gedurfd. Terwijl Stone met een terugkeer naar de politieke paranoiacinema van de jaren zeventig (Klute, The Parallax View, Three Days of the Condor, All the President’s Men) tegen de stroom van de dominante comic actiecinema in roeit.

Snowden is een aanklachtfilm vol morele waarschuwingen maar zonder het cynisme van Wall Street of het pessimisme van Born on the Fourth of July. Centraal staat een gewetensvolle all American guy wiens idealistische strijd hoop biedt. Terwijl de paranoïde thriller eindigt als een liefdesverhaal.

SNOWDEN

Stone verwees reeds naar de surveillance staat in W. maar in Snowden wordt de impact en de omvang ervan helemaal duidelijk. Niet door de kritische blik van de regisseur maar vanuit het standpunt van de eerst verbaasde en later verontwaardigde protagonist. Edward Snowden is een conservatieve patriot die uit idealisme zijn talent als hacker en cyber-veiligheidsanalist ten dienste van de Amerikaanse overheid stelt. Wanneer hij merkt dat de angst voor terreur gebruikt wordt om gewone burgers te bewaken besluit hij, gestimuleerd door zijn meer kritische vriendin Lindsay, de illegale dataverzameling van de National Security Agency te onthullen.

Snowden doet dit niet enkel uit morele maar ook uit persoonlijke overwegingen. Want zijn professionele leven vol leugens en geheimhouding staat een normaal privéleven in de weg. Edwards relatie met Lindsay wordt immers zwaar op de proef gesteld wanneer zijn job hem verplicht haar vertrouwen te beschamen. Zijn onthullingen en leven-op-de-vlucht maken samenleven in hun geboorteland onmogelijk maar versterkt hun liefde.

Dat mag banaal lijken, en Stone wil hier duidelijk het Amerikaanse multiplex publiek verleiden, maar het is ook een metafoor voor de allesomvattende impact van de surveillance cultuur. En de filmmaker neemt zijn tijd om gedetailleerd in te gaan op de verschillende manieren waarop de informatieverwerving en -verwerking verlopen en de wijze waarop software en satellieten veel efficiënter dan soldaten voor overheersing zijn gaan zorgen.

SNOWDEN

Snowden is vrij klassieke cinema. Met heroïek uit eigenbelang, positieve helden, moedige journalisten, beklemmende ruimtes die in noir traditie de personages overheersen en een verwijzing naar ‘the promise‘ die de rode draad vormt door de Amerikaanse politiek-culturele geschiedenis. Clips van Obama herinneren aan de beloftes van een president die Snowden blijft verketteren. Stone mag dan nog minder rusteloos en wild filmen, hij blijft zijn vinger op de etterende wonde leggen.

IVO DE KOCK

(Artikel verschenen in FILMMAGIE, n° 669, november 2016)

GENRE drama

REGIE Oliver Stone

SCENARIO Kieran Fitzgerald & Oliver Stone

FOTOGRAFIE Anthony Dod Mantle

MUZIEK Craig Armstrong & Adam Peters

CAST Joseph Gordon-Levitt (Edward Snowden), Shailene Woodley (Lindsay Mills), Melissa Leo (Laura Poitras), Zachary Quinto (Glenn Greenwald)

PRODUCTIE USA – 2016 – 134’

SNOWDEN