Howard Hawks’ Only Angels Have Wings: Viriele romantiek geeft je vleugels
ONLY ANGELS HAVE WINGS
Vriendschap, vrouwen, vliegtuigen; de ingrediënten van Only Angels Have Wings zijn gedrenkt in viriele romantiek en typeren de stijl van de Amerikaanse maverick regisseur-producent Howard Hawks (1896-1977). Zijn vergeten meesterwerk uit het gouden jaar 1939 (van The Wizard of Oz, Gone With the Wind en Stagecoach) kan nu gelukkig (her)ontdekt worden dankzij een magistrale 4K restauratie die duidelijk maakt hoezeer de actieregisseur een visueel verhalenverteller is.
De regisseur van Scarface, Bringing Up Baby, His Girl Friday, The Big Sleep, Red River en Rio Bravo werd lang niet ernstig genomen tot in de jaren 50 en 60 aanhangers van de auteurtheorie zoals Jacques Rivette, Manny Farber, James Agee en Andrew Sarris de loftrompet bovenhaalden. En uiteindelijk ook de aanvankelijk achterdochtig naar ‘hypermasculine directors’ zoals Hawks kijkende Pauline Kael overstag ging voor wat Rivette “de wonderlijke mengeling van actie en moraliteit” noemde.
HOWARD HAWKS
Regisseurs zoals Walter Hill en John Carpenter toonden zich waardige fans en erfgenamen van Hawks maar ondertussen zijn zij naar de marge van de hedendaagse filmindustrie geduwd en is hun idool in de vergetelheid beland. Alleen voor een beperkte groep hardcore cinefielen is Howard Hawks nog een belangrijk auteur. Zij krijgen met de gerestaureerde versie van Only Angels Have Wings een argument in handen om Hawks en zijn soort cinema te rehabiliteren.
“Regisseurs maken soms films die lijken op persoonlijke essays,” liet Walter Hill optekenen, “Only Angels Have Wings speelt in een kunstmatig universum – phony sets, phony jobs, zoals de man die op de uitkijk staat voor reuze condors! Maar de film gaat eigenlijk over een visie op de wereld, over erecodes tussen mannen en vrouwen, en tussen mannen onderling. We bevinden ons bij een kleine hechte groep terwijl het buiten donker is. Uiteindelijk zijn we allemaal alleen en gered door de menselijke spirit: vriendschap, seks, moed,… Een wondermooie film.”
ONLY ANGELS HAVE WINGS
Hawks draaide Only Angels Have Wings vlak na het commercieel geflopte Bringing Up Baby. Geïnspireerd door avonturiers die hij ontmoette tijdens het draaien van Viva Villa! liet hij Jules Furthman (met wie hij ook To Have and Have Not en The Big Sleep zou maken) een scenario schrijven over vliegtuigpiloten die als huurlingen met cargo dat gaat van post naar nitroglycerine gevaarlijke vluchten doen in een Latijns-Amerikaans land.
Columbia-baas Harry Cohn zag er iets in voor twee studiosterren, Cary Grant en Jean Arthur. Arthur speelt een showgirl die toevallig in het kantine-annex-bureau van baas van een sjofele luchtvaartmaatschappij Grant belandt. Ze wordt verliefd, een oude vlam van Grant (Rita Hayworth) komt de rust verstoren en de echtgenoot van deze femme fatale blijkt een piloot op zoek naar loutering na een zware fout.
De chemie tussen de hoofdacteurs is opmerkelijk maar ze worden geholpen door een regisseur die hen laat balanceren op de grens van viriliteit en fragiliteit, mannelijkheid en vrouwelijkheid. Hawks introduceert thema’s en situaties die in al zijn films voorkomen: relaties tussen mannen en vrouwen op basis van gelijkheid, een groep mannen verbonden door een job en een passie, mensen die zich definiëren via hun daden, de dood als de ultieme grap van het leven, mensen die worstelen met het noodlot en het eigen bestaan in handen trachten te nemen.
ONLY ANGELS HAVE WINGS
Hawks is brutaal (een dronken vrouw wordt ontnuchterd met een karaf water). Hard ook (er sterven behoorlijk wat piloten). Maar tegelijk ook emotioneel (gesprek met een stervende vriend). Only Angels Have Wings is afwisselend grappig, romantisch en tragisch. Een avonturenfilm die zich vooral in de geest van de protagonisten afspeelt en waaruit elke sentimentaliteit geweerd wordt. Net na de dodelijke crash van een jonge piloot illustreren zijn kameraden hun levenslust via een uitbundige muzikale jamsessie en nuchtere woorden (“He wasn’t good enough!”).
ONLY ANGELS HAVE WINGS
De Hawksiaanse actiehelden vinden waardigheid in bescheidenheid: ze beseffen dat ze enkel kunnen doen wat ze doen, zijn wie ze zijn. De piloten zijn tegelijk losers en superhelden, mensen die de dood niet uitdagen maar uitlachen. Eric Rohmer omschreef de cinema van Howard Hawks terecht als “un pur art de l’être”.
IVO DE KOCK
(Artikel verschenen in FILMMAGIE, n°669, november 2016, Only angels have wings)
ONLY ANGELS HAVE WINGS: Howard Hawks, USA 1939, 121′; met Cary Grant, Jean Arthur, Rita Hayworth, Richard Barthelmess; extra’s: interviews, documentaires; FILM: **** / EXTRA’S: ***; dis. Criterion.
ONLY ANGELS HAVE WINGS