Francis Ford Coppola’s One from the Heart: Tussen droom en nachtmerrie

ONE FROM THE HEART

“Ik stond al op jonge leeftijd in de spotlights maar ik had altijd het gevoel in de problemen te zitten,” zegt Francis Ford Coppola, “er werd gespot met Apocalypse Now en One from the Heart, men omschreef me als een megalomaan of een gevaarlijke dwaas. Mijn carrière was geen pad dat leidde naar succes, van mislukkingen sukkelde ik in successen”. In de jaren 70 was Coppola zowat de meest ambitieuze Amerikaanse cineast maar One from the Heart deed zijn droom van een nieuw studiosysteem uiteenspatten. Vele jaren later heeft zijn experimentele musical echter een cultstatus bereikt.

“De dingen waarvoor ze je ontslaan zijn dezelfde zaken waarvoor je 40 jaar later een Lifetime Achievment Award ontvangt” zei Francis Ford Coppola in 2011 tegen studenten van de Franse filmschool Fémis. Dertig jaar eerder, in 1981, kloeg hij erover dat “Amerika zich niet realiseert wat voor een vernieuwend en belangrijk werk Apocalypse Now is. Binnen tien jaar zullen de mensen het langzaam gaan beseffen, binnen twintig jaar zullen ze het uiteindelijk weten”. Hij kreeg gelijk, de Gouden Palmwinnaar groeide uit tot een klassieker. Net zoals The Godfather I & II.

Dat kan niet gezegd worden van One from the Heart, de nochtans baanbrekend experimentele film die zijn plaats verwierf in het rijtje ambitieuze flops New York, New York (Scorsese), 1941 (Spielberg) en Heaven’s Gate (Cimino). Een ereplaats want de film uit 1982 mag het faillissement Coppola’s Zoetrope Studio op zijn conto schrijven.

ONE FROM THE HEART

In de loop der jaren trad er een kritische herwaardering op maar een plaats in het pantheon is nog niet veroverd. Wel is dit muzikaal liefdesverhaal, meer nog dan The Outsiders en Twixt, uitgegroeid tot dè cultfilm van Coppola. Terwijl duidelijk werd dat de cineast pionierde met zijn werkwijze.

Verleidelijke naïviteit

Na het metaforisch oorlogsverhaal Apocalypse Now verraste Coppola met de verleidelijke naïviteit van One from the Heart. Het verhaal is praktisch onbestaande en de inhoud erg eenvoudig. Twee mensen ontvluchten de sleur van hun relatie met een vluchtige romance op de nationale feesdag. Hank, eigenaar van de schroothandel ‘Reality Wrecking’, en Frannie, bediende in het reisagentschap ‘Paradise Travel’, geloven dat “life has to more than this” en zoeken dat tikkeltje meer in affaires met exotische partners.

Toevallige ontmoetingen leiden tot dagdromen – Frannie droomt ervan naar Bora Bora te trekken met haar prins, Hank wil zijn ineengeknutseld paradijs animeren met een fee – die onze romantische helden op clichématige wijze gerealiseerd willen zien. Zoals in de cinema.

ONE FROM THE HEART

One from the Heart propageert onverschrokken het filmescapisme zonder het kunstmatige aspect daarvan te verdoezelen. Integendeel, Dean Tavoularis’ dccor, Vittorio Storaro’s fotografie en de bluesy muziek van Tom Waits benadrukken het larger than life aspect van de film. Maar die stilering is functioneel; alles draait nadrukkelijk om dromen en fantasmen. Getuige het symbolische spel dat opgevoerd wordt met kleuren en emoties. Rood drijft de spanning op, blauw en groen stimuleren en symboliseren dromen.

“Het is niet gek om de hoogst mogelijke droom na te streven zelfs al dreig je alles te verliezen”

Francis Ford Coppola

Resultaat is een oogverblindende musical die balanceert tussen het banale en het buitengewone. Of zoals Storaro zegt “het is een film over emoties tussen mensen, we vertellen een eenvoudig verhaal in een fantastisch universum”. Voor Coppola is de film “zoals een song, hij is gemaakt om een muzikale essentie te hebben, een beetje een sprookje voor volwassen.

Het is het verhaal van een jongen en een meisje die van elkaar houden en uit elkaar gaan. Ze scheiden omdat ze niet meer dezelfde dromen hebben”. Maar verveling en ongenoegen verdwijnen wanneer de realiteit als een droom beleefd wordt. Centraal daarbij staat de blik van de dromers Hank en Frannie.

Ze drijven uit elkaar wanneer ze elkaar niet meer zien en komen terug bij elkaar wanneer ze elkaar kunnen bekijken en vastnemen alsof het de eerste keer is. “Ik wou een liefdesverhaal vertellen in een decor dat gelijkt op liefde,” stelt Coppola, “het speelt zich af in Las Vegas, een stad die het ene moment schittert en het andere ogenblik deprimerend is”.

Volgens Dean Tavoularis is One from the Heart “een droomfilm, alles is erg gestileerd; dat is een lijn die we volgen voor de decors en voor de belichting. Het resultaat moet bigger than life zijn. Daarom bouwen we Las Vegas in de studio i.p.v. naar Vegas te gaan”. Logisch, want zoals Nastassja Kinski aangeeft, “het is allemaal een droom”. Coppola ziet de film als “een muzikaal spektakel. Het is geen conventionele muzikale komedie waar mensen beginnen te zingen midden in een scène maar het verhaal wordt verteld door de liedjes, muziek en dans”.

Volg je droom

“Blijf bij je ideeën en experimenteer, zelfs al zijn de resultaten niet helemaal bevredigend” adviseerde Coppola de Fémis-studenten. Zelf toonde hij zich steeds eigenzinnig en ambitieus. Een eeuwig buitenbeentje. “Ik had altijd een goede verbeelding, was een eenzaam jongetje dat naar vele scholen ging en nooit vrienden had,” zei hij in Deauville, “de deuren waren nooit open voor mij. Ik maakte The Conversation en de Godfather-films in een tijdspanne van 2 jaar en toen ik Apocalypse Now begon, wou niemand me helpen. Ik moest de film zelf financieren door alles wat ik bezat, met inbegrip van mijn wijngaarden, in te zetten. Op dat moment was Vietnam nog onontgonnen terrein en financiers dachten dat niemand zin had in een film over die traumatische gebeurtenis. Apocalypse Now was de eerste Vietnamfilm maar het duurde zo lang om hem gemaakt te krijgen dat The Deer Hunter vroeger uitkwam”.

Maar tegenkanting deert Coppola niet. “Wat me aan hem zo bevalt is dat hij zijn dromen realiseert” zegt actrice Nastassja Kinski. Niet iedereen deelt die mening. “Veel mensen zien me in gebieden werken die ongekend en interessant zijn, ze zien hoe ik met financiën omspringen en ze vinden me onverantwoordelijk,” aldus Coppola, “ik ben van oordeel dat ik juist de enige in de industrie ben die niet onverantwoordelijk is. Het lijkt me niet gek om de hoogst mogelijke droom na te streven zelfs al dreig je alles te verliezen. Wanneer je de droom niet achtervolgt, verdwijnt hij”.

De droom die Coppola koesterde was het idee een onafhankelijke studio waar jong talent kon rijpen en ervaren cineasten ervaringen konden uitwisselen. Daarom richtte hij samen met George Lucas, Steven Spielberg, John Milius, Carroll Ballard en Haskell Wexler in 1969 American Zoetrope op.

WIJNBOER FRANCIS FORD COPPOLA

Coppola leende zelf geld en peuterde een participatie los bij Warner. De major trok zich echter terug toen de eerste Zoetrope film, THX 1138 (Lucas), te intellectueel oogde. Het experiment viel in duigen en de wegen van de filmmakers liepen uit elkaar. Dankzij het succes van The Godfather I + II kon Coppola zelf The Conversation produceren maar toen de opnamen moeizaam verliepen, diepte hij zijn studio-droom terug op.

Want door terug te keren naar de studio methode van de jaren 30 en 40 dacht Coppola op een meer eenvoudige, en gecontroleerde, manier films te kunnen maken. Eind 1979 kocht hij de verlaten Hollywood General Studios in Los Angeles voor een spotprijs. Hij verhuisde Zoetrope om er “een studio geleid door creatief talent, bevrijd van zakenlui en bureaucraten” van te maken.

Zoetrope Studios moest een studio naar het oude model worden. Met vast personeel (een familie), een eigen stijl en teamspirit. Met Coppola als een mogul die met zijn persoonlijkheid de studio bezielt en controleert. “We zijn verhuisd naar een plaats waar we de omgeving kunnen controleren,” vertelde hij aan de pers, “ik wil geen 5 uur wachten op het goede licht maar meteen kunnen werken. Bovendien wil ik een soort cinema dat dichter bij het theater ligt én ik wil de visuele en auditieve elementen van de film controleren. Daarom moeten we een stage hebben, een droomfabriek die ons toelaat om al wat onze energie en verbeelding mogelijk maakt te creëren”.

Coppola’s droomfabriek

Om de toekomst van de studio te verzekeren werd Zoetrope Studios uitgerust met technologische snufjes en pionierde een afdeling met digitale cinema. Coppola’s revolutionair streven pelicule overbodig te maken bleek vooruitziend, net als het inschakelen van previsualisatie om (toen nog via storyboards) de opnamen voor te bereiden en het via video controleren van de beelden tijdens het draaien.

Maar Coppola was wel heel erg voor op zijn tijd waardoor niemand hem begreep. Zo gold de Silverfish, de zilveren controle-wagen van waaruit de regisseur de opnamen volgde en meteen al de montage verzorgde, als symbool voor de controle-drift en paranoia van Coppola. Terwijl het voor de cineast zelf enkel een middel was om op een betere wijze mooie films te maken.

De studio gelegen aan 1040, North Las Palmas Avenue werd een plaats waar een groepsfeer heerste en waar creatief Hollywood elke vrijdagmiddag verzamelde om te brainstormen en feesten. En zoals een medewerker getuigt, “er werd niets aan niemand verboden, als je je job deed was het goed”. In die stimulerende omgeving wou Coppola een lichte, romantische komedie maken als perfect tegengif voor het zware en oerernstige Apocalypse Now.

One from the Heart moest ook een probleemloze productie worden, maar wat start als een kleine film loopt uit de hand wanneer Coppola steeds meer sets laat bouwen. Het budget loopt op, Duitse financiers trekken zich terug en in zijn zoektocht naar geld geeft Coppola zijn huis in Napa Valley als onderpand. “Ik ga doorgaan, we gaan niet stoppen,” zegt de cineast, “je moet steeds je hart volgen en wanneer je aan een film begint kan je niet stoppen. Op een naïeve manier denken we dat het wel goed komt”.

Zoetrope-directeur Bob Spiotta zei achteraf: “We waren overtuigd dat het enthousiasme van de mensen een dynamiek op gang had gebracht die je niet mag stoppen met een tekort aan geld”. Het studio-personeel levert geld in om de film te beëindigen, de Canadese olietycoon Jack Singer brengt geld in en Coppola tracht de vertoners te overtuigen door een onafgewerkte kopie te vertonen. “De effecten zijn nog niet geintegreerd in de film en daarom roepen sommige sequenties vragen op” zegt Coppola in een begeleidend filmpje.

Dit initiatief werk averechts want de vertoning voedt negatieve geruchten over de film en Paramount dreigt de distributiedeal op te zeggen. In een gedurfde gok organiseert Coppola een vertoning in de grootste zaal van Amerika, het 6000 zetels tellende Radio City Music Hall in New York, om de film te redden. “Ik weet niet wat er zal gebeuren, het hangt af van de reactie van de mensen op de film”, zegt Coppola tijdens een bewogen persconferentie. En: “Wanneer men iets origineels wil creëren en je er volledig in engageert loop je het risico dat een verstrooide toeschouwer zegt er niet van te houden”.

Ondanks het feit dat de pers Coppola vooral wil neersabelen neemt Columbia de distributie over en brengt One from the Heart uit in 41 zalen op 11 februari 1982. Maar de film van 28 miljoen dollar is al veroordeeld door alle vernietigende artikels en geraakt in de eerste box office weken niet verder dan 804.000 dollar.

Coppola haalt hem uit roulatie, verkoopt na een faillissement Zoetrope Studios en trekt Zoetrope terug naar zijn roots in San Francisco. De schuldenberg betaalt hij door voor de studio’s te gaan werken. Coppola draait zeven films in evenveel jaar. Uitstekende films zoals The Outsiders, Rumble Fish, The Cotton Club, Peggy Sue Got Married, Gardens of Stone, The Godfather part III, Tucker en Dracula.

Baanbrekende cultfilm

De technische innovaties die Coppola introduceerde met One from the Heart zouden later door de industrie omarmd worden maar zelf zag hij het als een permanent streven: “we zitten in een avontuur, en voor mij zal dat avontuur waarschijnlijk gans mijn leven duren. De studio ziet er nu anders uit maar de geest blijft identiek”. Overigens is hij er van overtuigd dat er “nog zoveel grenzen te verleggen zijn” en dat techologische ontwikkelingen het medium blijven veranderen en beïnvloeden, “misschien ontstaat er binnen 100 jaar wel iets uit de combinatie theater en film”.

Ondertussen is de waardering voor One from the Heart gegroeid, iets wat Coppola gehoopt en verwacht had. “Wanneer ik een film maak dan werp ik me op dingen die me interesseren,” zei de cineast in 1982, “in dit geval zijn het spektakel, gokken, liefde, fantasie en muziek. Dat zijn de thema’s van mijn film. Ik ben er fier op. Ik ben er van overtuigd dat binnen een aantal jaren mensen er dingen in zullen zien, hem zullen herwaarderen want het is een originele film”.

Volgens filmmaker Baz Luhrmann “ging het niet om het creëren van een illusie van werkelijkheid maar om het vieren van de artificiële gramatica vieren waarmee een verhaal verteld wordt. In de spiegelscène (met overlappende beelden van Frannie en Hank) is de lichtverandering heel theatraal maar wel in overeenstemming met de cinematografische grammatica”. Om het in Coppola’s woorden te zeggen, “wanneer je moet kiezen tussen iets mooi maken en het realistisch maken, maak het dan mooi”. One from the Heart is een bloedmooie cultfilm. En “a thing of beauty is a joy forever”.

IVO DE KOCK

(Artikel verschenen in FILMMAGIE, n° 645, mei-juni 2014)

ONE FROM THE HEART; Francis Ford Coppola; USA 1982; 94′; met Frederic Forrest, Teri Garr, Nastassja Kinski, Raul Julia, Harry Dean Stanton, Tom Waits; FILM: **** / EXTRA’S: **** (documentaires, interviews, persconferentie, repetities); dis. Pathé! (import)

ONE FROM THE HEART