Ridley Scotts The Martian: Alleen op de rode planeet
THE MARTIAN
In Gerry van Gus Van Sant loopt Matt Damon hopeloos verloren in een woestijn die wat van een maanlandschap heeft. Niemand komt hem redden uit die vijandige, gevaarlijke omgeving. Dan heeft Damon iets meer geluk in Interstellar van Christopher Nolan waar hij vastzit op een bevroren planeet tot enkele door hem met leugens misleidde astronauten opduiken. Of in Ridley Scotts The Martian waar hij wel lang alleen op Mars moet leven maar uiteindelijk toch opgemerkt wordt door aardbewoners die zich meteen uit de naad werken om hem terug te brengen.
Feit is dat de acteur die vooral naam maakte als vertolker van de kinetische actieheld Jason Bourne, steevast uitblinkt wanneer hij een eenzaam personage moet spelen. Niemand evenaart Damon in het weergeven van de nietigheid en twijfels van iemand die verloren en alleen is. In The Martian flirt hij wel niet met de waanzin zoals in de films van Van Sant en Nolan. En evenmin met de wanhoop, ook al ziet de toestand van zijn personage er soms uitzichtloos uit. De toon van de film blijft hoopvol en Damon draagt met droge humor en een flinke dosis zelfrelativering zijn steentje bij.
THE MARTIAN
The Martian is gebaseerd op een roman die computerspecialist Andy Weir eerst in de vorm van een feuilleton op zijn website plaatste voor het in boekvorm werd uitgegeven en uitgroeide tot een wereldwijde bestseller. Een vreemd succes want Weir combineert de thrillervorm met een Robison Crusoë-verhaal (met de planeet Mars als het eiland waarop de hoofdpersoon gestrand is) vol innerlijke monologen, humor en wetenschappelijk uitweidingen.
Regisseur Ridley Scott is duidelijk gefascineerd door de (vooral vijandige) ruimte (Alien, Prometheus) en het was dan ook niet echt verwonderlijk dat hij dit avonturenverhaal wou vertellen. Hij doet het met visuele flair (de storm die astronauten doet verdwijnen in een stofwolk) en met meer nadruk op actie (de reddingspogingen door NASA en door zijn teamgenoten) en minder aandacht voor de wetenschap die in het boek de motor van de plot vormde. Toch is dit geen hyperkinetische blockbustercinema geworden, The Martian is een verrassend trage en contemplatieve film. Ondanks de 3D-effecten en de sterrencast (naast Damon ook nog Jessica Chastain, Jeff Daniels en Chiwetel Ejiofor).
Het hoofdpersonage Mark Watney is een plantkundige die in het kader van een NASA-missie experimenten uitvoert op de rode planeet. Wanneer een storm opsteekt en de andere astronauten Mars snel ontvluchten lijkt hij dodelijk getroffen. Maar hij overleeft en begint zich meteen te verzorgen om daarna ook zijn leven (en overleven) op de planeet te organiseren.
THE MARTIAN
Watney is een kalme, koele wetenschapper die rationeel te werk gaat zonder angst, twijfel of wanhoop. Zo begint hij aardappelen te kweken met de uitwerpselen van de astronauten als meststof. Wanneer men op aarde doorheeft dat er toch nog een overlevende is op Mars, begint een race tegen de tijd. Raketten worden snel in elkaar geknutseld maar wanneer de techniek tekortschiet moeten altruïstische mensen voor de redding zorgen.
The Martian is niet pessimistisch en dystopisch maar eerder hoopvol en utopisch. Er zijn geen monsterlijke aliens of boosaardige computers die onze held naar het leven staan. Alleen gebrek aan eten, water en zuurstof kan onze held zuur opbreken. Daar waar de astronaute in Gravity fysiek gedesoriënteerd en mentaal ontworteld is (beseft dat ze eigenlijk geen thuis heeft om naar terug te keren), draait The Martian rond de professional die geen psychologische problemen (zelfs geen inwendig leven eigenlijk) heeft en zich probeert te redden door zijn omgeving onder controle te krijgen.
Watney wordt geholpen door een legertje dromers en idealisten (zijn teamgenoten) die de realisten (NASA-leiders) en de spinners (de PR-afdeling) het nakijken geven. Ridley Scott heeft een mooie “Yes, we can!” film gemaakt met maar een minpuntje: een reddingsoperatie die bijna een copy-paste is van een reddingsscène uit Brian De Palma’s zwaar onderschatte Mission to Mars uit 2002.
IVO DE KOCK
(Artikel verschenen in FILMMAGIE, n° 663, maart 2016)
THE MARTIAN: Ridley Scott, USA 2015; 142′; met Matt Damon, Jessica Chastain, Jeff Daniels, Kristen Wig; extra’s: documentaires; FILM: *** / EXTRA’S: ****; dis. Fox.
THE MARTIAN