Filmfestival van Deauville 2011: Waar kwetsbare ‘American Independents’ gekoesterd worden

mrt 10, 2016   //   by Ivo De Kock   //   actueel, filmfestivals  //  No Comments
Take Shelter

TAKE SHELTER

Met een Grote Prijs voor Jeff Nichols (Take Shelter) en een Juryprijs voor Matthew Gordon (The Dynamiter) bekroonde het 37ste ‘Festival du Cinéma Américain de Deauville’ nieuw, nog onbekend en onbemind, Amerikaans filmtalent. Een bewijs dat de Amerikaanse ‘independent cinema‘ in blakende gezondheid verkeert? De meningen zijn verdeeld.

In de Verenigde Staten is het juist veel moeilijker om als jonge of onafhankelijke regisseur een film geproduceerd te krijgen,” zei Francis Ford Coppola tijdens een publieksontmoeting in Deauville tegen een jonge Franse filmmaker, “in Europa zijn er subsidies en alternatieve financieringsmodellen. Waarom denk je dat zoveel Amerikaanse cineasten hier films komen maken?”

Een repliek die illustreert hoe ook in filmmiddens het gras elders altijd groener lijkt maar die tevens aangeeft dat het Amerikaanse filmmakers niet echt voor de wind gaat. Zeker wanneer ze niet in Hollywood maar onder de paraplu van ‘independent cinema’ aan de bak willen komen. De droomfabriek mag dan nog vooral bandwerk afleveren, de American Independents hebben het steeds moeilijker om voor tegengewicht te zorgen. De hoogdagen van de Weinsteins, Soderbergh en Sundance lijken achter de rug.

When the going gets tough…

Gus Van Sant klinkt pessimistisch, volgens hem is de Amerikaanse onafhankelijke cinema “niet veranderd maar verdwenen”. Hij stelt vast dat de onafhankelijke filmstudio’s van weleer opgedoekt of opgeslorpt zijn. Een hergroepering is een must, “anders zullen zelfs relatief toegankelijke films zoals Restless straks niet meer worden gemaakt”.

RESTLESS-PF

RESTLESS

Abel Ferrara gaat nog een stapje verder. De bad boy die het Europees gefinancierde 4:44 Last day on earth voorstelde, benadrukt dat het ook voor ervaren filmmakers onmogelijk geworden is om projecten gefinancierd te krijgen in de V.S.: “Ze maken niet langer de films die ik graag maak, zo eenvoudig is het. En ik hou niet van hun attitude. Er was een tijd dat de onafhankelijke cinema kon bestaan in de V.S., maar die tijd is nu voorbij. We zijn naar iets anders overgegaan, we bevinden ons in een andere wereld. We moeten onze plan trekken met digitale cinema en internet”. Niet dat hij Hollywood heeft opgegeven: “Het zijn zij die ons hebben opgegeven”.

In Deauville peilden we naar de impact van de moeilijke tijden. Sommigen bleken verrast door de beproeving. De Nederlandse Bond-girl Famke Janssen diende “vier jaar te zwoegen om mijn debuut Bringing up Bobby geproduceerd te krijgen, dat was extra zwaar omdat ik de hoofdrol niet wilde spelen om me te kunnen blijven toeleggen op de regie”.

Anderen zijn dan weer verrast dat ze überhaupt nog films mogen maken. “Ik heb met mijn films zoveel geld verloren voor zoveel mensen,” bekende Todd Solondz, “dat ik verbaasd ben dat er nog producenten zijn die zich achter Dark Horse wilden zetten”. Weer anderen worstelen met hun artistiek imago als onafhankelijk filmmaker. “De mythe dat wie artistiek bezig is niet werkt in een economie is even hardnekkig als onjuist,” aldus Liza Johnson, “maar ik ben er van overtuigd dat genoeg mensen Return zullen willen zien om de film winstgevend te maken voor de investeerders”.

ANOTHEREARTH-CF

ANOTHER EARTH

Dat de situatie moeilijk is geworden, daarover is iedereen het eens. Maar over het feit of de toestand (nog) kritiek is bestaat geen consensus. Op onze vraag of independent cinema dood is antwoordde Another Earth-regisseur Mike Cahill: “Toen we dit jaar in Sundance waren zei (producent en Miramax-oprichter) Harvey Weinstein dat de independent cinema zich in de slechtste staat sinds jaren bevond. Maar zelf vond ik dat er een heropleving was. Er klonken nieuwe stemmen, het festival ging niet langer voor glamour en sterren maar ontdekte films van onbekende regisseurs en minder gekende acteurs. Er was vooral aandacht voor storytelling, voor nieuwe manieren om verhalen te vertellen, voor het benaderen van oude verhalen vanuit een nieuwe hoek”.

Cahill deed inspiratie op dankzij “de films van deze nieuwe generatie. Ik voelde me vereerd te behoren tot deze wonderbaarlijke groep visionairs. Ik denk niet dat de Amerikaanse onafhankelijke cinema dood is. De indie cinema ademde een tijdje niet maar kreeg nu nieuwe zuurstof”. Zijn optimisme is natuurlijk beïnvloed door de vlotte manier waarop hij deze lowbudget productie rondkreeg.

Another Earth werd gefinancierd door Artists Public Domain, een non-profit organisatie gevestigd in New York die investeert in kunst,” zegt Cahill, “ze sponsoren jonge, nieuwe filmmakers met een eigen visie. Ik had het geluk Hunter Gray, een van de stichters, te ontmoeten en hij geloofde in dit project. Hun enige doelstelling was iets te maken waar ze trots op konden zijn. ‘Slaat het aan en is het succesvol dan is het ok, indien dat niet het geval was is het ook ok’, dat was de houding. Daardoor kon ik ontspannen mijn ding doen”.

Dat laatste was altijd het doel van de onafhankelijke cinema. “Wat we met Sundance proberen is een alternatief te bieden voor de op een jong publiek gerichte mainstream cinema,” zei Robert Redford, “dat doen we door een podium te geven aan wie geen kans krijgt gehoord te worden en door een stroom van talent en films te stimuleren”.

Het verhaal van de American Independents gaat verder terug dan 1989, maar dat jaar is wel cruciaal omdat Steven Soderbergh toen de wereld verbaasde met Sex, lies and videotape. Plots bleek gokken op jong talent minder risicovol. In de korte periode tussen Soderberghs intiem drama en Quentin Tarantino’s cartoonesk spektakel Pulp Fiction floreerde de onafhankelijke cinema. Cineasten zoals Jim Jarmusch, Paul Thomas Anderson, Spike Lee en Todd Solondz kregen kansen.

444LASTDAYONEARTH

4:44 LAST DAY ON EARTH

Maar toen Hollywood merkte dat er geld te verdienen was namen zij via mini-majors de ‘independent cinema’ over. “Ik hou van de film Pulp Fiction maar ik wantrouw het fenomeen Pulp Fiction,” aldus John Pierson, “ik maak me zorgen omdat onafhankelijke films worden beoordeeld in termen van deals en box office resultaten”.

De indie-goeroe kreeg gelijk. Eerst werd de definitie van ‘independent’ vluchtiger, dan nam marketing over, langzaam werden de ware indies doodgeknepen tot de commerciële zeepbel barstte en het productieapparaat samen met de indie-markt instortte. Plots bleek niets meer mogelijk. Gelukkig maakte de technologie ondertussen een grote sprong voorwaarts.

“Het klopt dat de studio’s eerst overnamen en dan afhaakten,” aldus Cahill, “maar nu maakt de onafhankelijke cinema zijn comeback”. Met dank aan de technologie: “De tools om films te maken worden steeds meer bereikbaar, waardoor het vermogen om films te maken in de handen van filmmakers belandt. Dat betekent niet dat er betere films gemaakt zullen worden, het wil enkel zeggen dat er meer films gemaakt gaan worden. Slechte films maar ook pareltjes”.

… the tough get going

In haar competitie focust Deauville niet toevallig op debutanten. “Debuutfilms bevatten een urgence, een dwingende noodzakelijkheid, die je nergens anders vindt,” stelt festivaldirecteur Bruno Barde. Die urgence vinden we nadrukkelijk in de coming-of-age films The Dynamiter en Jess+Moss.

THEDYNAMITER-CF

THE DYNAMITER

De eerste, door Matthew Gordon geregisseerde, film is een drama dat draait rond een 14-jarige jongen die er helemaal alleen voor staat en hoopt op de terugkeer van zijn moeder. In een troosteloos Mississippi lijkt de hereniging van de familie een illusie en het verlies van een jongere halfbroer een dreigende nachtmerrie. Op onsentimentele wijze brengt Gordon een ode aan de onbreekbare spirit van jongeren die tegen beter weten in blijven hopen. Clay Jeter serveert dan weer een melancholische sfeerfilm over twee tieners die meer dromen dan doen tijdens een warme zomer in het landelijke Kentucky.

Heel anders is Return, waar Liza Johnson het verhaal vertelt van een vrouwelijke militair die bij haar terugkeer uit Irak aanpassingsmoeilijkheden heeft. Niets is veranderd rondom haar maar toch lijkt alles haar vreemd. Zonder oorlogsflashbacks concentreert de cineaste zich op het gedrag van de jonge vrouw die in een depressie en de marginaliteit sukkelt. Johnson beoogt “geen politieke boodschap, dit is geen film die argumenten op een binaire manier presenteert of morele oordelen geeft over oorlog en nationalisme maar wel een die empathie opwekt voor een ontwortelde vrouw”.

RETURN-CF

RETURN

In de familiale kroniek Take Shelter wordt een gezinshoofd geplaagd door hallucinaties die verbonden zijn met een apocalyptische tornado. De schichtige man werkt obsessief aan een schuilkelder. Is hij schizofreen of wordt de wereld waanzinnig? Jeff Nichols film lijkt een metafoor voor een fragiel geworden Amerika waar inwoners van het ooit oppermachtige land bang zijn dat alles instort. Hun economie, hun leiders, hun moraal en hun huizen. Een natuurramp verstrengelt met een beschavingscrash. Waardoor mensen gek worden. Acteur Michael Shannon ziet het anders: “Je kan het Amerikaanse volk niet in een categorie vatten, dit is een thriller en geen politiek pamflet”.

De Amerikaanse onafhankelijke cinema blinkt uit in realistische sociale drama’s. In All she can (Amy Wendel) zoekt een meisje een uitweg uit de miserie via gewichtheffen, Detachment (Tony Kaye) is een bikkelharde kroniek van een interimleraar die zich verschuilt achter cynisme, Circumstance (Maryam Keshavarz) vertelt het verhaal van een onmogelijke liefde in een Teheran in de greep van religie, in Terri (Azazel Jacobs) ontdekt een adolescent vriendschap bij een autoriteitsfiguur en in Yelling to the sky (Victoria Mahoney) leert een 17-jarig slachtoffer van pesterijen zichzelf verdedigen. Even klassiek zijn de psychologische thrillers met meerwaarde. In Without (Mark Jackson) brengt isolement gevoelens van seksuele onzekerheid, schuld en verlies aan de oppervlakte; in de Alaskawestern On the ice weten jeugdvrienden niet aan wie of wat ze trouw moeten blijven.

DETACHMENT-CF

DETACHMENT

Deauville signaleert de opkomst van deze nieuwe generatie auteurs maar geeft ook aan dat klassieke speelfilms (The Conspirator, The Help, Too big to fail) en documentaires (Buck, Project Nim, Sing Your Song, Revenge of the Electric Car, Corman’s World) nog niet uitgeteld zijn. Maar vooral ook dat ervaren auteurs zoals Todd Solondz en Abel Ferrara nog niets van hun kracht hebben ingeboet. Dark Horse is een surrealistische studie van onvolwassenheid en fantasie, 4:44 Last day on earth een intiem apocalyptisch drama over het einde van een wereld die al (emotioneel) dood lijkt en enkel nog elektronisch communiceert. Poëtisch maar pijnlijk. Tegendraads. En onafhankelijk.

IVO DE KOCK

(Artikel verschenen in FILMMAGIE, n° 619, novemer 2011)

PALMARES FESTIVAL DE DEAUVILLE

Grand Prix: TAKE SHELTER van Jeff Nichols

Prix du jury: THE DYNAMITER van Matthew Gordon

Prix de la révélation: DETACHMENT van Tony Kaye

Prix de la critique internationale: DETACHMENT van Tony Kaye

TERRI-CF

TERRI

Leave a comment