Star Wars: The Force Awakens: De globalisering van een Amerikaanse saga

STAR WARS VII: THE FORCE AWAKENS: Start van de slottrilogie

“Chewie, we’re home!” zegt oldtimer Han Solo met een knipoog tegen zijn harige trouwe kompaan Chewbacca. “Luke Skywalker! I thought he was a myth” roept een jonge snaak met naïef enthousiasme uit. Iets nieuws, iets ouds en veel geleend spul; Star Wars VII: The Force Awakens speelt op bekend terrein met vertrouwde mythologieën en doet dat erg goed.

Met aanstekelijk enthousiasme, tonnen respect en geen greintje vernieuwingsdrang. Regisseur J.J. Abrams pakt (na Mission: Impossible en Star Trek) een derde franchise aan en stuurt George Lucas’ saga via de toekomst (het verhaal speelt zo’n 30 jaar na episode VI Return of the Jedi) stevig naar het verleden (de look en feel van de originele – later 4, 5 en 6 genummerde – trilogie en de conflicten die er voor drama zorgden).

Net zoals Super 8 is dit cinema van en voor de fans. Een met referenties overladen hommage die de met kitsch flirtende space opera van weleer nadrukkelijk vereeuwigt in het pantheon van de populaire cultuur (en kunst). Daarbij zedig de uitgespuwde achtergrondverhalen (episodes 1 tot 3) onder de mat vegend.

De lang, lang geleden in een niet zo verre droomfabriek gemaakte eerste drie Star Wars episodes haalden dan wel de angel uit sciencefiction (naïviteit en heroïsme zorgen voor escapisme), ze verwezen ook naar de klassieke cinema en trachtten zowel humor als moraliteit te incorpereren. Terwijl ze flirtten met Oedipus en Freud.

George Lucas gaf na het afronden van de eerste twee trilogieën toe dat er nooit ècht een derde trilogie voorzien was (dat was gewoon een mooi, marketingvriendelijk, verzinsel) maar na de lucratieve overname van Lucasfilm door Disney stond het in de sterren geschreven dat de geldmachine snel overuren zou draaien. En dat kon enkel door het publiek te geven wat het wou (meer van de geliefde culttrilogie) en dus ondanks de geheimhouding niet fundamenteel te verrassen. Dat de marketingoperatie ook nog een (goede maar niet meesterlijke) film oplevert is de verdienste van J.J. Abrams.

Een cineast die beseft dat zelfs ‘kauwgom voor de ogen’ films enkel werken wanneer (bij voorkeur imperfecte, sympathieke en menselijke) personages en niet effecten de drijvende kracht van actie zijn en wanneer de suspension of disbelief behouden blijft ondanks het gebruik van humor en de referenties waarmee filmmakers en publiek medeplichtigen worden.

Meer nog, Abrams maakt van die ‘samenzwering’ tussen film en toeschouwer de charme van de kijkervaring. Star Wars VII: The Force Awakens is moderne kinetische actiefilm (update BB-8 beweegt sneller dan de oude robots) maar oogt lekker ouderwets (letterlijk met een helder kleurenpallet).

Het is ook een nadrukkelijk naar zichzelf verwijzende film met bekende conflicten (vader-zoon en goed-kwaad tegenstellingen die herinneren aan de confrontatie tussen Luke en Darth Vader), vertrouwde (realistisch verouderde) personages, gekende locaties en herwerkte scènes. Er zit leven in de personages en emotioneel drama in het verhaal maar de film wil vooral de kijkers (lees: fans) doen kraaien van plezier door (bewonderend) te knipogen naar de ‘originele’ trilogie. Dit is een film voor de fans die via de “Did you see that!” en “That was amazing!” uitroepende gedeserteerde Stormtrooper Finn zelfs vertegenwoordigd zijn in deze ruimte odyssee.

Deze fans worden op hun wenken bediend door Abrams back to basics aanpak (die zich ook uit in vuile transporters, kapotte toestellen en tweedehands raketten) maar krijgen tegelijk een kijkervaring die niet zo verschilt van de doorsnee hedendaagse blockbuster. Alles en iedereen is constant in beweging en de Millennium Falcon mag dan wel even gammel lijken als de door de tijd niet gespaarde Han Solo, aan boord zorgen digitale monsters voor de klassieke nipte ontsnapping.

Star Wars VII: The Force Awakens vertaalt ook de diversiteit van onze moderne samenleving in een pluralistische en multiraciale nieuwe generatie helden: met gevechtspiloot Poe Dameron, anti-held Finn en vrouwelijke Jedi-in-wording Rey krijgen respectievelijk een Latino, een zwarte man en een vrouw centrale rollen.

Samen met prinses Leia’s promotie tot militair rebellenleider kan dit gezien worden als een erkenning van vrouwelijke emancipatie en de strijd voor rassengelijkheid. Waarbij tegenstanders via de totalitaire First Order met fascisten worden geassocieerd. Het multicultureel avontuur kan echter ook beschouwd worden als een reactie op de kritiek die Lucas kreeg omwille van zijn ‘reactionaire stereotypen’ (ondanks het feit dat hij met C-3PO en R2-D2 het eerste homoseksuele intergalactische robotkoppel introduceerde).

Maar uiteraard speelt ook de mondialisering en de nood om een geglobaliseerde versie van de Amerikaanse saga te ontwikkelen. Star Wars is eye candy voor jong en oud, van Amerika tot China.

IVO DE KOCK

(artikel verschenen in FILMMAGIE 661, januari 2016)

GENRE sciencefiction

REGIE J.J. Abrams

SCENARIO J.J. Abrams, Lawrence Kasdan & Michael Arndt

FOTOGRAFIE Daniel Mindel

MUZIEK John Williams

CAST Daisy Ridley (Rey), Harrison Ford (Han Solo), Carrie Fischer (Leia), Oscar Isaac (Poe Dameron), Adam Driver (Kylo Ren), Peter Mayhew (Chewbacca), John Boyega (Finn), Mark Hamill (Luke Skywalker)

PRODUCTIE USA – 2015 – 84’

DISTRIBUTIE Disney

RELEASE 16 DECEMBER 2015

Star Wars: The Force Awakens: Finn, Chewbacca en Han Solo